به گزارش خبرنگار ایمنا، این عرصه‌های شهری که با مشکلات متعدد کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، حقوقی، زیرساختی، حمل ونقل، زیست محیطی و ... دست به گریبان است، بستری از مشکلات و مسایل را در شهر به وجود آروده که منجر به کاهش کیفیت زندگی برای شهروندان شده است.
مرور تجارب حاصل از اقدامات صورت گرفته در نوسازی بافت‌های ناکارآمد شهری باعث شده تمام صاحبنظران علم مدیریت و برنامه‌ریزی شهری به این نکته پی ببرند که دیگر نمی‌توان با اتخاذ رویکردهای صرفا کالبدی و با غلبه نگاه اقتصادی به مداخله مستقیم در محلات و بافت‌های فرسوده شهر اقدام کرد.
البته در سال‌های اخیر سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان رویکرد جدیدی با هدف جلب مشارکت واقعی مردم در راستای ارتقای کیفیت زندگی ساکنان بافت‌های فرسوده را در دستور کار خود قرار داده که در این رویکرد تا حد امکان اقدامات با هماهنگی مردم محلی اولویت‌بندی، برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود.
شرط اصلی برای تحقق نوسازی، وجود مدیریت یکپارچه شهری ذیل نهادهای اصلی مدیریت شهر یعنی شورای اسلامی شهر و شهرداری با اتکا به ساکنان بافت است.
در ارتباط با مبحث مهم بافت‌های فرسوده و موانع موجود در مسیر بازآفرینی آنها گفت و گویی را با «محمد فیض»، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
مهمترین راهکار برای بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد شهری چیست؟
امروزه یکی از مهمترین معضلات گریبانگیر شهرها بافت‌های ناکارآمد و فرسوده شهری است. بافت‌هایی که زمانی مرکز تمرکز جمعیت و فعالیت اقتصادی بوده، رفته رفته به نقاط کم بازده و بی‌بازده اقتصادی در شهر و مناطق ناامن و مراکز جرم‌خیز تبدیل می‌شوند که خود پیامدهای عمده‌ای از قبیل ناهنجاری‌های اجتماعی، مشکلات فرهنگی را به همراه دارد که همگی در فرسودگی و ناکارآمدی بافت‌های فرسوده شهری ریشه دارند و نمود آن را در کالبد بافت شهری شاهد هستیم.
کلانشهر اصفهان نیز از این شرایط حاکم بر بافت‌های شهری در کل کشور مستثنی نبوده است، به گونه‌ای که طبق آخرین مصوبات اخذ شده از کمیسیون ماده پنج، شهر اصفهان دارای دو هزار و ۳۸۰ هکتار بافت ناکارآمد است که معادل ۱۲ درصد از مساحت کل شهر و در قالب ۲۳۷ لکه است که ۴۴۹ هزار و ۹۴۷ نفر معادل ۲۳ درصد از جمعیت کل شهر در این بافت‌ها ساکن هستند.
این ۲۳۷ لکه در مناطق ۱۵ گانه شهر اصفهان و در قالب چهارگونه بافت ناکارآمد با پیشنیه روستایی، اسکان غیررسمی، میانی و بافت ناکارآمد تاریخی پراکنده شده‌اند. موضوع مهم و قابل تأمل، مقابله با گسترش اینگونه بافت‌ها و رفع مسائل و مشکلات موجود در آن، همواره دغدغه‌هایی را بین مدیران شهری و دست اندرکاران مدیریت بحران شهری ایجاد کرده که در این راستا قوانین، دستورالعمل و شیوه نامه‌های متعددی تدوین شده است.
چند مورد دستورالعمل‌های تدوین شده را ذکر کنید.
از جمله آنها می‌توان به سیاست‌های کلی نظام در بخش شهرسازی و مسکن، قوانین برنامه پنج‌ساله چهارم، پنجم و ششم توسعه کشور در حوزه حمل و نقل و مسکن و قوانین ویژه بافت‌های ناکارآمد اشاره کرد.
علی‌رغم اقدامات انجام شده در حوزه‌های مختلف، شاهد روند کند نوسازی و احیا در بافت‌های ناکارآمد در شهر اصفهان هستیم، البته در سال‌های اخیر و با طرح و فراگیر شدن موضوع بازآفرینی پایدار بافت‌های ناکارآمد شهری، صرفاً مداخله مستقیم در بافت کالبدی به عنوان راه حل این گونه بافت‌ها مطرح نیست و باید برای رفع معضلات و مشکلات این بافت‌ها به تمامی ابعاد حاکم بر بافت شهری اعم از کالبدی، اجتماعی، اقتصادی به صورت همزمان پرداخت.
در این بین مبحث مشارکت تمامی ذی‌نفعان و ذی‌نفوذان در تهیه و اجرای طرح حائز اهمیت است و این مهم از طریق شکل‌گیری نهادهای توسعه محلی امکان پذیر خواهد بود در واقع جهت تحقق اهداف بازآفرینی و پاسخگویی به مشکلات مختلف اجتماعی، اقتصادی و کالبدی در بافت‌های ناکارآمد، شهرداری اصفهان در راستای دستیابی به ماموریت و رسالت خود در این بافت‌ها اقدام به راه‌اندازی دفاتر تسهیلگری و خدمات نوسازی در بافت‌های ناکارآمد مناطق شهرداری اصفهان کرده که اولین دفتر در سال ۹۱ در محله زینبیه راه‌اندازی و اقدام به فعالیت کرد.
دفاتر تسهیلگری در کدام مناطق شهرداری اصفهان راه‌اندازی شده است؟
در سال‌های گذشته نیز دفاتر تسهیلگری در پنج منطقه دیگر شهرداری اصفهان (مناطق شش، هفت، ۱۱، ۱۴ و ۱۵) تسری پیدا کرد در برنامه سال ۹۸ نیز پیش‌بینی شده که علاوه بر فعالیت مجددا دفاتر قبلی، دفاتر دیگری در سایر مناطق نیز راه‌اندازی شود.
همچنین ذیل ماده ۵۹ قانون برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران، برنامه جامع اقدام مشترک محدوده‌ها و محلات هدف بازآفرینی در شهر اصفهان برای ۲۸ محله دارای بافت ناکارآمد که بر اساس شاخص‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و کالبدی برای تحقق اهداف بازآفرینی در طول برنامه ششم توسعه کشور برگزیده شده، توسط شهرداری اصفهان تهیه و تدوین شده است.
درباره زوایای مختلف برنامه جامع اقدام مشترک محدوده‌ها و محلات هدف بازآفرینی شهر اصفهان بیشتر توضیح دهید.
در این برنامه هفت محله زینبیه، حصه، قائمیه، همت‌آباد، شهشهان، ابن‌سینا و دردشت از جمله محله‌هایی است که در اولویت قرار داشت و مورد هدف بازآفرینی در سال ۹۷ انتخاب شد البته اولویت‌بندی مابقی محلات نیز به تفکیک سال‌های ۹۸، ۹۹ و ۱۴۰۰ مشخص شده است.
در هر کدام از این محلات پروژه‌هایی از نوع خدمات روبنایی، خدمات زیرساختی، توسعه و ارتقاء فضاهای عمومی و باز شهری، ارتقای توانمندی‌های اقتصادی ساکنان، نوسازی و مقاوم‌سازی مسکن و تهیه طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی (مطابق با ماده دو آیین نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار مصوبه هیئت وزیران مورخ۹۷/۰۳/۱۰) با توجه به عمده مسائل و مشکلات و فرصت‌ها و تهدیدهای محله شناسایی و تعریف شده است. نهایتاً در ۲۸ محله مورد نظر ۳۰۰ پروژه استخراج شده است که باید با همکاری تمامی دستگاه‌های عضو ستاد بازآفرینی شهری اجرا شود.
در این برنامه مطابق با تبصره دو ماده پنج آیین‌نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار مصوبه هیئت وزیران مورخ ۹۷/۰۳/۱۰ سهم دستگاه‌های دولتی (۷۰ درصد) و شهرداری ها (۳۰ درصد) به تفکیک مشخص شده است.
همچنین برنامه جامع اقدام مشترک در سایر شهرهای شهرستان اصفهان با راهبری سازمان نوسازی و بهسازی دبیر این ستاد، تهیه شده است این برنامه‌ها در جلسات و کمیته‌های ستاد شهرستان اصفهان بررسی و با سایر دستگاه‌های عضو ستاد هماهنگ و در نهایت در جلسه ستاد شهرستان اصفهان مورخ ۹۷/۰۶/۰۶و در جلسه ستاد استان اصفهان مورخ ۹۷/۱۰/۱۹ به تصویب رسید.
علاوه بر این اقدامات دیگری همچون تهیه بسته تشویقی جامع ویژه بافت‌های ناکارآمد غیرتاریخی در چهار حوزه تخفیفات مالی، ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی، هزینه خدمات نظام مهندسی و هزینه تأسیسات زیربنایی، اجرای پروژه‌های عمرانی در بافت فرسوده مناطق ۱۵گانه نیز در دستور کار این سازمان و شهرداری اصفهان قرار گرفته است.
در مسیر بازسازی بافت‌های فرسوده چه موانع و مشکلاتی وجود دارد؟
مطابق تبصره الف ماده ۵۹ برنامه ششم توسعه باید سالانه حداقل ۲۷۰محله با اختصاص تسهیلات و اعتبارات مورد نیاز ارائه شده توسط دولت احیا شود. به دلیل وجود موانع و مشکلات متعدد بر سر راه نوسازی این امر تاکنون به درستی محقق نشده است که از آن جمله می‌توان به شرایط دریافت و بازپرداخت وام و ودیعه مسکن مطابق با مصوبات موجود (بالابودن نرخ بهره وام بانکی، تضامین اخذ وام و ودیعه که با شرایط اقتصادی ساکنان بافت فرسوده همخوان نیست)، اجرا نشدن تعهدات دولتی در پرداخت ۹ درصد بهره بانکی وام ساخت مسکن، نبود ضوابط مشوق و ویژه در نوسازی بافت‌های ناکارآمد در حوزه ضوابط ساختمانی، تاسیسات زیربنایی و... نداشتن سند رسمی شش دانگ قریب به ۶۰ درصد از پلاک‌های موجود در بافت، ضعیف بودن توان اقتصادی ذی‌نفعان، نداشتن جذابیت برای ورود سرمایه گذاران به محله اشاره کرد.
با توجه به اینکه پلاک‌های ریزدانه محله زینبیه از شرایط خوبی برخوردار نیستند و ساکنان این منطقه تمایلی به آپارتمان نشینی ندارند، برای نجات بافت قدیمی آن چه راهکاری باید اندیشید؟
مبحث بازآفرینی پایدار بافت‌های ناکارآمد شهری دیدگاهی جامع به تمامی ابعاد بافت شهری دارد و صرفا دید کالبدی و ساخت مسکن به عنوان تنها اقدام بازآفرینی تفکری منسوخ شده است و متناسب با شرایط هر بافت و مشکلات غالب در آن بافت باید به فکر یافتن راه حل مناسب بود؛ اما آنچه امروزه در محله همت آباد شاهد آن هستیم، حاصل بیش از ۱۰ سال تجربه و فعالیت شهرداری اصفهان و همکاری با تعاونی محلی و همکاری مستمر و متقابل نمایندگان و معتمدین محلی با مجموعه مدیریت شهری را در برداشته است و اکنون شاهد اجرای پروژه ساخت مسکن هستیم.
البته بافت ناکارآمد محله زینبیه بیشتر از مشکلات و مسائل کالبدی گریبانگیر مسائل و مشکلات اجتماعی و اقتصادی است که در مرحله نخست باید از این منظر بهبود یابد و همچنین به موازات از طریق اجرای پروژه‌های محرک توسعه و خرد مقیاس در فضاهای شهری نسبت به توانمندسازی اقتصادی اجتماعی ساکنان بافت و بهبود کیفیت بافت اقدام تا از این طریق زمینه جذب سرمایه‌گذاران به منظور ورود به این محله میسر شود.
ضمنا بهره‌گیری از پتانسیل بخش خصوصی و رویکرد مشارکتی در راستای بازآفرینی بافت فرسوده زینبیه مد نظر قرار گرفته و راهکار فروش اوراق مشارکت برای اجرای طرح بافت فرسوده پیرامون حرم حضرت زینب(س) در دستور کار و در حال بررسی است.
نظر شما