به گزارش ایمنا، شعار "شهر بهتر- زندگی بهتر" عنوان عامی است که سازمان ملل متحد برای روز جهانی شهرها اعلام کرده است. مفهوم زندگی بهتر می‌تواند از مناظر گوناگون قابل تفسیر باشد. طی کردن سیر تکاملی شهر در توسعه و ارتقای حوزه‌های محیطی، اجتماعی و اقتصادی می‌تواند منجر به زندگی بهتر شود این در حالی است که معیار سنجش توسعه واقعی و بهتر شدن زندگی شهرها مشخصه واحدی محسوب نمی‌شود و نمی‌تواند ابزار سنجش ثابتی برای تمام شهرها باشد.
با توجه به برنامه‌های دستور کار ۲۱، اجتماع باید شکل محلی و بومی از توسعه پایدار که با فناوری منطقه‌ای و منابع موجود مرتبط است را ارائه دهد، بنابراین هر گونه توسعه‌ای که در راستای پایداری محیط زیست و مصنوع، بتواند به طور همزمان به سه عامل اجتماع خود، منابع در دسترس و فناوری روز و بومی توجه کند، مانا خواهد بود؛ با چنین نگرشی روش‌های توسعه در یک اجتماع، لزوما گزینه مناسبی برای اجتماع دیگر نخواهد بود.
سامانه‌های اقتصاد، جامعه و محیط می‌تواند متضمن زندگی سالم و با مفهوم برای تمام افراد جامعه باشد. هنگامی که این سه عامل اجتماع جداگانه دیده شود، مشکلات جامعه نیز جداگانه تصور می‌شوند.
در یک چنین نگرش خُردگرایی منافع کوتاه مدت مورد توجه قرار می‌گیرد و حل یک مسئله می‌تواند باعث بروز مسائل دیگری شود و زمینه ایجاد فشار بر سایر بخش ها را فراهم کند به عنوان نمونه ایجاد یک کارخانه می‌تواند در جهت توسعه اقتصاد و ایجاد شغل باشد در حالی که آلودگی‌های ناشی از آن می‌تواند فشاری بر محیط زیست محسوب شود.
اهمیت تاثیر توسعه‌های شهری بر استفاده از انرژی‌های فسیلی و مسئله انتشار مشتقات کربن، امروزه باعث شده است تا موضوع انرژی در تمام ابعاد رشد و توسعه جامعه، بیشترین توجه را به خود جلب کند و شهرسازان و متخصصان ساخت و ساز را به سمت و سوی شهرهای صفر انرژی ۲۰۳۰ رهنمون کند.
در حالی که توجه ضابطه‌مند به محیط و بوم در طراحی و برنامه‌ریزی خرد و کلان حیاتی است و توجه به اهمیت تعیین‌کننده‌ای که مباحث زیست محیطی در توسعه پایدار دارند لازم است؛ لیکن پایداری اجتماعی- اقتصادی، به عنوان رکن اصلی برخی جوامع هنوز صدرنشین است. به همین دلیل گرایش های صرفاً حفاظت گرایانه از محیط زیست، بدون توجه به ابعاد اجتماعی - اقتصادی همان قدر نمی‌تواند مناسب باشد که گرایش های اجتماعی- اقتصادی بدون در نظر گرفتن محیط زیست.
طراحی و برنامه‌ریزی در کلیه مقیاس‌های محیط مصنوع نشان دهنده جنبه‌های فرهنگی است که نیازهای جهانی و محلی را از نظر فضای انسانی، محیط مصنوع و فن آوری ساخت مرتفع می‌سازد.
بومی‌سازی فناوری جهانی در جوامع می‌تواند در جهت زندگی بهتر در شهرها عمل کند. آنچه امروزه در اکثر جوامع بومی اتفاق افتاده است، بهره‌گیری نادرست از فناوری روز جهانی در عرصه ساخت و طراحی است. آنچه محصول این نگرش می‌تواند باشد، دلزدگی و عدم ایجاد دلبستگی جامعه به توسعه‌هایی است که می‌تواند در کنار بافت‌های بومی شکل گیرد.
بر اساس مفهوم بوم شناسی و عوامل موثر بر طراحی، آنچه که می‌تواند به شهر بهتر منجر شود را با سه معیار طبیعی، فرهنگی و فناوری می‌توان گره زد. محیط طبیعی حاصل مطالعه عوامل طبیعی یک مکان، چرخه طبیعی زندگی موجودات زنده آن مکان و توازن میان آن است، مطالعه فرهنگ بر پایه فرهنگ های محلی یا خرده فرهنگ‌ها، روح مکان و توازن میان آن‌ها شکل می‌گیرد و مطالعه فناوری‌ها در مقیاس جهانی، تأثیر عوامل محیطی بیرونی، تحلیل اقتصادی و مدیریت بحران می‌تواند باشد.
به این ترتیب، تصور برگرفته از بوم شناسی در شهرها شامل کنترل فعالیت‌های انسانی و معماری در جهت هماهنگی با طبیعت و باور به این نکته است که طبیعت بهترین تأمین کننده نیازهای انسان است و می‌تواند تأمین کننده زیبایی طبیعی محیط و سلامت روحی باشد. سلامت روحی از طریق کاهش اضطراب به واسطه معماری همساز با طبیعت در شهرها و سکونتگاه های انسانی می‌تواند حاصل شود. معماری پاسخگو به فرهنگ بومی و روح مکان با استفاده از مصالح، رنگ و فرم‌ها و تکنیک‌های ساخت محلی و ارتباط معماری با محیط خود، بر تفاوت میان مکان‌ها مبتنی است.
با این نگرش، بناهای جدید می‌توانند ضمن احترام به فرهنگ گذشته، بیانگر معماری زمان خود نیز باشند به عبارتی در تداوم با بناهای قبلی قرار گیرند. آنچه امروز تحت این ایده شناخته شده است "معماری زمینه گرا" خوانده می‌شود که خود می‌تواند راهی برای جلوگیری از تکرار تجربه جهانی شهرهای مشابه با سبک بین الملل که حاصل تفکر مدرن است، باشد. مشارکت مردم در شکل دهی به محیط زندگی می‌تواند در به ثمر رساندن این شیوه با حفظ آنچه هویت مکان خوانده می شود، موثر باشد. "شهر بهتر-زندگی بهتر" ارثیه ای است که ما معماران، برنامه ریزان و شهرسازان باید برای خود و فرزندانمان بر پایه علم و عمل صحیح مهیا کنیم.
یادداشت از مقدی خدابخشیان، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشکده معماری و شهرسازی
نظر شما