به گزارش خبرنگار ایمنا، ابوعبدالله جعفر ابن محمد متخلص به رودکی شاعر روشن دل و بلند آوازه قرن چهارم هجری است او در رودک سمرقند به دنیا آمد مدتی را در بخارا زیست و در سمرقند نیز چشم از جهان فروبست. شیوایی و روانی از جمله ویژگی های شعری این شاعر بزرگ است همچنین تصاویر زیبایی از طبیعت می توان در اشعار او یافت. او را پدر شعر فارسی دانسته اند چراکه اولین دیوان شعر فارسی متعلق به اوست؛ کلیله و دمنه و سندبادنامه از جمله آثار شاخص این شاعر است، اما متاسفانه امروزه اشعار زیادی از او باقی نمانده که همین امر نقش مهمی در مهجور ماندن این شاعر در میان مردم نسبت به سایر شاعران است.
راضیه حجتی زاده استاد ادبیات دانشگاه اصفهان به مناسبت زادروز این شاعر به خبر نگار ایمنا می گوید: رودکی ملقب به آدم الشعرای شعر فارسی و در واقع اولین شاعر است که شعرش به طور رسمی به ثبت رسیده و اولین دیوان شعر فارسی به او منسوب است. وی تقریبا در میانه سده سوم یعنی بین سال های ۲۵۰-۲۶۰ هجری قمری متولد شد و با اینکه زندگی نامه خیلی روشنی برای ما ندارد اما برحسب قرائنی که به دست آمده، گفته می شود که سال ۳۲۹ هجری قمری در رودک که شهری در ناحیه سمرقند است از دنیا می رود.
وی می افزاید: زمان تولد رودکی مقارن با تولد دوچهره علمی یکی محمد ابن زکریا رازی و دیگری ابونصر فارابی ملقب به معلم ثانی در تاریخ اسلام است. دوره او به لحاظ سیاسی و فرهنگی زمانی است که رونق حکومت عباسی سپری شده و این دولت روبه ضعف و انحطاط گذاشته بود، اما در ایران دوره رونق و شکوفایی فرهنگی است.
از جوانی تا کهنسالی رودکی
این استاد دانشگاه ادامه می دهد: درمورد خانواده رودکی باید گفت احتمالا در دوران جوانی زندگی مرفهی نداشته است اولین و قدیمی ترین منبعی که درمورد رودکی به ما اطلاع می دهد کتاب لباب الالباب محمد عوفی است که این کتاب نیز حدود ۳۰۰ سال پس از رودکی نوشته می شود. عوفی در این کتاب به ما می گوید رودکی در زمان کودکی فردی بسیار تیز هوش بوده و در هشت سالگی قرآن را حفظ کرده است؛ او صورت زیبا و آواز نیکویی داشته و علاوه برخوانندگی نوازندگی نیز می کرده است و بسیاری از اشعاری را که می گفته است با چنگ و رود و بربط می نواخته است.
حجتی زاده اضافه می کند: رودکی بعدها به بخارا می آید و گفته شده است که در زمانی به بخارا می آید که نصر بن احمد سامانی یکی از امیران بزرگ و مقتدر حکومت سامانیان در این دیار حکومت را به دست داشته است، زمانی که رودکی به دربار سامانی می پیوندد مقارن با دوره میانسالی یا حتی کهنسالی او است و در دولت سامانیان از رودکی با عزت و احترام استقبال می شود.
وی تصریح می کند: ظاهرا در دوران سامانیان رودکی زندگی بسیار خوبی داشته است چنانکه خود او می گوید و نظامی عروضی نیز تایید می کند زمانی که از هرات به بخارا می رفت چهار صد شتر زیر بنه او بوده است که نشان از این است که اسباب و ثروت قابل ملاحظه ای داشته است با این حال در دوره فرجام زندگی رفاه و ثروت خود را از دست می دهد و دچار فقر و تهیدستی می شود. خود او در این خصوص می گوید: "مرا بسود و فروریخت هر چه دندان بود / نبود دندان لابل چراغ تابان بود."
این استاد دانشگاه ادامه می دهد: زمانه رودکی مقارن با دوره ادبا، فضلا و دانشمندان بزرگی که در دوره سامانی زندگی می کردند، همچون ابولفضل بلعمی وزیر سامانی، ابوطیب مصعبی صاحب دیوان رسالت است، همچنین از شاعران دوره رودکی می توان به شهید بلخی، ابولحسن مرادی، ابوطیب مصعبی اشاره کرد.
تعداد اشعار رودکی بسیار زیاد بوده است
حجتی زاده اضافه می کند: شاعران پس از رودکی همه با احترام از او یاد می کنند و مقام و شان او را در شعر فارسی به رسمیت می شناسند چنانکه دقیقی می گوید: "استاد شهید زنده بایستی و آن شاعر تیره چشم روشن بین / تاشاه مرا مدیح گفتندی الفاظ خوش و معانی رنگین" که درآن هم به رودکی به عنوان شاعر تیره چشم روشن بین و هم به شهید بلخی اشاره می کند، ناصر خسرو نیز به رودکی اشاره دارد و می گوید: "اشعار پند و زهد بسی گفته است آن تیره چشم شاعر روشن بین" و همچنین عنصری که ملک الشعرای دربار محمود غزنوی است رودکی را در غزل سرایی سرآمد همه شاعران و از جمله خود می داند.
وی در خصوص دیوان اشعار رودکی می افزاید: آنچه امروز به دست ما رسیده است شاید به زحمت به هزار بیت برسد. اولین کوشش برای جمع آوری اشعار رودکی را مرحوم سعید نفیسی می کند و اشعاری که از رودکی به صورت پراکنده گردآوری کرده است را در کتاب خود باز نشر می دهد.
این استاد دانشگاه ادامه می دهد: اطلاع دقیقی از اینکه اشعار او تا زمانی بوده و پس از آن از دست رفته است ، نداریم؛ ظاهرا اشعار او تا قرن ششم موجود بوده و در فاصله قرن ششم تا هشتم از بین رفته است.
حجتی زاده در خصوص تعداد اشعار رودکی می گوید: نظامی عروضی در کتاب چهار مقاله به کثرت اشعار رودکی اشاره دارد همچنین رشیدی سمرقندی که از شاعران قرن ششم است به اشعار او اشاره می کند و می گوید: شعر او را بر شمردم سیزده ره صد هزارهم فزون آید اگر چونان که باید بشمریم.
وی ادامه می دهد: با توجه به اینکه رودکی اولین بار کلیله و دمنه را به نظم در می آورد و ابیات آن هم ظاهرا کم تر ازده هزار بیت نبوده است، همچنین سند بادنامه و بسیاری از روایت ها و داستان های پیش از اسلام را که پس از اسلام نیز در بین مردم رواج داشته رانیز به نظم کشیده است، این نباید خیلی غریب باشد که تعداد اشعار رودکی بسیار زیاد بوده باشد.
سادگی مهمترین ویژگی اشعار رودکی
این استاد دانشگاه در خصوص نابینایی رودکی تصریح می کند: تنها چیزی که درباره رودکی شایع است نابینابودن او است که بسیاری از شاعران زمان او نیز به آن اشاره کردند؛ اما مشخص نیست که آیا او کور مادرزاد بوده است یا اینکه دست حوادث یا پیری این امر را برای او رقم زده است اما جالب است بدانید که هم رودکی که ادم الشعرای شعر فارسی است و هم هومر که سرآمد حماسه سرایان یونان است هردو نابینا بوده اند و در عین حال در شعر عصر خود و پس از آن بسیار تاثیر گذاربوده اند.
حجتی زاده ادامه می دهد: برخی معتقدند که رودکی بینا بوده و در اواخر عمر بینایی خود را از دست داده است اما برخی دیگر می گویند به این دلیل که در روزگاران سامانیان مذهب اسماعیلی رواج پیدا می کند و رودکی این مذهب را می پذیرد بعد ها که امیران سامانی مورد بغض واقع می شوند این امر دامن هر فردی که منسوب به آن ها بوده واسماعیلی مذهب بوده است را نیز می گیرد و در نتیجه رودکی به علت اسماعیلی بودن کور می شود اما این ها هیچ یک یقینی نیست و محل تردید است.
وی در خصوص اشعار این شاعر می افزاید: شعر های او بسیار تاثیر گذار است، او در تغزل، مدح و اندرز دوران خود بسیار سرآمد است و در مضامین مختلف خردگرایی، شاد زیستی، دنیا گرایی و دنیا ستیزی وبه صورت کلی در تمامی درون مایه های اصلی و کلیدی شعر فارسی شعر دارد.
این استاد دانشگاه اضافه می کند: شعر رودکی ویژگی های زیادی دارد اما اگر بخواهم به مهم ترین آن ها اشاره کنم باید بگویم که بزگترین ویژگی زبان رودکی، سادگی و روشن بوده است؛ خود او می گوید الفاظ من زیبا و پسندیده اما در عین حال معنای آن بدون گره و پیچیدگی است.
حجتی زاده تصریح می کند: این امر به این دلیل است که ذهن او بی گره است و دردوره ای هم زندگی می کند که هنوز پیچیدگی ها به ادبیات و زبان فارسی راه پیدا نکرده است و شان شعر فارسی به این است که همه چیز به سادگی و روانی بیان شود.
باید اندیشه و اشعار رودکی را بشناسیم
وی با اشاره به تصویر پردازی اشعار رودکی می گوید: باید گفت تصاویر شعر رودکی مانند بسیاری دیگر از شاعران هم عصر او از طبیعت بیرون گرفته شده است، برآمده از زندگی روزمره هستند ومعمولا امور انتزاعی در شعر او دیده نمی شود ، همچنین هندسه و شکل اشیا در شعر او بیشتر از رنگ ها نمود دارد و درون مایه های ایرانی و اسلامی هر دو در شعر او هست هرچند ملی گرایی در شعر او بر مذهب گرایی غلبه دارد که این امر به دلیل شرایط فرهنگی روزگار اوست.
این استاد دانشگاه می افزاید: رودکی شاعری درباری نیست درواقع شاعری چون عنصری، معزی و انوری که شاعر درباری هستند و فقط به دلیل مدح کسی شعر می گویند نیست او بیشتر شاعری است که درمیان مردم است و برای آن ها شعر می گوید و بسیاری از شعر های او بدیهه گویی است.
حجتی زاده ادامه می دهد: همچنین مردمی بودن رودکی باعث می شود مضامین عامیانه هم در شعر های او وجود داشته باشد و به این دلیل است که اشعارش برای همه اقشار جامعه قابل درک و فهم است.
وی در این خصوص که مردم کمتر به اشعار رودکی مراجعه می کنند می گوید: از زمان رودکی بیش از هزارو صد سال فاصله داریم و رودکی پیش گام و مقدم بر فردوسی است بنابراین زمانی که رودکی شعر می گوید زبان نسبت به دوره های بعد کمی کهنه تر است.
این استاد دانشگاه می افراید: از طرفی حجم شعر هایی که از رودکی باقی مانده است بسیار کم تر از شاعران دیگری چون فردوسی، سعدی و حافظ است و طبیعی است که ما با این شاعران انس بیشتری داشته باشیم اما باید بدانیم که اگربه قول فردوسی زبان فارسی کاخی باشد که برافراشته شده باید دید سنگ بنای اولیه آن را چه کسی قرار داده است و مسلما نقش رودکی در این میان نمی تواند نادیده انگاشته شود؛ و ما باید افکار، اندیشه ها و اشعار او را بیشتر بشناسانیم و ذهن و زبان مردم را با ذهن و زبان این شاعر بزرگ آشنا کنیم.
نظر شما