مهر خلاقیت در قاب صنایع دستی

به گزارش خبرنگار ایمنا، میدان نقش جهان اصفهان را می‌توان مهد صنایع دستی دانست، صنایعی که سابقه برخی از آن‌ها به چندین سال می‌رسد. گذشت سال‌ها و تغییر نسل‌ها موجب تغییر سلیقه مردم می‌شود، اما این صنایع همچنان مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد. برخی معتقدند به دلیل سنتی بودن برخی از این صنایع دستی هرگونه خلاقیتی ممکن است اساس این صنایع را متزلزل کند، اما خلاقیت را می‌توان وجه تمایز انسان از سایر آفریدگان خداوند تلقی کرد.

به یمن همین ویژگی که خود را به شیوه‌های مختلف بروز می‌دهد انسان توانسته است پیشرفت‌های متعددی داشته باشد، صنایع دستی نیز از این قاعده مستثنی نیست و به انسان واسطه خلاقیت توانسته صنایع دستی و هنری زیبا خلق کند. همچنین چیزی که به وسیله دست تولید شده همواره از آنچه به وسیله ماشین و در کارخانه تولید می‌شود، ارزشمندتر است؛ برای مثال فرش دستباف ارزش بیشتری نسبت به فرش ماشینی دارد زیرا همانگونه که هنگام آفرینش انسان در او روح دمیده شده است هنرمند نیز هنگام خلق اثر هنری از روح زیبای خود در آن می‌دمد. بنابراین می‌توان یکی از امتیازات صنایع دستی را برخورداری از روح دانست که باعث نفوذ آن در جان‌ها و مورد پسند قرار گرفتنش می‌شود.

حال در مرکز صنایع دستی جایی که هر روز هنرمندان روح را در اثر خود می دمند و مردم در میان صدای چکش ها و قلم ها به دنبال اثری روحبخش می‌گردند دمی را به دنبال خلاقیت می گردیم، خلاقیتی که یک مسگر در حالیکه چکش خود را کنار گذاشته تا چای بنوشد درباره آن، می‌گوید: این صنایع، سنتی است یعنی حتی اگر من یک طرح جدید و مدرن را روی این ظروف حک کنم شاید بسیار کمتر مورد استقبال مردم قرار گیرد.

او که گویی هیچ چیز جز یک نفر برای همزبانی نمی‌تواند خستگی‌اش را رفع کند، ادامه می‌دهد: برای مثال طرح اسلیمی را در نظر بگیرید این طرح پیشینه‌ای بس طولانی دارد و از زمان‌های قدیم مورد نظر مردم قرار می‌گرفته است و اکنون نیز ذره‌ای از این اقبال به آن کم نشده است چراکه بسیاری از مردم به دلیل همین طرح‌های سنتی به ظروف قلمکاری مسی علاقمندند و اگر خلاقیت را به این معنی بگیریم که این طرح‌ها چون پیشینه زیادی دارند تکراری هستند و نیاز به طرح‌های جدید است، حرف بیهوده‌ای زده‌ایم.

مغازه کوچکش را دور می زنیم و طرح‌هایی را که می‌گوید به دقت نگاه می‌کنیم گویی ذره ذره جان در اسلیمی های ظرف مسی ریخته شده است او را با اسلیمی هایش تنها می‌گذاریم و به سراغ چند مغازه آن طرف تر می‌رویم، هنرمند قلمکار نقاشی که گویی سؤال خلاقیت در صنایع دستی او را عصبی کرده است، می‌گوید: تمام کارهایی که در زمینه این صنعت باید انجام می‌شده انجام شده است حال اگر کسی در زمینه خلاقیت بخواهد کاری انجام دهد و دو طرح قدیمی را تلفیق و طرح جدیدی بزند ایرادی ندارد؛ اما اگر بخواهد در قالب خلاقیت طرح‌های سنتی این هنر را مدرن کند، این کار دیگر قلمکار نقاشی نخواهد بود.

کمی جلوتر حجره‌ای قرار دارد که دیواره آن به وسیله تابلوهای زیبای قلمکاری شده آراسته شده است قلمکار این حجره که پینه‌های قدیمی روی انگشتان وسیاهی ناخن‌هایش نشان از تجربه او در این کار دارد، معتقد است ایجاد تغییراتی خلاقانه برای همگام شدن این صنایع با سلیقه مردم مشکلی ایجاد نخواهد کرد، بلکه صورت گرفتن آن ضروری است چراکه از فراموش شدن این صنایع جلوگیری می‌کند.

او می‌گوید: طرح‌های سنتی به گونه‌ای است که همیشه اصالت خود را دارد اما این سلیقه مردم است که با گذشت زمان تغییر پیدا می‌کند و به این دلیل است که من سعی می‌کنم طرح‌های سنتی را کمی ارتقا دهم تا متناسب با سلیقه مردم شود، اما این کار را به گونه‌ای انجام می‌دهم که خدشه‌ای به اصالت این هنر وارد نشود و این معنای خلاقیت است.

برخی دیگر معتقدند که نمی‌توان با یقین گفت در همه صنایع دستی خلاقیت مؤثر واقع می‌شود. در سمت دیگر میدان، فیروره کوبی که مشغول تمیز کردن فیروزه ظروف خود است، می‌گوید: در صنعتی مثل فیروزه کوبی مردم خلاقیت را می‌پسندند اما در برخی دیگر از صنایع دستی هر قدر طرح کار، قدیمی‌تر باشد بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرد.

به حجره ترمه فروشی نزدیک می‌شویم که آراسته شده از ترمه‌ها، گبه‌ها و تکه دوزی های زیبا است. تکه دوزی نیز از جمله صنایع دستی محسوب می‌شود که پیشتر نمونه‌های هندی آن در بازار موجود بود، اما پس از مدتی نمونه اصفهانی آن به اسم آذین ساخته شد که در آن تکه‌های مختلف پارچه را به هم دوخته وطرح های زیبا ایجاد می‌کنند. همچنین گبه نیز نوعی کیف دست ساز است که به صورت کامل به وسیله دست بافته و دوخته می‌شود، اما گویی همانگونه که مردم صنایع دستی سنتی را به دلیل طرح‌های قدیمی آن می‌پسندند از صنایع دستی مدرن‌تر انتظار تنوع دارند.

دختر ترمه فروش می‌گوید: مردم کارهای با تنوع بالا را بهتر از کارهای سنتی خریداری می‌کنند و به نظر من در هر کاری باید خلاقیت وجود داشته باشد تا تنوع محصول در آن حوزه بالا رفته و مردم به سراغ کارهای متنوع غیر اصیل نروند.

به صورت کلی نمی‌توان سلیقه مردم را تعیین کرد و همانگونه که برخی طرح‌های قدیمی را می‌پسندند برخی دیگر طرح‌های جدید را ترجیح می‌دهند بنابراین هر قدر ذهن خلاق باشد و طرح‌های جدیدتر خلق کند طبیعتاً این طرح‌های نو مخاطبان خاص خود را خواهند داشت.