کوتاه قامتی آشنا برای خیابان‌ها+فیلم

به گزارش خبرنگار ایمنا، یک دستش به گونی و دست دیگرش لابه‌لای زباله‌هایی است که کنار خیابان گذاشته‌اند قدش هنوز آنقدر بلند نشده که به راحتی به سطل‌های آشغال بزرگ کنار خیابان مسلط باشد و بتواند درون آنها را بگردد بیشتر به زباله‌هایی که توی جوی آب و لابه‌لای شمشادها ریخته شده بسنده می‌کند و سطل‌ها را سهم بزرگ ترها و به قول خودش با سابقه‌ها می‌داند.

بنیامین تنها چهار سال دارد، او چهار ماه است که به جمع عموی هفت ساله و برادر ۹ ساله‌اش پیوسته تا بازیافت جمع کند: " من چهارماهه کار می‌کنم اما عمو محمود و مصطفی با سابقه‌تر از منن، درآمدشون هم از من بیشتره ولی من به اونا می‌رسم بذار یکم بزرگ‌تر بشم."

عمو محمود هر چند هفت سال دارد اما خودش را بزرگ‌تر جمع می‌داند و شاید این به نسبت فامیلی‌اش با مصطفی و بنیامین بر می‌گردد: "هوا که تاریک میشه میایم سرکار، بیشتر وقتا تا یک و دو نصف شب کارمون طول می‌کشه کارمون رو دوست داریم هر روز میایم سرکار به غیر از جمعه‌ها، جمعه‌ها می‌ریم پارک و تا ظهر هم می‌خوابیم."

از مصطفی می‌پرسم چرا زباله؟: " آشغال جمع کردن بهتر از آدامس فروشیه، آدامس فروشی کار دختراست اما زباله جمع کردن مردونه‌تره تازه درآمدشم بیشتر و می‌دونیم که آخر شبا ی چیزی داریم واسه خودمون."

بنیامین سه خواهر و دو برادر دیگه هم داره "یکی از خواهرام ازدواج کردن، یکیشون آدامس می‌فروشه و یکیشون هنوز کوچولویه، بابام مریضه نمی‌تونه بره سرکارمن براش بعضی وقتا تو زباله‌ها عروسک هم پیدا می‌کنم بخاطر همین من و مصطفی میایم سرکار باید کمک مامانم غذا بخریم."

مصطفی امشب راضی‌تر از محمود و بنیامین گویا بار خودش رو خوب بسته بود، اصرار داشت زودتر بروند تا باری که جمع کردند و بفروشند و دوباره برگردند چون هنوز زباله هست: " بارهامون رو چند متر اونطرف تر به آقایی می‌فروشیم، کیلویی دو تومن ازمون می‌خره، اگه خوب کار کنیم می‌تونیم هر شب ۶۰،۷۰ تومن رو داشته باشیم."

بنیامین توی چهار ماهی که کارکرده الان می‌تونه با پولش دوچرخه دست دومی که خواهرش توی گوشی براش پیدا کرده رو بخره: " مامانم همه پولامو می‌گیره، بهم گفته پولامو جمع می کنه برام دوچرخه بخره، من که حساب کتاب سرم نمیشه آخه هنوز نمی تونم برم مدرسه اما همه رو دادم به مامانم."

بنیامین، محمود و مصطفی برای رفتن عجله دارند، گرفتن عکس یادگاری رو رد نمی‌کنند، ژست‌هاشون هم قشنگ اما تلخ بود، ژست تلخ کودکی‌هایی که لابه‌لای زباله‌ها گم می‌شد.

کمی جلوتر اما آن‌طرف خیابان احمد و رسول سخت مشغول زباله گردی هستند اما لبخند از لبشان فاصله نمی‌گیرد، واژه کرونا را که می‌شنوند بیشتر لبخند می‌زنند: " کرونا چیه بابا ما ازش نمی‌ترسیم، چرا باید ازش بترسیم ما فقط از خدامون می‌ترسیم، تا حالا نه از دستکش استفاده کردیم و نه از ماسک، کرونا که اومد کار ما تازه شروع شد اما کاش مردم زباله‌ها را جدا می‌کردند."

احمد زبان شیرین‌تری داشت کلاس اولی بود اما کرونا فرصت ادامه تحصیل را به او نداد: "مدرسه‌ها که تعطیل شد اومدیم بازیافت، گوشی که نداشتیم کسی هم سراغمون نیومد که درس بخونیم. اما بلدم بخونم رو این تابلو نوشته پیتزا…"

تو خونه تذکره‌ها رو می‌خونم "یا می خوام مهندس بشم یا دکتر مدرسه‌ها باز بشه دوباره میرم مدرسه اما رسول با اینکه بزرگ‌تر از منه نمی‌تونه بخونه" رسول در مقابل این جمله احمد لبخند می‌زند " در عوض من درآمدم از تو بیشتره با سابقه‌تر هم هستم."

بگو مگوی احمد و رسول سر درس خواندن با اضافه شدن یوسف به جمعشان خاتمه یافت: "بیاین بریم، هنوز کارمون مونده، مامورای شهرداری میان کم کم، ماشینم میره امشب زودتر چون فردا جمعه است" یوسف گویا بزرگترین فرد در جمع کودکان کار این خیابان است، او ۱۴ سال دارد " سابقه من از همه بچه‌ها بیشتره دو سال بیشتر درس نخوندم چون بابام نمی‌تونست پول مدرسه‌ام رو بده، درآمدم خوبه اما کم کم باید برم دنبال یک کار دیگه. ما خونه داریم، پدر و مادر هم داریم اما مجبوریم کار کنیم چون زندگی خرج داره، جمعیت خانواده‌هامون هم زیاده و هر روز همه چیز گرون‌تر میشه."

بچه‌ها عجله دارند باید بروند گویا امشب این‌طرف خیابان زباله‌ها تمام شده است و باید فردا دوباره روزی شأن را در زباله‌ها جست‌وجو کنند، جنس کودکی کودکان کار فرق دارد، مخازن زباله‌ها برای آن‌ها حکم جعبه شانس دارد...

شناسایی ۷۰۰ کودک کار در اصفهان

نوید مسائلی، رئیس انجمن مجمع سمن‌های جوانان استان اصفهان که سال‌هاست در حوزه کودکان کار فعالیت دارد از شناسایی ۷۰۰ کودک کار در اصفهان خبر می‌دهد: " البته باید توجه داشت که این کودکان در فضاهای روباز کار می‌کنند و هنوز اطلاعاتی از کودکانی که در فضاهای سرپوشیده کار می‌کنند در دسترس نیست، اغلب کودکان کار شناسایی شده اصفهان یا دستفروشی می‌کنند و یا در زمینه بازیافت فعالیت دارند."

او میانگین سنی کودکان کار اصفهان را ۹ سال اعلام می‌کند: " در بین کودکان کار اصفهان از کودک چهار ساله تا ۱۵ ساله دیده می‌شود، دختران تا ۱۲ سالگی و پسران تا ۱۵ سالگی به عنوان کودک کار، کار می‌کنند، جمعیت دختر و پسر در این قشر ۵۰ به ۵۰ است، دختران بیشتر دست فروشی و پسران در زمینه بازیافت فعالیت دارند."

مسائلی بر این باور است که اصفهان باند کودکان کار ندارد، او درباره سرنوشت بازیافت‌هایی که توسط کودکان جمع آوری می‌شود، می‌گوید: "دو مرکز زباله‌های کودکان کار را جمع آوری می‌کند که یکی از آنها در جاه دولت آباد است، ۹۰ درصد از کودکان کار تبعه افغان و یا پاکستانی هستند، البته باید توجه داشت که اغلب کودکان کار تبعه‌هایی هستند که از نظر ظاهری شباهت زیادی به ایرانیان دارند .۱۰ درصد از دیگر کودکان کار نیز از استان‌ها کرمان و سیستان و بلوچستان هستند و تاکنون کودک کار اصفهانی نداشته‌ایم."

او از توزیع تجهیزات بهداشتی و مواد غذایی بین کودکان کار و خانواده‌هایشان در بحران کرونا خبر می‌دهد: " در بحران کرونا کسی از کودکان کار خرید نمی‌کرد و به همین دلیل درآمد کافی نداشتند، به منظور جبران این شرایط ارزاق بین خانواده آنها توزیع شد. در حوزه آموزش و پرورش نیز در این شرایط خیلی از کودکان ترک تخصیل کردند چون گوشی هوشمند نداشتند. برای یکسری از آنها گوشی تهیه کردیم اما کافی نبود."

رئیس انجمن مجمع سمن‌های جوانان استان اصفهان به ترک تحصیل ۳۰ درصد از کودکان کار اشاره می‌کند: " اغلب کودکان کار به دلیل عدم توانایی مالی امکان ادامه تحصیل ندارند سال گذشته تفاهم‌نامه‌ای را با آموزش داشتیم که کودکان کار را در مدارس بدون دریافت هزینه ثبت نام کنند تعدادی از مدارس همکاری کردند و تعدادی از مدارس نیز گفتند حتی نامه رئیس جمهور هم داشته باشید ما رایگان ما ثبت نام نمی‌کنیم و به این دلیل از تحصیل جا ماندند."

او اضافه می‌کند :۹۰ درصد کودکان کار دارای والدین هستند ،۳۰ درصد دچار فقر شدید بوده و برخی هم به علت جمعیت بالای خانواده و برای کاهش جمعیت در طول روز و یا شب سرکار می‌روند."

مسائلی بر این باور است که درامد کودکان کار در طول سال دارای نوسان است: "درآمد این کودکان از ۳۰ تا ۲۰۰ هزار تومان به صورت روزانه در نوسان است اما میانگین درآمد آنها روزانه ۵۰ هزار تومان است."

حذف کودک کار ممکن نیست

در این رابطه سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، در مورد حقوق کودکان کار بر اساس آنچه در قانون آورده شده، می‌گوید: در ماده (۷۹) قانون کار آمده که کار برای کودکان زیر ۱۵ سال ممنوع است، اما ماده (۸۰) این قانون رسماً افراد ۱۵ تا ۱۸ سال را به عنوان کارگر نوجوان قلمداد کرده است، حتی در ماده (۸۴) آمده که این کودکان با نیم ساعت کار کمتر و کاری که به جسم و روحش آسیب نزند از حمایت‌های تأمین اجتماعی نیز برخوردار می‌شوند، بنابراین ما کار افراد ۱۵ تا ۱۸ سال را به رسمیت شناخته‌ایم مگر مشاغلی که کودکان از آن منع شده باشند."

او از تصویب آئین‌نامه منع فوری اشکال کار کودک در هیأت دولت و ابلاغ آن سخن به میان می‌آورد: "بر اساس مقاوله‌نامه ۱۸۲ سازمان بین‌المللی کار، کشورها متعهد شدند تا متناسب با شرایط فرهنگی کشورشان مشاغلی را برای کودکان منع کنند که ایران هم این کار را کرده است، کما اینکه در گام اول گفته شده از نظر قانونی کار کودک هیچ منعی ندارد، مگر اینکه کار موجب آزار، استثمار و بهره‌کشی کودک شود."

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران اضافه می‌کند: "گروه دوم کودکانی هستند که طبق آئین نامه ساماندهی کودکان خیابانی برای تأمین معاش خانواده مجبور به کار کردن هستند. تا زمانی که عواملی که باعث شوند کودکان، مدرسه، خانه و جای گرم و نرم را بر کار ترجیح دهند که بخش عمده آن نیز به فقر برمی‌گردد، حل نشود، ما به شکل‌های مختلف کودکان کار و خیابانی خواهیم داشت، بنابراین در ابتدا فقر و بعد هم موضوع فراگیر نشدن نظام رفاه و تأمین اجتماعی مانع از ساماندهی این کودکان می‌شود."

او بر این باور است که در شرایط فعلی به دلیل مشکلات اقتصادی حضور کودکان کار را در جامعه و خیابان پررنگ‌تر شده و طبیعتاً کار کردن این کودکان در خیابان تبعات دیگری را نیز برای آنها به همراه خواهد داشت.

موسوی چلک در خصوص ارزیابی عملکرد مسئولان در خصوص کودکان کار می‌گوید: "این دستگاه‌ها تلاش خود را می‌کنند، چرا که اگر کار نمی‌کردند شرایط بدتر از وضع موجود بود، اما بحث اینجاست که این مشکل حل نمی‌شود به این دلیل که ریشه‌های آن همچنان سر جای خود هستند. تا زمانی که عواملی که در گسترش فقر تأثیرگذارند و باعث می‌شوند کودک در این سن مجبور شود به خیابان بیاید و به صورت طولانی مدت کار کند و آسیب جسمی و روحی ببیند، مدیریت نشود، ما به اشکال مختلف کودکان کار را در خیابان خواهیم داشت."

او تاکید می‌کند: "با این شرایط ما چاره‌ای جز پذیرش کودکان کار در خیابان‌ها نخواهیم داشت و باید تدابیری اتخاذ کنیم که هم ساعت کارشان به عنوان کودک کار کمتر شود، هر چند مطلوب و نگاه واقع‌بینانه این است که کودک بچگی‌اش را بکند، و این در حالی است که کودکان کار، کودکی را تجربه نکرده‌اند، بنابراین طبیعی است که در آینده کمتر بتوانند در چرخه توسعه کشور و ایجاد امنیت نقش مؤثر، سازنده و پایداری داشته باشند."

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، بر این باور است که باید برنامه ریزی‌های به گونه‌ای باشد که کودکان کار در کنار حضورشان برای کار در خیابان به سایر حقوقشان مانند امنیت، بهداشت، بیمه، آموزش و … نیز دسترسی داشته باشند. او می‌گوید: "چراکه حذف کودک کار خیابان در شرایط اقتصادی کنونی امکانپذیر نخواهد بود."

گزارش از: مریم یاوری - خبرنگار ایمنا