به گزارش خبرنگار ایمنا، در زمان صفوی، شاه عباس از ارمنی‌ها حمایت می کرد و این باعث شد تا ارامنه از شهرهای مختلف ایران به جلفا مهاجرت کنند. به دلیل اینکه این ارامنه بیشتر تاجر بودند و درآمد خوبی داشتند هزینه زیادی صرف ساخت کلیساها و ساختمان‌های زیبایی در جلفا کرده‌اند و همین سبب شده که با گذشت صدها سال این محله همچنان دلچسب و متمایز باشد.
در بین ارمنیان ساکن اصفهان نو اقلیتی از ارمنیان کاتولیک هم حضور داشتند که آنان نیز کلیساهای خود را در هر دو منطقه بنا کرده بودند در حال حاضر یکی از این کلیساها در منطقه‌ی جلفا وجود دارد. کلیسای کاتولیک آرام و خاموش در کوچه سنگتراش های اصفهان آرمیده است.
کلیسای کاتولیک دومینیگوس مقدس یا روزاریای مقدس ،کلیسای کمتر شناخته شده، تاریخ بس پر فراز و نشینی دارد که درباره آن به زحمت می توان مطلبی در کتاب‌ها یافت. این بنا که در محله جلفا، خیابان حکیم نظامی کوچه سنگ تراشها، کوچه کاتولیک ها است برای بازدید عموم باز نیست ولی می توان از داخل مدرسه فرانسوی‌ها مکان فعلی دانشکده هنرهای تجسمی دانشگاه هنر، حیاط و محوطه تاریخی آن را دید.
در این باره خبرنگار ایمنا با آنیک میناسیان پژوهشگر و محقق ارمنی به گفتگو پرداخته است که در ادامه میخوانید:
آیا اطلاعاتی در مورد قدمت و علت تاسیس کلیسای کاتولیک ها در اصفهان وجود دارد؟
از سده هفدهم میلادی دو کلیسای کاتولیک از فرقه‌های دومینیکن و ژزوئیت در شهر اصفهان و جلفا بنا شد. سبب تاسیس این کلیساها ، توجه شاه عباس صفوی به دولت‌های بزرگ اروپا برای مقابله با تجاوزهای دولت عثمانی و جلب حمایت آن کشورها بود. سپس در سال‌های بعد فرقه‌های فرانچسکن ، آگوستین و کاپوسن نیز کلیساهایی بنا کردند.
فیلیپ سوم پادشاه اسپانیا با آگاهی از حسن سلوک شاه عباس با مسیحیان ، اوایل سده هفدهم میلادی ، آنتونیو دوگووآ را همراه با دو کشیش کاتولیک از فرقه سن‌آگوستین به ایران فرستاد. شاه عباس به دوگووآ اجازه داد در اصفهان کلیسای کوچکی بنا کند.
پس از چندی پاپ کلمنت هشتم برای تبلیغ مذهب کاتولیک در ایران یکی از کشیشان فرقه کرملی به نام پرژان تاده را همراه گروهی کشیش از راه آلمان ، لهستان و روسیه به ایران فرستاد و هدایایی نیز به وسیله آنان تقدیم شاه عباس کرد. شاه صفوی فرستادگان پاپ را به مهربانی پذیرفت و اجازه داد در اصفهان کلیسا و صومعه کوچکی بسازند. پرژان تا سال‌های متمادی در ایران اقامت داشت و از نزدیکان و مترجمان شاه عباس و بسیار مورد توجه او بود.
کاتولیک‌های ژزوئیت در سال ۱۶۴۳ میلادی به اصفهان آمدند و در سال ۱۶۵۲ میلادی در جلفای اصفهان کلیسایی ساختند. کاتولیک‌های دومینیکن نیز در سال ۱۶۸۱ میلادی در محله سنگ‌تراشان جلفای اصفهان کلیسای کاتولیک را بنا کردند.
در مورد کلیسای کاتولیک توضیحاتی بفرمایید.
همان طور که گفتم کلیسای کاتولیک ها مربوط به دوره صفوی است و در اصفهان، محله جلفا، سنگتراشها ، کوچه کاتولیک ها واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۰۲۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کلیسای اولیه در۱۶۸۱میلادی به نام مریم مقدس و به دست اسقف ارمنیان کاتولیک، قوگاس آبارانی، بنا شد اما کلیسای اصلی در ۱۷۰۵ میلادی به نام دومینیگوس مقدس یا روزاریای مقدس ساخته شد و تا زمان بنای کلیسای گریگور مقدس در تهران کلیسای جامع ارمنیان کاتولیک ایران محسوب می شد. محراب کلیسا با دو اتاقک چهارگوش در دو سمت آن در سمت شرقی بنا واقع شده. کلیسا دارای دو ورودی در شمال و غرب است و یک ورودی نیز به داخل اتاقک شمالی محراب باز می شود. ورودی غربی دارای سر دری زیباست. پلان کلیسا به شیوهٔ بازیلیک ستون دار، با ابعاد ۱۵×۲۴ متر در جهت شرقی -غربی قرار گرفته است.همچنین گنبد کلیسا دارای ساق هشت ضلعی است که بر روی هر ضلع یک نورگیر دارد و با قوس هایی بر روی چهار ستون قرار گرفته است.مصالح به کار رفته در بنا عبارت اند از خشت و آجر . دیوارهای داخلی کلیسا با گچ پوشانده شده و دارای نقاشی های بسیار زیبایی با موضوعات مذهبی است از جمله چهرهٔ دومینیگوس و فرانچیگوس مقدس.همچنین در دیوار داخلی بنا کتیبه ای متعلق به۱۷۲۴ میلادی قرار دارد.
علت تفاوت نگارگری این کلیسا و سایر کلیسای اصفهان در چیست؟
در طول تاریخ همیشه تحولات دینی عامل دگرگونی فرهنگ و هنر بوده است.ظهور جنبش پروتستان در برابر کلیسای کاتولیک از آن جمله می باشد که اوج و نتیجه تحولات آن را در عرصه نقاشی در قرن ۱۷ میلادی مشاهده می کنیم. از آنجائیکه در این دوره ، ایران در ارتباطات روزافزون با کشورهای بیگانه بخصوص اروپا بوده، تأثیرپذیری از فرهنگ و هنر آنها از مهمترین پیامدهای این روابط می باشد. مذهب پروتستان با تکیه بر این اعتقاد که کتاب مقدس تنها برای هدایت ایمان داران کافی می باشد، فرد را از بند حاکمیت کامل کلیسا رهانیده، بر ارتباط مستقیم با خدا تأکید می ورزد، لذا خواستار هنری می باشد که با نگاه واقع گرایانه بازتاب دهنده کلام خدا باشد. می توان گفت در این بین نقاشی پروتستان به لحاظ فن اجرا تحت تأثیر نقاشی کاتولیک بوده است. در ایران نیز نگارگری مکتب اصفهان در حوزه مضامین دینی بیشتر از نمونه های کاتولیک اروپا تأثیر پذیرفته، و در حوزه نقاشی های درباری و بطور کلی غیر دینی، به گرایشات پروتستان و واقع گرایی حاصل از آن تمایل نشان داده است.
در گذشته برنامه های برگزار شده در این کلیسا شامل چه مواردی بوده است؟
دکترین این کلیسا بر اعتقاد نامه نیقیه استوار بوده است. این کلیسا میان هفت آیین اصلی کلیسا موسوم به هفت راز مقدس تمایز قائل است و به همگی این هفت آیین باور دارد.کلیسای کاتولیک اهداف خود را بر «گسترش انجیل عیسی مسیح، مدیریت کلیسا از طریق حاکمیت دینی و اعمال خیریه» تعریف کرده بود. کلیسای کاتولیک هم چنین برنامه های اجتماعی و مؤسسات خیریهٔ مسیحی را نیز اداره می کرده است، ازجمله مدارس،دانشگاه ها، بیمارستان ها، پناهگاه ها و صومعه هاکه به تبلیغ مسیحیت و کلیسای کاتولیک می پرداختند، و هم چنین به افراد نیازمند، خدمات رفاهی می رساندند.
در ظاهر هیچ شباهتی بین کلیساهای ارمنستان با کلیساهای اصفهان نیست؟
بله ،با وجودآنکه کلیساهای اصفهان به دست معماران ارمنی بناشده‌اند، هیچ شباهتی بین آنها و کلیساهای ارمنستان یا حتی کلیساهای شمال استان آذربایجان همچون قره کلیسا، هفتوان، زور زور و استپانوس مقدس وجود ندارد. علت این امر را باید در شرایط اجتماعی حاکم بر قرن هفدهم میلادی جستجو کرد.شاه عباس برای آنکه ساخت کلیساهای متعدد باعث دردسرهایی برای او و تحریک احساست مذهبی اهالی اصفهان و درنتیجه درگیری‌های مذهبی نشود، بنای کلیساها را مشروط به آن ساخت که معماری آنها با کلیساهای ارمنستان متفاوت باشد. به این ترتیب، معماران ارمنی چاره را در آن دیدند که کلیساها را به شیوه‌ی معماری ایرانی و گاه با ظاهری همچون مساجد بسازند. البته شرایط دیگری همچون آب و هوا و نوع مصالح که شامل آجر و خشت می‌شد نیز در طراحی ساختمان کلیساهای اصفهان بی تأثیر نبوده است. معماران ارمنی جلفای اصفهان با تطبیق هنر معماری خود با شرایط موجود دست به خلق شاهکارهایی بی‌همتا زدند. آنان کلیه‌ی کلیساها را ازنظر اصول مذهبی و پلان منطبق با کلیساهای ارمنستان و ازنظر شکل خارجی و نما کاملاً متفاوت با شیوه‌ی معماری ارمنی و مطابق با شیوه‌ی معماری ایرانی بنا نهادند و از نتیجه‌ی این تلفیق بناهایی منحصر به فرد پدید آوردند که نمونه‌ی آنها را در هیچ کجای دنیا نمی‌توان یافت. از خصوصیات کلیساهای جلفای اصفهان و بخصوص کلیسای کاتولیک وجود نقاشی‌های بسیار زیبا روی دیوارهای داخلی است. این شیوه از تزیین دیوارهای داخلی کلیسا تأثیری عمیق بر معماری کلیساهای ارمنی پس از قرن هفدهم میلادی گذاشت. تا آن زمان در هیچ یک از کلیساهای ارمنی دیوارها به این وسعت نقاشی نمی‌شدند و کلاً سنت کلیساسازی ارمنیان چنان بود که دیوارهای خارجی را با حجاری تزیین می‌کردند و تا جایی که امکان داشت دیوارهای داخلی را ساده و بدون هرگونه تزیینی باقی می‌گذاشتند.
نظر شما