کرونا ویروس و مدیریت اجساد مردگان

به گزارش ایمنا، حصول اطمینان از روش‌های شستشو مبتنی بر شواهد و مدیریت صحیح پسماند در جوامع، خانه‌ها، مدارس، بازارها و مراکز بهداشتی درمانی، از ابتلاء به ویروس انسانی COVID-19 جلوگیری می‌کند. این دستورالعمل که ابتدا در مارس ۲۰۲۰ منتشر شد و جزئیاتی را در مورد بهداشت دست، محافظت بهداشتی، کارگران WASH و حمایت از ادامه کار و تقویت خدمات WASH، به ویژه در مناطق تحت نظارت ارائه می‌دهد.

اقدامات بهداشتی دست

بهداشت دست برای جلوگیری از شیوع ویروس COVID-19 بسیار مهم است. کلیه مراکز درمانی باید برنامه‌های منظمی داشته باشند و بهترین روش‌های بهداشت دست و اطمینان از دسترسی به زیرساخت‌های لازم (تجهیزات و لوازم) در آن‌ها انجام شود. علاوه بر این، فعالیت‌های سریع برای جلوگیری از شیوع ویروس COVID-19، مانند تهیه مقادیر کافی از لوازم بهداشتی دست، دوره‌های بهداشت دست و کمپین‌ها ی ارتباطی در این زمینه، مورد نیاز است.

شستشوی دست‌ها توسط پاک کننده‌های الکلی یا آب و صابون باید طبق دستورالعمل معروف به "پنج نقطه زمانی برای بهداشت دست" انجام شود. این موارد برای قبل از لمس یک بیمار، قبل از روش‌های ضدعفونی، بعد از قرار گرفتن در معرض مایعات خطرناک بدن، بعد از تماس با بیمار و بعد از لمس با محیط اطراف بیمار باید انجام شود.

هنگامی که دست‌ها به وضوح کثیف هستند، باید با استفاده از تکنیک مناسب ۴۰ تا ۶۰ ثانیه با آب و صابون شسته شوند. علاوه بر انجام بهداشت دست در هر پنج نقطه زمانی، این اقدام باید در شرایط زیر شامل قبل از پوشیدن وسایل حفاظت فردی و بعد از برداشتن آن، هنگام تغییر دستکش، پس از هرگونه تماس با بیمار مبتلا به عفونت COVID-19، فرد مشکوک یا تأیید شده، بعد از تماس با هرگونه ترشح تنفسی، قبل از تهیه غذا و صرف آن و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی انجام شود.

علاوه بر این، تجهیزات بهداشتی عملکردی برای کلیه بیماران، اعضای خانواده و بازدید کنندگان در پنج متری سرویس بهداشتی و همچنین در ورودی و خروجی مرکز، سالن‌های انتظار و ناهارخوری و سایر اماکن عمومی در دسترس باشد. یک محصول مؤثر شستشوی دست مبتنی بر الکل باید بین ۶۰ تا ۸۰ درصد الکل داشته باشد و اثربخشی آن مطابق با استاندارد ۱۵۰۰ اروپا یا استانداردهای بین المللی ASTM باشد.

بهداشت و لوله کشی

افراد مشکوک یا تأیید شده مبتلا به بیماری COVID-19 باید از سرویس بهداشتی مخصوص خود استفاده کنند. اگر این کار امکان پذیر نباشد، بیمارانی که در همان بخش مشترک هستند باید به سرویس های بهداشتی که در بخش‌های دیگر استفاده نمی‌شوند دسترسی داشته باشند. سیفون دستشویی باید به درستی کار کنند و دریچه‌های تخلیه درستی داشته باشند. در صورت امکان، دستشویی باید با درپوش پوشیده شود تا از ترشح قطره‌ای و انتشار آئروسل جلوگیری کند.

اگر تهیه سرویس بهداشتی جداگانه برای بیماران COVID-19 امکان پذیر نباشد، باید دستشویی‌هایی را که با دیگر بیماران غیر COVID-19 به اشتراک می‌گذارند، حداقل روزانه دو بار توسط یک فرد آموزش دیده که دارای وسایل حفاظت است تمیز و ضد عفونی شود. پیش بند، دستکش بادوام، چکمه، ماسک و عینک یا محافظ صورت (shield) کارکنان مسئول مراقبت‌های بهداشتی نیز باید تعویض شود.

WHO استفاده از لوله کشی استاندارد مانند واشرها و پوشش‌های مهر و موم شده فاضلاب حمام و شیرهای آب را توصیه می‌کند تا از ورود مواد مدفوعی به سیستم لوله کشی یا تهویه، به همراه تصفیه فاضلاب استاندارد جلوگیری کند. لوله کشی معیوب و یک سیستم تهویه هوا با طراحی ضعیف از جمله عوامل مؤثر در گسترش کرونا ویروس است.

خطرات مربوط به سیستم جمع آوری یا روش‌های تصفیه و دفع باید طبق یک روش برنامه ریزی ایمن بهداشتی ارزیابی شود. اگر سرویس بهداشتی به فاضلاب‌متصل نشده باشد، باید از سیستم‌های بهداشتی در محل مانند توالت‌های گودالی و مخازن سپتیک اطمینان حاصل شود و یا مواد مدفوعی باید به طور ایمن ذخیره شوند و برای تصفیه به خارج از سایت منتقل شوند.

با توجه به افزایش ناگهانی احتمالی موارد بیماری، مخازن نگهدارنده باید برای تأمین نیاز بیمار طراحی شوند و براساس حجم فاضلاب تولید شده، باید یک برنامه منظم برای تخلیه آن‌ها وجود داشته باشد. لجن دفعی را می‌توان در یک کارخانه تصفیه لجن، چه در خارج از محل و چه در محوطه مرکز مراقبت‌های بهداشتی تصفیه کرد.

مقامات شهرداری ممکن است ایستگاه‌های انتقال لجن مدفوع را در نزدیکی مراکز درمانی قرار دهند تا زمان، هزینه و پتانسیل تخلیه کنترل نشده لجن در زهکشی‌ها و مناطق کشاورزی را کاهش دهند. برای کسانی که با فاضلاب تصفیه نشده کار می‌کنند و در معرض خطرات عفونی قابل توجهی قراردارند، رعایت استانداردهای استفاده از وسایل حفاظت فردی بهداشتی (دستکش بادوام، چکمه، ماسک و عینک یا محافظ صورت) لازم است.

این تجهیزات باید در همه زمان‌ها هنگام حمل و نقل مواد دفعی پوشیده شود و برای جلوگیری از پاشیدن و رها شدن قطرات، باید بسیار مراقب باشند. پس از مدیریت پسماند، افراد باید به صورت کاملاً ایمن وسایل حفاظت فردی خود را حذف کرده و بهداشت دست را قبل از ورود به وسیله نقلیه حمل انجام دهند. وسایل حفاظت فردی آلوده باید در یک کیسه در بسته برای شستشوی ایمن بعدی قرار داده شود. لجن فاضلاب و پساب از مراکز بهداشتی و درمانی هرگز نباید در زمین‌هایی که برای تولید مواد غذایی، آبزی‌پروری یا آب‌های تفریحی استفاده می‌شود، رها شوند.

مدیریت ایمن پسماندهای مراقبت بهداشتی

تمام پسماندهای مراقبت‌های بهداشتی تولید شده در حین مراقبت از بیمار، از جمله آنهایی که دارای عفونت COVID-19 تأیید شده هستند، عفونی تلقی می‌شوند (عفونت‌ها، زخم‌ها و ضایعات پاتولوژیک) و باید به صورت ایمن در ظروف روکش شده و جعبه‌های sharp safe (ظروف مخصوص پلی پروپیلنی) کاملاً مشخص جمع آوری شود. این ضایعات باید ترجیحاً در محل مدیریت شود و پس از آن به صورت ایمن دفع شوند. اگر پسماندها به خارج از محل منتقل شوند، شناختن اینکه کجا و چگونه دفع می‌شوند بسیار مهم است.

پسماندهای تولید شده در سالن‌های انتظار مراکز بهداشتی می‌توانند به عنوان پسماندهای غیرخطرناک طبقه بندی شوند، در کیسه‌های سیاه دفع شوند و قبل از جمع آوری و دفع توسط زباله‌های شهری به طور کامل بسته شوند. کلیه کسانی که مدیریت زباله‌های مراقبت‌های بهداشتی را بر عهده دارند، باید وسایل حفاظت فردی مناسب (چکمه، لباس آستین بلند، دستکش بادوام، ماسک و عینک یا محافظ صورت) بپوشند و بعد از برداشتن آن، بهداشت دست را انجام دهند.

انتظار می‌رود حجم پسماندهای عفونی در هنگام شیوع COVID 19 به ویژه با استفاده از لوازم حفاظت فردی افزایش یابد. بنابراین افزایش ظرفیت کنترل و مدیریت این پسماندهای بهداشتی بسیار مهم است. ظرفیت اضافی کنترل ضایعات، ترجیحاً از طریق فن آوری های مدیریتی جایگزین مانند اتوکلاو یا زباله سوز در دمای بالا، می‌تواند صورت گیرد.

نظافت محیط و لباسشویی

روش‌های توصیه شده تمیز و ضد عفونی موجود در مراکز درمانی باید به طور مداوم و صحیح دنبال شود. پارچه‌های کتانی باید شستشو داده شود و سطوحی که بیماران COVID-19 حین مراقبت، در ارتباط با آن‌ها هستند، باید مرتباً تمیز و ضد عفونی شوند.

بسیاری از ضد عفونی کننده ها در برابر ویروس‌های پوشش دار مانند ویروس COVID-19، فعال هستند. در حال حاضر سازمان WHO استفاده از موارد زیر را توصیه می‌کند:

۷۰٪ الکل اتیل برای ضدعفونی کردن سطوح کوچک و تجهیزات اختصاصی قابل استفاده مجدد (به عنوان مثال دماسنج).

هیپوکلریت سدیم به میزان ۰.۱٪ (1000 ppm) برای ضدعفونی کردن سطوح و ۰.۵٪ (5000 ppm) برای ضدعفونی کردن لکه‌های خون یا مایعات بدن در مراکز درمانی.

اثربخشی همه ضد عفونی کننده ها، تا حدی متفاوت از مواد آلی است. بنابراین، تمیز کردن سطوح با مواد شوینده و آب قبل از استفاده از مواد ضد عفونی کننده ضروری است. غلظت و زمان قرار گرفتن در معرض هر ماده ضدعفونی کننده از جمله پارامترهای مهم برای اثر بخشی آن است. پس از استفاده از مواد ضد عفونی کننده بر روی سطح، لازم است تا زمان قرار گرفتن مورد نیاز و خشک کردن صبر شود تا از کشته شدن میکروارگانیسم های سطحی اطمینان حاصل شود.

کلیه افراد مسئول تمیز کردن محیط، شستشو و افرادی که در تماس با رختخواب‌های آلوده، حوله‌ها و لباس‌های بیماران مبتلا به عفونت COVID-19 هستند، باید دارای وسایل حفاظت فردی مناسب از جمله دستکش‌های سنگین، ماسک، محافظت از چشم (عینک یا محافظ صورت)، لباس راحتی آستین بلند و چکمه یا کفش بسته باشند. آن‌ها باید بهداشت را بعد از قرار گرفتن در معرض خون یا مایعات بدن و پس از برداشتن لوازم حفاظت فردی انجام دهند.

ملحفه‌های کثیف پس از پاک کردن هرگونه مواد جامد باید یک سطل پوشیده و در کیسه‌ها یا ظروف با برچسب روشن و ضد آب قرار داده شوند. شستشو با ماشین و آب گرم در دمای ۶۰ تا ۹۰ درجه سانتیگراد و مواد شوینده لباسشویی توصیه می‌شود. ماشین لباسشویی مطابق رویه‌های معمول می‌تواند خشک شود.

اگر شستشو توسط ماشین امکان پذیر نباشد، ملحفه‌ها را می‌توان در آب داغ و صابون در ظروف بزرگ با استفاده از چوب به هم زد، سپس باید ظرف را خالی کرد و ملحفه‌ها را در مدت زمان ۳۰ دقیقه در کلر ۰.۰۵٪ خیس کرد. در نهایت لباسشویی‌ها را باید با آب تمیز شستشو داد و در صورت امکان، ملحفه‌ها به طور کامل در معرض آفتاب خشک شوند. اگر حوله‌ها یکبار مصرف هستند، باید با آن‌ها به صورت زباله‌های عفونی رفتار شود و اگر قابل استفاده مجدد باشند، باید با آن‌ها به عنوان ملحفه‌های آلوده رفتار شود.

مدیریت ایمن اجساد مردگان

اگرچه خطر انتقال COVID-19 از دست زدن به بدن فرد متوفی کم است، کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و سایر افرادی که با اجساد مردگان سر و کار دارند باید در هر زمانی استانداردهای احتیاطی را رعایت کنند.

کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و یا کارمندان مرده شوی خانه که جسد را آماده می‌کنند باید یک دست لباس تمیز، روپوش یکبار مصرف غیرقابل نفوذ (یا لباس یکبار مصرف با پیش بند غیرقابل نفوذ)، دستکش، ماسک، محافظ صورت یا عینک و چکمه بپوشند.

پس از استفاده، لوازم حفاظت فردی بایدآلودگی زدایی شده و به عنوان پسماندهای عفونی دفع شود و رعایت بهداشت دست‌ها صورت گیرد. جسد یک فرد متوفی تأیید شده یا مشکوک به داشتن COVID-19 باید در پارچه پیچیده شده و در اسرع وقت به مزار انتقال داده شود. کیسه‌های بدن برای ویروس COVID-19 ضروری نیستند، اگرچه ممکن است به دلایل دیگری مورد استفاده قرار گیرد (مانند نشت بیش از حد مایعات بدن).

یادداشت از: شهناز ضرغام، دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست