جامه پرچین و دبیت گلدوزی شده

به گزارش خبرنگار ایمنا از شهرستان نطنز، لباس‌ تابلو فرهنگی مردم یک ناحیه است، تنوع قومیت‌ها در ایران به تنوع پوشش‌ها منجر و باعث شده هر تکه از ایران به رنگی در بیاید. تنوع آب‌ و هوایی، پیشینه تاریخی و خلق  و خو و فرهنگ خاص هر خطه، لباس‌های خاص هر منطقه را شکل داده است؛ لباس‌هایی که این روزها یا به طور کامل خط تولیدشان متوقف شده و در حال نابودی و فراموشی است یا در کنج کمدها و جالباسی‌ها خاک می‌خورند. از بین تمام این لباس‌ها، پوشش زنان ابیانه‌ای بارزتر و زیباتر  است؛ چرا که این لباس‌ها نمادی از فرهنگ و عقیده هستند.

روستای تاریخی ابیانه از نظر فرهنگی و سنتی ریشه در تاریخ دارد و مردم این آبادی با حفظ سنت‌ها، آیین‌ها و پوشش خود نقش موثری در زنده نگه داشتن رسوم گذشتگان داشته اند. اهالی ابیانه به محض ورود به روستا با پوشیدن لباس سنتی اصالت اصلی خود  و روستا را حفظ می کنند.

لباس محلی زنان و مردان ابیانه، به‌ ویژه زنان با گوناگونی رنگ‌ها، باغی از گل‌های زیباست که پارچه اش نشان از فرهنگ سرزمینی کهن دارد  و رییس شورای اسلامی ابیانه خبر از ثبت ملی این پوشش داده است.

الهام رضایی از اهالی روستای ابیانه که سال‌هاست در این روستا زندگی می کند و هیچگاه حاضر نشده صفای روستا را با شلوغی و آلودگی شهر عوض کند در گفت‌و گو با خبرنگار ایمنا در خصوص پوشش زنان ابیانه می گوید: لباس محلی زنان ابیانه شامل  پیراهن، شلیته، یل، روسری، سربند، چادرشب، جوراب و پاپوش یا گیوه است و با توجه به تنوع در رنگ و لعاب لباس‌ها پوشیدن آن‌ها برای زنان جذابیت خاصی دارد.

او ادامه می دهد: پیراهن بانوان ابیانه راسته و گشاد و قد آن تا بالای زانو است، این پیراهن فاقد مچ در سرآستین بوده و یقه آن گرد است که در وسط، چاکی تا حدود ۱۰ سانتی‌متر پایین‌تر از دور کمر دارد.

این بانوی ابیانه‌ای می افزاید: دور تا دور چاک پیراهن، پیش‌سینه‌ای دوخته می‌شود که با پارچه‌ پیراهن متفاوت است، روی این پیش‌سینه و در دو طرف چاک، با انواع نوارها و یا یراق‌ها تزیین می‌شود. در کنار نوارها پارچه‌های رنگارنگ را به صورت مثلث‌های دو لایه آماده کرده و این مثلث‌ها را در طول چاک، در کنار هم می‌دوزند. پای دامن پیراهن به وسیله انواع سوزن‌دوزی‌ها تزیین می‌شود.

رضایی می گوید: در گذشته جنس پیراهن از تافته و به رنگ‌های عنابی و آبی انتخاب می‌شد، اما امروزه از جنس و رنگ‌های مختلف تهیه می‌شود.

او به سایر پوشش های زنان نیز اشاره‌ای می کند و می گوید: شلیته بانوان ابیانه گشاد بوده و قد آن تا وسط ساق پا می‌رسد. شلیته در دور کمر لیفه‌ای بوده و با بند یا کِش، جمع می‌شود و چون حالتی شبیه به شلوار دارد، بانوان شلوار بلند به پا نمی‌کنند. از آنجا که این جامه بسیار پرچین است، در تهیه آن از هفت الی هشت متر پارچه استفاده می‌شود، جنس شلیته از متقال یا کرباس رنگ شده یا پارچه‌های نخی گل‌دار است که در قسمت وسط قد و پای دامن آن دو یا چند ردیف نوار دوزی یا یراق‌دوزی انجام می‌شود.

رضایی خاطرنشان می کند: یل بانوان ابیانه از کتی راسته که بلندی آن حدوداً تا روی ران‌ها است، یل در زیر بغل دارای چاک است و آستین‌های آن تا مچ دست می‌رسد. یقه آن چهارگوش (خِشتی) بوده و دور تا دور آن دو ردیف نوار دوزی دارد. در گذشته یل از پارچه تافته تهیه می‌شد، اما امروزه از انواع پارچه‌ها به ویژه پارچه‌های ترمه استفاده می‌شود.

او می افزاید: روسری (چارقد) بانوان ابیانه پارچه‌ای مربع شکل به ابعاد ۱/۵×۱/۵ متر است که آن را از قطر تا زده و به صورت سه‌گوش روی سر قرار می‌گیرد. سربند این بانوان نیز عبارتند از پارچه کلاغی مشکی که آن را از قسمت جلوی سر و بر روی پیشانی تا پشت سر به صورت حلقه‌ای برده و گره می‌زنند. استفاده از سربند برای این است که روسری بر روی سر استوار بماند.

بانوی ابیانه‌ای ادامه می دهد: عرقچین کلاهی کاسه مانند است که اغلب رنگ آن قرمز بوده و زیر چارقد بر روی سر قرار می‌گیرد به گونه‌ای که مقداری از آن از زیر چارقد نمایان باشد. برای استفاده از عرقچین در مراسم عروسی، آن را با نقره و دیگر زینت‌آلات تزیین می‌کنند.

.

به گزارش ایمنا، چادرشب بانوان ابیانه عبارت است از پارچه‌ ابریشمی شطرنجی و چهارگوش به ابعاد ۲×۲ متر که آن را از قطر تا زده و به صورت سه‌گوش به دور کمر می‌بندند یا روی سر می‌اندازند. چادرشب معمولاً توسط بانوان ابیانه بافته و تهیه می‌شود. این پارچه که در زبان محلی با نام «کجی» خوانده می‌شود، در میان دختران جوان به رنگ زرد و در میان زنان مسن به رنگ قرمز است.

جوراب بانوان ابیانه از جنس پنبه بوده و به وسیله خود بانوان بافته می‌شود. پاپوش زنان ابیانه در مواقع گرم سال، گیوه و در زمستان کفشی به نام چموش است.

در هوای سرد زمستانی علاوه بر این لباس‌ها بر روی پیراهن، پوششی به نام «آرخالق یا نیم‌تنه» که از پارچه مخملی تهیه شده استفاده می‌شود که با نام «کرتی» شناخته می‌شود.

نکته مهم در پوشاک ابیانه، استفاده از رنگ‌های روشن و برگرفته از طبیعت رنگارنگ منطقه است. در ابیانه زنان سیاه نمی‌پوشند، حتی در مراسم عزاداری نیز با لباس‌های رنگی محلی شرکت می‌کنند.

.

مردان روستا از پیراهن‌های مختلفی بنا به گرمی و سردی هوا استفاده می‌کنند. شلوار مردان به رنگ مشکی بوده و دارای دو پاچه گشاد است که در قسمت پایین آن براساس مجرد یا متاهل بودن شخص استفاده‌کننده، با نخ مشکی و همراه با تزیینات دوخته می‌شود. (در صورت مجرد بودن گلدوزی‌هایی به شکل لوزی و در صورت متاهل بودن به صورت خط‌هایی صاف به دور پاچه‌ها دوخته می‌شود(

در گذشته شلوار مردان از پارچه‌ای به نام دبیت دوخته می‌شد و امروزه نیز شلوار برخی از مردان سالخورده از این نوع پارچه است، اما در حال حاضر بیشتر از یک نوع پارچه پلاستیکی استفاده می‌شود.

قبا یک روپوش پالتو مانند است که از پارچه‌های رنگی دوخته می‌شود و دو طرف آن دارای چاک است.

ارخالق، پوششی است که بیشتر مردانی که از لحاظ اجتماعی در طبقات بالاتری قرار داشتند آن را می‌پوشیدند. دلیل استفاده از این پوشش در این است که قبا در حالت بهتری بر روی بدن قرار می‌گیرد. جلیقه، شال کمر و گیوه نیز از دیگر بخش‌های تشکیل‌دهنده پوشاک مردان در ابیانه است.

نکته جالب توجه در روستا که نظر هر بازدیدکننده‌ای را به خود جلب می‌کند، پایبندی ساکنان روستا به پوشاک سنتی‌شان است. همه اهالی روستا از تحصیل‌کرده، کم‌سواد، پزشک و …، در بازگشت به روستا، خود را ملزم می‌دانند که لباس محلی خود را بپوشند.

روستای ابیانه، هم از طریق جاده کاشان-نطنز و هم از اتوبان کاشان-اصفهان قابلیت دسترسی دارد. از دو راهی مسیر کاشان به نطنز تا ابیانه حدود ۲۲ کیلومتر فاصله است که مسیری زیبا و سر سبز است. این مسیر، کاملا کوهستانی و دره مانند بوده و اطراف آن را باغ های پر درخت پوشانده است. روستای تاریخی ابیانه، در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۸۹، به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.