به گزارش خبرنگار ایمنا، اخیرا میراث فرهنگی فارس، در جریان عملیات انفجار و راه سازی، برای حفاظت از نقش برجسته دیهیم ستانی اردشیر بابکان در فیروزآباد، بر روی آن یونولیت گذاشته بود، که با انتقاد کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی همراه بود. بعد از آن، با انتشار عکسی از پوشاندن پایه ستون های کاخ آپادانا با نایلون، موج این انتقادات نسبت به میراث فرهنگی فارس افزایش یافت.
مسئول دفتر گروه حفاظت و مرمت تخت جمشید در گفت و گو با خبرنگار ایمنا در این رابطه با تاکید بر اینکه این پوشش پلاستیک رول مشکی رنگی است که برای مصارف مختلف نیز شاید کارایی داشته باشد و نه صرفا کیسه زباله، اظهار کرد: گزارش هایی در خصوص مرمت های تخت جمشید منتشر شده که تصور می‌کنم فاقد هرگونه وجهه علمی است.
وی ادامه داد :امروزه برای مرمت سنگ های تخت جمشید از نوعی مواد به نام "لدان" استفاده می‌شود. لدان پنج نوع مختلف با نام هایC۳۰ ، بیس A، بیسB ، لدان z۵ و ...دارد. پایه این مواد آهک است و بر خلاف سیمان که کاربرد راحتی دارد، کار با آن بسیار دشوار است. زمانی که این مواد استفاده می شود تا زمان گیرش نهایی باید از آن مراقبت کرد.
رهبر افزود: این مواد بسیار گران قیمت است و چنانچه پس از استفاده، رطوبت از دست بدهد و یا دمای آن از پنج درجه سانتی گراد پائین تر بیاید، علاوه بر خرابی مواد اجرایی، تمیز کردن آن بسیار دشوار است.از طرفی وضعیت ته ستون های کاخ آپادانا مناسب نیست و چنانچه مرمتگران بخواهند تا مناسب شدن هوا صبر کنند، بسیاری از قطعات ته ستون ها از پیکره جدا خواهد شد. از این رو کارشناسان مرمت در بدترین شرایط آب و هوایی و حتی در هنگام بارندگی، اقدامات حفاظتی و مرمتی را انجام میدهند. اما بعد از کار نیاز است تا ته ستون های مرمت شده با پوشش پلاستیکی پوشانده شوند. به این منظور، اسفنج های مخصوص روی بخش مرمت شده قرار گرفته و سپس روی ته ستون با پلاستیک های یک بار مصرف پوشانده می شود. پس از آن پوششی مقاوم (اصطلاحا ترانزیتی) روی آن قرار می گیرد.
وی با اشاره به استفاده از پوشش پلاستیکی زیر نظر دفتر حفاظت و مرمت، اظهار کرد: گاهی از پلاستیک های شفاف و گاهی سیاه با پوشش برزنتی استفاده می کنیم، که این اقدامات به منظور بالا بردن کیفیت مواد مرمتی انجام می شود. تصاویر بسیار زیادی از این اقدام در دوره های آموزشی بین المللی وجود دارد. کارشناسان ایتالیایی که مرمتگران قابلی هستند نیز پس از هر روز کاری ملات های اجرا شده را با اسفنج های مخصوص پوشانده و روی آن را با پلاستیک پوشش می دادند.
رهبر ذکر این نکته را ضروری دانست که "برای داشتن یک مرمت اصولی در آثار تاریخی، چاره ای جز کنار گذاشتن روشهای قدیمی مانند استفاده از سیمان و فولادگذاری وجایگزینی آن با روش های نوین مرمتی نیست البته در این خصوص راه دشواری در پیش رو است. از یک طرف وجود افرادی با گرایشات مرمتی تجربی (مرمت با سیمانی و فولاد و ... ) و از طرفی گذار از این مرحله که باید به تدریج و آهسته انجام شود. بنده مصمم هستم چنین امری میسر شود و تلاش خواهم کرد تا مرمت با روش های نوین و به روز دنیا انجام و رعایت اصل بسیار مهم برگشت پذیری در تخت جمشید نهادینه شود و قطعا مدیران ارشد من نیز همین هدف را دنبال می کنند. "
مسئول دفتر گروه حفاظت و مرمت تخت جمشید، در پاسخ به این سوال که با توجه به دوام این سنگها و مقاومت مواد مصرفی تا پنج درجه زیر صفر، آیا مواد جایگزینی وجود ندارد که با سرمای منطقه مطابقت داشته باشد؟ گفت: دمای این مواد نباید قبل از گیرش نهایی کمتر از پنج درجه شود. وقتی که مواد گیرش نهایی را به دست آورد جنس سنگ همگن شده و از لحاظ مکانیکی همان خواص سنگ آهک را پیدا می کنند، با این تفاوت که درجه سختی کمتری دارند.
پوشش سیاه رنگ فقط برای تبخیر نشدن رطوبت مواد مرمتی استفاده شد
رهبر تاکید کرد :پوشش سیاه رنگ یک بار مصرف، فقط برای تبخیر نشدن رطوبت مواد مرمتی روی اثر کشیده شده و نه حفاظت از ته ستون؛ پس از پوشش پلاستیکی مشکی یک پوشش طراحی شده روی آن قرار می‌گیرد. تا کنون سه ته ستون کاخ آپادانا با روش مشابه مرمت شده و مرمت چهارمین ته ستون در حال انجام است.
وی در مورد لدان این گونه توضیح داد: لدان ها از مواد آهکی هستند اما با آهک های معمولی تفاوت هایی دارند، فرآوری این مواد بسیار دشوار است. گاهی از سنگ آهک تا آماده شده چندین ماه تا سه سال طول می کشد. ممکن است این مواد افزودنی هایی داشته باشد که البته شرکت های سازنده اندازه و گاهی نوع آنرا اعلام نمیکنند. تنها افزودنی مجاز در این نوع مواد مصالح معنی مانند پودر آجر، پودر سنگ ماسه بادی و ... است. افزودن مواد عالی به آنها ممکن است روی سنگ های بسیار حساس تخت جمشید اثر سوء داشته باشد. لدانها بر خلاف سیمان، شامل انواعی است که هرکدام برای آسیبی خاص استفاده می‌شود. تنها ایراد آنها گرانی و سختی در اجرا تا گیرش نهایی است. اما با توجه با ارزشمند بودن سنگ های تاریخی تخت جمشید استفاده از این مواد توجیه پذیر است.
این مرمتگر آثار باستانی در پاسخ به این سوال که آیا لدان را باید یک نوع چسب بحساب آورد یا باید با مواد ترکیبی استفاده شود؟ تصریح کرد: از آنجا که لدان نوعی مواد آهکی است، در واقع می‌توانیم آن را آهک بنامیم. انواع آن به صورت پودر موجود است؛ برخی مخصوص پر کردن درزهای بازو برخی به جهت دوغاب ریزی در ترک های ریزوچسباندن قطعات و ... بنابرین این مواد چسب نیستند و نوعی ملات محسوب می‌شود. نسبت اختلال آن یک (مواد اصلی) و دو تا سه فیلر یا پر کننده است.
رهبر با تاکید برضرورت استفاده از پر کننده هایی از مواد معدنی گفت: می‌توان با توجه به رنگ سنگ تاریخی از پودر آجر یا سفال، پودر سنگ، ماسه رودخانه یا ماسه بادی استفاده و گاهی باید از چند مواد به صورت مخلوط استفاده کرد اما باید توجه داشت که نسبت فیلر و مواد چسباننده به طور دقیق رعایت شود. با توجه به حساسیت این مواد بر خلاف سیمان، برای ساخت ملات ضروری است آب مصرفی از تیپ هیدراته باشد و اگر از آب های موجود با تیپ سولفاته استفاده شود کیفیت ملات به شدت پائین می آید.
وی تصریح کرد: این مواد ساخت یک شرکت معتبر در ایتالیا است. اما کشورهای دیگر که در علم شیمی و مرمت قوی هستند از مواد آهکی استفاده می کنند. آلمان یکی از کشورهایی است که در مرمت آثار سنگی از مواد مشابه لدان استفاده میکند. البته در ایتالیا رعایت اصول موزون سازی نسبت به آلمان بیشتر است.
گزارش از: مهشید بهزادی خبرنگار ایمنا
نظر شما