به گزارش خبرنگار ایمنا، طبق شروط عربستان، امارات، مصر و بحرین برای برقراری ارتباط با قطر، از این کشور خواسته شد «ارتباطات و حمایت از گروه‌ها و تشکل‌های تروریستی مانند اخوان‌المسلمین، القاعده و حزب الله لبنان را قطع کند و آنها را در زمره گروه‌هایی با ماهیت تروریستی قرار دهد»، «شبکه تلویزیونی الجزیره و شاخه‌های وابسته به آن را تعطیل کند»، «شبکه‌های خبری که مستقیم یا غیرمستقیم از کمک‌های قطر بهره‌مند هستند، نظیر کانال‌های عربی ۲۱، رصد، العربی الجدید و میدل‌ایست آی را تعطیل کند»، «مخالفان کشورهای عربی مانند عربستان، مصر، بحرین و امارات را که به قطر رفته‌اند، اخراج کرده و از دادن تابعیت به آنها خودداری کند و تابعیت احتمالی داده شده به آنها را لغو کند»، «عوامل تحت تعقیب در کشورهای عربی دیگر، آمریکا و سایر کشورها که به اتهام فعالیت علیه امنیت این کشورها و تروریسم از زادگاه خود گریخته و در قطر پناه گرفته‌اند، برای محاکمه به دولت‌های این کشورها تحویل دهد، سرمایه و اموال آنها را توقیف کند، تشکل‌های آنان را ملغی کرده و راه‌های تغذیه مالی این گروه‌ها را مسدود کند» و «تعهد خود را برای حرکت در عرصه‌های نظامی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نسبت به کشورهای خلیج‌فارس، با هدف تحکیم وحدت عربی و تقویت ارتباط میان کشورهای خلیج‌فارس و بر اساس موازین ناشی از قرارداد سال ۲۰۱۴ با عربستان سعودی، نشان دهد». علاوه بر اینها مسائلی نظیر پرداخت غرامت، قطع رابطه با مخالفان چهار کشور مذکور و تهیه گزارش فصلی از عملکرد دوحه در راستای اجرای این شروط از مهم‌ترین مسائلی بوده که در فهرست ۱۳ گانه سعودی‌ها به آن پرداخته شده است.
اما دولتمردان قطری به‌رغم محاصره اقتصادی و شرایط جغرافیایی تصمیم به مقاومت در مقابل فشارهای عربستان گرفته و توانستند از طریق همکاری با ایران و ترکیه، خاندان آل سعود را به عقب‌نشینی از مواضع خود وادارند.
در نهایت چند روز پیش، از فهرست ۱۳ بندی سعودی‌ها، تنها کاهش روابط با ایران و خروج نظامی ترکیه از قطر در اولویت کشورهای عربی برای برقراری مجدد رابطه با قطر قرار گرفت. بن سلمان که خود را در محاصره بحران‌های حل نشده می‌بیند و با وعده عربستان مدرن و چشم‌انداز ۲۰۳۰ به قدرت رسید، در حال حاضر با بحران‌هایی مانند شیوع بیماری کرونا، سقوط قیمت نفت در بازار جهانی، ناکامی در جنگ یمن، حمله به تأسیسات آرامکو و… رو به رو است. به همین دلیل به تکاپو افتاده تا بتواند از این بحران خودساخته خارج شود.
حال باید دید قطر به متحدان خود در دوران تحریم پشت می‌کند و مهر تأیید بر روی شروط عربستان و متحدانش میزند؟
دولتمردان قطر شروط اخیر عربستان را رد می‌کنند
حسن هانی زاده، کارشناس مسائل خاورمیانه معتقد است که سیاست‌های عربستان سعودی در منطقه و جهان بارها شکست خورده و به همین دلیل نتوانسته در مقابل کشورهای قطر، ایران، سوریه و عراق به نتایج مطلوب خود دست پیدا کند.
به گفته وی بن شلمان در ۲ سال گذشته تلاش کرد از طریق ایجاد ائتلافی علیه قطر میان کشورهای مصر، بحرین و امارات، این کشور را وادار به پذیرش شرایط مطلوب خود کند.
به عقیده این کارشناس مسائل خاورمیانه قطر توانست با کمک ایران و ترکیه در برابر توطئه‌های عربستان سعودی مقاومت کرده و نه تنها راضی به پذیرش شرایط سعودی‌ها نشده بلکه برای برقراری ارتباط با آنها پیش شرط تعیین می‌کند.
به گفته هانی زاده قطر با مقاومتی که از خود نشان داد، ثابت کرد که عربستان سعودی قدرتی نیست که بتواند خواسته‌های خود را بر قطر تحمیل کند.
وی خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر عربستان به دلیل شکست‌های پی در پی از انصارالله یمن و کاهش قیمت نفت، به دنبال ایجاد ارتباط با قطر است، اما دولتمردان قطری شروط دوگانه عربستان را رد کرده و به دنبال تقویت رابطه خود با ایران هستند.
قطر در رویارویی با عربستان دست برتر را دارد
عبدالرسول شبیبی، کارشناس مسائل غرب آسیا اما در این باره می‌گوید که عربستان دو سال پیش، بعد از قطع روابط یکجانبه با قطر، شروطی ١٣گانه را در شورای همکاری خلیج فارس مطرح کرد و تصور داشت بعد از تحریم یکجانبه این شکور توسط کشورهای قطر، امارات، مصر، بحرین، قطر این شروط را می‌پذیرد، اما در حال حاضر حدود دو سال از وضع این شروط گذشته و دوحه با همکاری جمهوری اسلامی ایران و ترکیه توانست به خوبی در برابر تحریم‌های عربستان مقاومت کند.
به عقیده وی عربستان سعودی در شرایط فعلی با چالش‌های گوناگونی مانند کاهش درآمدهای نفتی، شیوع بیماری کرونا، مخارج زیاد جنگ عربستان با یمن و بحران‌های حقوق بشری رو به رو است و به همین دلیل بن سلمان تصمیم گرفته روابط کشورش را با دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس تقویت کند.
این کارشناس مسائل غرب آسیا خاطرنشان می‌کند: قطر در سال‌های گذشته همیشه سعی داشته از شورای همکاری خلیج فارس خارج شود و قطعاً خروج این کشور، باعث انحلال این شورا می‌شود، به همین دلیل عربستان در ماه‌های گذشته به ویژه در اجلاس شورای همکاری، به دنبال آشتی با قطر بود که این خواسته تحقق نیافت و در حال حاضر نیز قطر دست بر تر را در رویارویی با رژیم سعودی دارد.
شروط عربستان برای برقراری روابط با قطر سلطه‌طلبانه است
صباح زنگنه، دیپلمات سابق وزارت امور خارجه نیز معتقد است شروط اخیر عربستان برای قطر سلطه‌طلبانه است.
به گفته وی کشورها در ارتباط با همسایگان خود مستقل هستند. زمانی که عربستان از قطر می‌خواهد ارتباط خود با ایران و ترکیه را قطع کند، دشت به سیاستی سلطه‌طلبانه زده است. این سیاست‌ها مربوط به قرن ١٩ است؛ زیرا در قرن ٢١ این نوع سیاست‌ها نتیجه‌ای نخواهد داشت، همانگونه که عربستان این سیاست را در برابر عراق و سوریه هم پیش گرفت اما به نتیجه مطلوبی نرسید.
به عقیده این دیپلمات سابق وزارت امور خارجه بحران‌های داخلی عربستان و جنگ با یمن باعث شده شاهد سیاستی عقلانی از سوی آل سعود نباشیم.
به گفته زنگنه در حال حاضر تمامی سیاست‌های بن سلمان و عربستان سعودی سینوسی بوده و باعث دور شدن امنیت و آرامش از منطقه شده است.
به عقیده وی سیاست‌های عربستان در بعد نفتی شکست خورده در حالی که اقتصاد این کشور وابسته به نفت اداره است. به همین دلیل علی رغم کاهش قیمت نفت در بازار جهانی، بدون در نظر گرفتن منافع خود و دیگر کشورها، مقدار زیادی از نفت خود را وارد بازار جهانی کرد و نهایتاً تصمیم به کاهش آن گرفت.
این دیپلمات سابق خاطرنشان می‌کند: تمامی این اقدامات به منظور انتقام از روسیه و ایران انجام شد اما این سیاست‌های بن سلمان نیز شکست خواهد خورد.
گزارش از ابوالفضل مدنی-خبرنگار سیاسی ایمنا
نظر شما