به گزارش خبرنگار ایمنا، تداوم زندگی آدمی در گرو ماده حیات بخشی است که در رگ‌های او جاری است، خون و گروه خونی هر فرد با فرد دیگری متفاوت و ژنتیک هر فرد است که این تفاوت‌ها و تنوع‌ها را رقم می‌زند. انتقال خون نقش کلیدی در مواردی چون اعمال جراحی، پیوند اعضا، ادامه زندگی روزمره بیماران تالاسمی و رفع کم خونی سلول داسی شکل دارد، در این زمینه با محمدرضا جابری پزشک دوره دیده طب انتقال خون و مسئول پخش خون مرکز انتقال خون استان اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
گروه خونی چیست؟
گروه خون افراد با آنتی ژن‌هایی که بر سطح گلبول‌های قرمز وجود دارد تعیین می‌شود که نوع آنتی ژن‌های هر فرد بر اساس وراثت ژنتیکی خودش تعیین می‌شود، اولین آنتی ژن‌ها در سال ۱۹۰۰ (۱۲۰ سال پیش) توسط دکتر لنداشتاینر کشف شد که مربوط به سیستم گروه خونی ABO است و از آن زمان تا به امروز بیش از ۳۰ نوع سیستم گروه خون و بیش از ۳۵۰ نوع آنتی ژن در این سیستم‌ها کشف شده است.
مهم‌ترین سیستم گروه خونی چیست و چه کاربردهایی دارد؟
سیستم گروه خونی ABO به عنوان مهم‌ترین سیستم گروه خون در تزریق خون و پیوند اعضا بوده و بعد از آن سیستم گروه خون Rh قرار می‌گیرد، سایر سیستم‌های گروه خون مهم عبارتند از Kidd ، Duffy، Kell، لوئیس، لوتران و… که هرکدام دارای تعدادی آنتی ژن‌های متفاوت است.
تفاوت تزریق خون برای افراد عادی و دارای بیماری‌های خاص در چیست؟
در تزریق خون برای افراد عادی سیستم گروه خون ABO (گروه خون O ،B ،A و AB) و آنتی ژن D از سیستم گروه خون Rh (مثبت یا منفی) در نظر گرفته شده و پس از انجام تست سازگای، خون تزریق می‌شود، اما در افرادی که به طور مستمر از انتقال خون استفاده می‌کنند مانند بیماران تالاسمی و کم خونی سلول داسی شکل به علت دریافت خون از افراد مختلف که همان اهداکنندگان خون هستند، آنتی ژن‌های مختلف، سیستم‌های گروه خونی و آنتی ژن‌های فرعی وارد بدنشان می‌شود و سیستم ایمنی بدن آن‌ها علیه آن آنتی بادی می‌سازد، بنابراین برای جلوگیری از ساخته شدن این آنتی بادی‌ها و یا پس از ساخته شدن آن‌ها باید خون فاقد آنتی ژنی که علیه آن آنتی بادی ساخته شده است، تهیه و برای بیماران آماده تزریق شود.
اهمیت آنتی ژن‌ها در چیست؟
لازم ذکر است میزان شیوع هر آنتی ژن متفاوت بوده و در جوامع مختلف نیز متفاوت است و هر سیستم گروه خون نیز دارای تعدادی آنتی ژن است به طور مثال سیستم گروه خون Rh (مثبت یا منفی بودن گروه خون) دارای بیش از ۶۰ نوع آنتی ژن است که پنج آنتی ژنc ،C ،e ،E ،D در تزریق خون افراد با تزریق‌های مکرر دارای اهمیت است و شیوع هرکدام از این آنتی ژن‌ها نیز متفاوت است و آنتی ژن D حدود ۹۰ درصد، آنتی ژن Eحدود ۳۰ درصد، آنتی ژن حدود e ۹۸ درصد، آنتی ژن C حدود ۷۰ درصد و آنتی ژن c حدود ۸۰ درصد می‌باشد، پس از سیستم گروه خون ABO وRh، سیستم گروه خون Kell دارای اهمیت بالینی است که شیوع آنتی ژن‌های آن در جامعه حدود سه تا چهار درصد است.
آیا آنتی ژن موجود در خون نوزادان و بزرگسالان متفاوت است؟
آنتی ژن‌های ABO به صورت اولیه در هفته‌های پنج تا شش جنینی قابل تشخیص است، یک نوزاد در مقایسه با افراد بزرگسال دارای تعداد کمتری از این آنتی ژن‌ها برسطح گلبول‌های قرمز خود است و علاوه برکاهش تعداد آنتی ژن‌ها گلبول قرمز نوزادان فاقد ساختارهای آنتی ژنی کاملاً توسعه یافته به شکلی که بر سطح گلبول‌های قرمز بالغ موجود است، می‌باشد، بنابراین در خون بند ناف آنتی ژن‌های ABO ضعیف‌تر بوده و واکنش‌های ضعیف‌تری را به هنگام گروه بندی ABO از خود نشان می‌دهند و توسعه و تکامل آنتی ژن‌های ABO به آهستگی رخ می‌دهد، به طوری که حدوداً در سن دو تا چهار سالگی این آنتی ژن‌های تکامل یافته به سطح بالغان می‌رسد.
خون فاقد چیست؟
امروزه در بیماران با مصرف خون به طور مستمر مانند افراد تالاسمی علاوه بر سیستم ABO و آنتی ژن D مربوط به سیستم Rh، آنتی ژن‌های مهم دیگر سیستم Rh ، سیستم گروه خون Kell و در صورت نیاز سایر سیستم‌های گروه خون در نظر گرفته می‌شود و خون فاقد این آنتی ژن‌ها جهت جلوگیری از آلوایمونیزاسیون (ساخته شدن آنتی بادی علیه آنتی ژن خارجی) و یا تأمین خون سازگار تهیه و به آن‌ها تزریق می‌شود که این فعالیت توسط بخش سرولوژی انتقال خون صورت می‌گیرد، تهیه و تأمین این خون‌های فاقد آنتی‌ژن با توجه به شیوع آنتی ژن‌های گروه‌های خون متفاوت است و بستگی به گروه خون Rh و نوع آنتی ژن دارد به طور مثال اگر بخواهیم برای فردی که گروه خون O و Rh مثبت است خون فاقد Kell تهیه کنیم به راحتی قابل تهیه است، اما اگر فردی دارای گروه خون AB با Rh مثبت باشد و بخواهیم خون فاقد e تهیه کنیم، از نظر آماری از بین حدود هر هزار واحد خون اهدایی یک واحد چنین ویژگی‌هایی را دارد و این موضوع کار را سخت می‌کند.
لازم ذکر است در برخی موارد لازم است برای بیمار خون فاقد چندین آنتی ژن تهیه شود که در آن صورت به صورت تصاعدی احتمال پیدا کردن چنین خونی کاهش می‌یابد و زمان زیادی جهت انجام آزمایش‌ها و تهیه آن لازم می‌شود.
نظر شما