سراب امید بیش از ۴ هزار پرنده مهاجر

به گزارش خبرنگار ایمنا، این روزها پرسه صدها پرنده مهاجر در بستر خشک و بی رمق زاینده رود گویی غبار غم را بر چهره اصفهان نشانده است؛ پرندگانی که تا همین یک ماه پیش در آغوش زاینده رود سر از پا نمی شناختند امروز بی و پناه و سردرگم بر بستر بی جانش ضجه می زنند.  

پاییز امسال نبض حیات اصفهان برای مدتی کوتاه تپید و رقص پرندگان مهاجر جلوه گر سیمای زیبایش شد اما واپسین روزهای پاییزی باری دیگر زاینده رود از نفس افتاد و امروز پرندگان مهاجر ماندند و ناامیدی که به تمنای آب جان می دهند. اما غمبارتر دیدن صحنه های شکار  و زجر کشیدن این موجودات بی پناه است.  

تماشای بلاتکلیفی و سردرگمی این موجودات بی زبان در مانداب های بستر رودخانه دل هر رهگذر و بیننده ای را به درد می آورد. این اولین باری نیست که فاجعه زیست محیطی قلب شهر اصفهان را نشانه رفته است، تابستان سال ۹۴ نیز با بسته شدن سد زاینده رود هزاران ماهی زجرکش شدند.  

باور تکرار این تراژدی دشوار است؛ زاینده رود گویی سالهاست به رودخانه فصلی تبدیل شده است و در این میان زیستمندان رودخانه بی پناه ترین موجوداتی هستند که حق حیاتشان توسط انسان ها پایمال می شود.  

سردرگمی پرندگان مهاجر در بستر بی رمق رودخانه زاینده رود این روزها واکنش هایی را بین مردم و مسئولان به دنبال داشته است به طوری که قاسم تقی زاده خامسی معاون آب و آبفای وزیر نیرو در سفر روز سه شنبه خود به اصفهان با ابراز ناراحتی در این باره گفت:《 من اصفهان را با زاینده رود جاری بیشتر دوست دارم، امروز که از کنار آن گذر کردم و پرندگان را دیدم که در بستر خشک زاینده رود نشسته اند واقعا ناراحت شدم. امیدوارم روزی برسد که زاینده رود در تمام فصول سال جاری باشد.》

محیط زیستی ها سال هاست درباره پیامدهای فصلی شدن رودخانه زاینده رود و نابودی اکوسیستم و زیستمندان آن هشدار می دهند این در حالی است که بی تدبیری در این سالها صحنه های غمباری را از بحران زیست محیطی و حیوان آزاری در اصفهان به تصویر کشیده است.  

در یکسال گذشته با توجه به بارش های مطلوب و ورود یک میلیارد و ۹۵۰ میلیون مترمکعب آب به سد زاینده رود، با هدف تامین حقابه کشاورزی و محیط زیست به طور نامتوالی آب تا اواسط آذر ماه جریان داشت‌ در حالی که قرار بود پس از کشت پاییزه نیز جریان حداقلی آب برای محیط زیست رودخانه تداوم یابد. با وجود این با کاهش خروجی سد زاینده رود به ۱۱ مترمکعب بر ثانیه رسیدن جریان آب به شهر اصفهان تقریبا ناممکن شده است.  

این در حالی است که به اعتقاد فعالان محیط زیست با توجه به ذخیره ۳۰۹ میلیون مترمکعبی سد زاینده رود جریان اندکی آب در بستر رودخانه ضروری است.

حسین اکبری معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان هفته گذشته در گفت و گویی با رادیو اصفهان با اشاره به وضعیت پرندگان مهاجر اظهار کرد:《پیگیری های زیادی شد و تلاش داشتیم حداقل آبی در بستر زاینده رود جاری باشد اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد. آب که قطع می شود به هر حال مشکلات و خسارات زیادی به تنوع زیستی رودخانه زاینده رود و به ویژه پرندگان وارد می شود و تنوع زیستی این پرندگان کاهش پیدا می کند.  متاسفانه  امسال در مقایسه با سال های گذشته ۶۰ درصد کاهش در تنوع گونه ای پرندگان را شاهد هستیم.》

افزون بر ۴۰۰۰ پرنده مهاجر در حوضه آبریز زاینده رود سرشماری شد

در همین ارتباط ایمان ابراهیمی کارشناس پرندگان و مدیرعامل انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم در گفت و گو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: دوره ای در تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده رود بیش از ۱۲۰ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی قابل مشاهده بوده اما متاسفانه به دلیل خشکی های پی در پی اخیر این گونه ها به شدت کاهش پیدا کرده است؛ به ویژه در بستر تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده رود. 

وی افزود: متاسفانه در محیط زیست این پرندگان تغییراتی می دهیم که باعث از بین رفتن بسیاری از آنها می شود. اغلب این پرنده های آبزی و کنار آبزی مهاجر  و پرندگانی که فصل پاییز و زمستان مهمان کشور ما هستند در بهار و تابستان در عرض های شمالی، شمال دریای خزر و قاره اروپا زندگی می کنند.  

این کارشناس پرندگان ادامه داد: آغاز فصل پاییز با یخبندان در آن مناطق همراه است و غذا کم می شود بر این اساس پرندگان به سمت مناطق جنوبی تر مهاجرت می کنند. از آخرین یخبندان کره زمین، ۷۰ میلیون سال پیش تاکنون، گونه های مختلف این پرندگان مسیرهای مهاجرتی مختلف را پیدا کردند و از همین مسیرهای مهاجرتی درحال رفت و آمد هستند.  
 
ابراهیمی با اشاره به آغاز سرشماری پرندگان از آذر تا پایان دی ماه در ایران گفت: در اصفهان نیز انجمن آوای بوم از حدود ۱۰ سال پیش با اداره کل خفاظت محیط زیست برای سرشماری همکاری می کند؛ امسال با توجه به اینکه می دانستیم قرار است زاینده رود بسته شود با هماهنگی اداره کل محیط زیست قبل از خشک شدن رودخانه سرشماری پرندگان انجام شد تا عددی داشته باشیم که وقتی زاینده رود خشک می شود چه اتفاقی می افتد. 

گنجینه طبیعی و تنوع زیستی پرندگان زاینده رود در حال نابودی است

مدیرعامل انجمن حفاظت از پرندگان آوای بوم با بیان اینکه این سرشماری از زرین شهر تا ورزنه انجام شده است، اظهار کرد: امسال چهار هزار  و ۲۱۵ پرنده از ۲۳ گونه مختلف سرشماری شدند و این آمار قابل ملاحظه ای است از این جهت که با خشکی زاینده رود چه اتفاقی برای پرندگان مهاجر رخ می دهد.  
ابراهیمی افزود: از سوی دیگر این آمار در مقایسه با  آمارهای سال های گذشته نشان می دهد به جمعیت پرندگان زاینده رود، گنجینه طبیعی و تنوع زیستی شهرمان ضربه مهلکی زده شده و این تنوع به سرعت در حال از بین رفتن است.  

این کارشناس خاطرنشان کرد: سرشماری ۲۳ گونه آماری ناراحت کننده است چرا که تا همین ۱۰ سال پیش حداقل تا ۵۵ گونه را می توانستیم در این حوضه مشاهده کنیم و این مسئله بیانگر این است که درحال از دست دادن این گونه ها هستیم.

وی گفت: اگر در کنار زاینده رود پرندگان را مشاهده کنید از هر ۱۰ پرنده ۹ قطعه پرندگان سفید رنگی هستند که مردم آنها را  به نام مرغ دریایی می شناسند در حالی  که اسم این گونه کاکایی سرسیاه کوچک است؛ این نشان می دهد که به مرور زمان سایر گونه ها از بین رفته اند و این گونه پرنده نیز تاکنون به دلایلی مشخص توانسته ادامه بقا دهد. از دست دادن گونه های پرندگان بسیار ناراحت کننده است‌.  

صدور بیش یک هزار مجوز شکار پرندگان در اصفهان

وی با اشاره به شکار پرندگان مهاجر در زاینده رود اصفهان، اظهار کرد: معضل بزرگی که وجود دارد دادن مجوز شکار پرندگان است؛ جواز شکار پرندگان در دولت قبلی آقای روحانی داده نشد که این امر باعث خوشحالی فعالان محیط زیست بود اما در دوره دوم دولت آقای روحانی با آمدن آقای کلانتری سازمان محیط زیست تصمیم به صدور مجوز شکار پرندگان گرفت.  

مدیرعامل انجمن حفاظت از پرندگان آوای بوم گفت: در اصفهان بیش از ۱۰۰۰ جواز شکار پرندگان داده شده است؛ هر جواز چهار پرنده را شامل می شود و در نبود واحد نظارتی مجوز قتل دستکم چهار هزار پرنده صادر و به صورت کتبی به شکارچیان داده شده است.  

وی افزود: شکارچیان نیز بستری برایشان فراهم است وقتی جواز دولت را در دست دارند چه زاینده رود باشد چه هر جای دیگری اقدام به شکار می کنند.  

ابراهیمی گفت: شکارچیانی را که می بینید در ملاعام شکار می کنند و ترسی از قانون ندارند به این دلیل است که متاسفانه در روزهای اخیر جواز شکار دریافت کردند.  

شکار پرندگان در قلب شهر اصفهان دهان کجی به مجموعه محیط زیست کشور است

این فعال محیط زیست تصریح کرد: اگر شکارچی در تصاویر دیده می شود که کنار پل ایستاده و وسط شهر در حال شکار است مجوز دارد و  این حرکت در حقیقت دهان کجی به محیط زیست کشور و تلاشگران این عرصه است که شکارچی در مرکز شهر و  پیش چشم مردم اقدام به شکار کند. 

وی با اشاره به آبگیری هفت تا ۱۰ درصدی تالاب گاوخونی، گفت: پرندگان با یکدیگر رقابت غذایی دارند؛ همچنین هر پرنده ای چه تکی یا گروهی نیاز به یک قلمرو مشخص دارد. در سطح محدودی از آب تعداد بی شماری پرنده با یکدیگر درگیر می شوند،  پرندگان قوی تر زیستگاه را می گیرند و بقیه پرندگان را بیرون می کنند.  

مدیرعامل انجمن حفاظت از پرندگان آوای بوم خاطرنشان کرد: از سوی دیگر هر پرنده ای نیاز به عمق مشخصی از آب دارد به طور مثال اردکهای سرسبز نیاز به آب کم عمق دارند چون غذای آنها از گیاهان کف آب تامین می شود. و از طرفی به طور کامل نمی توانند وارد آب شوند. آبهایی با عمق ۴۰ تا ۸۰ سانت برای این گونه پرنده مناسب است.  

شرایط زیستگاهی تالاب گاوخونی مشابه زاینده رود نیست

وی تاکید کرد: تالاب گاوخونی زیستگاه مشخصی است اما شرایط آن زیستگاه مشابه زاینده رود نیست که تصور کنیم پرندگان از رودخانه زاینده رود به سمت تالاب می روند و تالاب گاوخونی برای بیشتر این پرندگان زیستگاه مناسبی نیست و نمی توانند غذا بخورند.  

ابراهیمی گفت: این تصور اشتباه و ساده درباره پرندگان است که هر کجا آب باشد پرنده می تواند زندگی کند.  

مدیرعامل انجمن حفاظت از پرندگان آوای بوم یادآور شد: با شروع فصل پاییز پرندگان از مناطق شمالی به سمت جنوب مهاجرت می کنند؛ شماری به سمت شبه قاره هند و برخی به سمت قاره آفریقا می روند. در این مسیر  پرندگان دسته دسته پخش می شوند و می مانند به این معنا که اگر در آبان ماه ۱۰۰ کاکائی سرسیاه در کنار زاینده رود ببینید از این شمار ۲۰ قطعه تا آخر زمستان می ماند و ۸۰ قطعه به سمت آفریقا می روند و در طول مسیر در ایستگاه های مختلف استراحت می کنند.  

شکار و خشکی تالاب ها زمستانی ناامن برای پرندگان رقم زده است

این کارشناس پرندگان بیان کرد: منطقه خاورمیانه به ویژه ایران، عراق و کویت مانند پل ارتباطی و بزرگراه مهاجرتی "migration highway" پرندگان مهاجر هستند؛ پرندگان برای رسیدن به زیستگاه های آفریقا و همچنین زیستگاه های امن اروپا باید بتوانند از این بزرگراه عبور کنند.  

وی افزود: متاسفانه این مسیر به شدت نامناسب شده است. از یک سو شکار وسیع و غیر قابل باور پرندگان را در شمال ایران مازندران و در جنوب ایران خوزستان شاهد هستیم در حالی که این مناطق مشکل خشکی تالاب وجود ندارد. از سوی دیگر مرکز ایران نیز مشکل شکار به آن صورت ندارد اما مشکل خشکی تالاب گریبانگر این منطقه است.   

این فعال محیط زیست تصریح کرد: بحران بدی را دچار شده ایم که از هر سو به آن نگاه می کنیم مشکلی وجود دارد و متاسفانه این پرندگان نمی توانند زمستان گذرانی امنی را تجربه کنند.  

ابراهیمی با بیان اینکه وضعیت حفاظت از حیات وحش در کشور عراق نیز به شدت نامناسب است، افزود: فیلم هایی دست به دست می شود که بازار بزرگ پرندگان وحشی در بازار بصره و بغداد وجود دارد و این موضوع قابل باور نیست با وجود این وضعیت ایران در مقایسه با آن کشورها بهتر است.  

پرندگان مهاجر را شکار نکنید

این کارشناس پرندگان اظهار کرد: برای حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی حداقل برای نسل خودمان به همکاری مردم نیاز است؛ اگر مردم همکاری نداشته باشند تمام گنیجه طبیعی و حیات وحش کشورمان را از دست می دهیم.  

ابراهیمی ادامه داد: اولین پیامد خشکی زاینده رود این است که پرندگان به استخرهای کشاورزی اطراف شهر می روند؛ بسیاری از باغداران و کشاورزان این روزها پرندگان را در استخرهاشان می بینند. اگر درک نکنند که این پرنده به این استخر و آبگیر پناه آورده است و آن را شکار کنند در حقیقت تیر خلاص را با دست خودمان به حیات وحش کشورمان زده ایم. اگر  کسی با وجود اینکه شکار را دوست دارد درک کند که اکنون وقت شکار نیست واقعا کمک کننده خواهد بود.   

گزارش از: ندا سپاهی - خبرنگار ایمنا