عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه جشن تیرگان در روز تیر از ماه تیر برگزار می‌شد و جشنی کاملاً شناخته شده و مشهور است و در متن های متعدد باستانی به این تیرگان اشاره شده، اظهار کرد: در ایران باستان مانند همه ماه های دیگر وقتی روزی با نام ماه تلاقی پیدا می کند جشن ماهانه برگزار می‌شد. بر این اساس سیزدهم هر ماه "تیشتر روز" است که وقتی با ماه تیر تلاقی پیدا می‌کند جشن تیرگان برگزار می‌شود.
صدرالدین طاهری افزود: چند دلیل یا آئین برای برگزاری جشن تیرگان روایت شده است، در بعضی از کتاب‌ها مثل "آثارالباقیه" اثر ابوریحان بیرونی آمده است که تیرگان جشن بزرگداشت نوشتن و گرامیداشت نویسندگان در ایران باستان بوده است بنابراین آئین خاصی داشته که مقام نویسنده‌ها در این روز گرامی داشته می‌شد.
وی گفت: در بحث دیگری که در مورد تیرگان در بعضی از کتاب‌ها مطرح است و تأکید زیادی هم به آن شده، این است که در این روز آرش کمانگیر پرتاب افسانه‌ای خودش را انجام می‌دهد. آرش کمانگیر بعد از جنگی که بین افراسیاب و پادشاه ایران به نام منوچهر رخ می دهد یعنی با پایان جنگ ایران و توران، به عنوان کماندار ایرانی برای بازشناختن مرز ایران و توران انتخاب می شود تا تیری بیندازد و آن تیر هرکجا که پایین بیاید مرز ایران و توران را تشکیل دهد و او حتی در این راه جان خود را از دست می دهد که بعضی از متن‌ها اشاره کرده‌اند این اتفاق در روز تیرگان اتفاق افتاده است.
سرپرست دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان تصریح کرد: البته بعید هم نیست که شباهت بین تیشتر یا تیر با آن تیری که آرش پرتاب کرد این روز را پدید آورده باشد ولی این دو، ریشه‌های مختلفی دارند و تیری که برای ماه به کار می‌بریم از ریشه تیشتر است و "تیشتر" ایزد موکل بر باران است که در شکل‌های متفاوتی با دیو خشکسالی به نام "اَپوش" می‌جنگد و اپوش را شکست می‌دهد و باران را آزاد می‌کند؛ ولی تیری که در کمان می‌گذارند از واژه "تیگرَ" است ولی درحال حضار ما هردو را به یک شکل تلفظ می‌کنیم.
طاهری ادامه داد: ایرانی ها در ابتدای گرمای تابستان که ماه تیر است و در روزی که این روز تیشتر و ماه تیشتر با هم تلاقی پیدا می‌کنند جشنی می‌گرفتند و نیایش می‌کردند که آن تابستان، خشک نباشد و باران ببارد و به نوعی نیایش باران‌خواهی بوده است که در این روز انجام می‌شده است.
وی گفت: یکی از آیین‌های مهمی که در این روز برگزار می‌شده آیین آب‌ریزان یا آب‌پاشان بوده است که شکل عمومی‌اش به این صورت بوده که ظرف آبی را به بغل می‌گرفتند و در کوی و برزن به یکدیگر آب می‌پاشیدند.
عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان تصریح کرد: آخرین باری که آب پاشان یا آب‌ریزان در ایران به طور رسمی انجام شد در دوره شاه عباس در اصفهان بوده است که مردم به کنار زاینده رود می‌آمدند و به هم آب می‌پاشیدند. آیین آب‌ریزان امروزه در ایران کمتر انجام می‌شود ولی ارامنه آن را زنده نگه داشتند و به ویژه در شهرهای ارمنستان به صورت باشکوه انجام می‌شود و به آن "جشن واردا وار" می‌گویند و "وارداوار" باقی مانده از همان جشن کهن آب‌ریزان است که ۱۳ تیر انجام می‌شد.
وی افزود: در شهرستان فراهان واقع در استان مرکزی نیز جشن تیرگان و آیین آب‌ریزان برگزار می‌شود، هم‌چنین این آیین در شهرهای مختلف مازندارن نیز در شب سیزدهم تیرماه انجام می‌شود، هم‌چنین جشن تیرگان و آب‌پاشان در سنگسر نیز براساس تقویم کهن سنگسری برگزار می‌شود و خوراکی سنتی برای این جشن می‌پزند؛ ضمن اینکه این جشن در مناطق زرتشتی‌نشین نیز برگزار می‌شود.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان گفت: ارتباط دیگر این جشن توسط "گردیزی" در کتاب "زین الاخبار" آمده و براساس این کتاب، کیخسرو یکی از قدرتمندترین و خوش‌نام‌ترین شاهان داستانی ایران از جملۀ کیانیان است که بعد از شکست افراسیاب، در روز تیر از ماه تیر یعنی ۱۳ تیرماه خود را در آب چشمه‌ای شستشو می‌دهد و بعد به کوهستان می‌رود و ناپدید می‌شود و به نوعی به‌نظر می‌رسد کیخسرو در این روز پس از شستشو به نزد خدایان می‌رود و به این ترتیب آیین شستشو و آب پاشان به این داستان نیز مرتبط می‌شود.
طاهری ادامه داد: از دیگر آیین‌های این روز "بافتن دستبند تیر و باد" است که در روز تیر از ماه تیر یعنی ۱۳ تیرماه دستبندی از هفت ریسمان که هفت رنگ مختلف دارند را به‌هم می‌بافتند و آن را ۹ روز بر روی دستشان نگه می‌داشتند و در روز باد از ماه تیر یعنی ۹ روز بعد، این دستبند را از دستشان باز می‌کردند و آن را بر بام خانه به دست باد می‌سپردند و به این ترتیب هم غم و غصه و هم آرزوهایشان را به باد می‌سپردند.
نظر شما