پریناز، گذشته و آینده‌ای نامعلوم

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایمنا، شورای پروانه نمایش دولت دهم، نمایش چهره زن مومن و متدینی که دارای وسواس‌های فکری و اختلالات شخصیتی است را رد کرده و اعلام کرده بود چنین تصویری امکان نمایش در سینما را نخواهد داشت.

فیلم سینمایی «پریناز» به نویسندگی بابک کایدان توسط محمد نجیبی در سال ۸۹ تولید شده است. بازیگرانی همچون فاطمه معتمدآریا، حمید فرخ نژاد، فرهاد آییش، طناز طبابایی، مصطفی زمانی و مائده طهماسبی در این فیلم حضور دارند و موسیقی پریناز را محمدرضا درویشی ساخته است.  

سوال سوال و باز هم سوال...

بهرام بهرامیان داستان دختر بچه ای را روایت می کند که از یک رابطه نامعلوم به دنیا آمده و با مادرش در یکی از محله های تهران زندگی می کند، که البته تنها قسمت واضح و روشن فیلم همین جاست.

فیلم با صحنه ای از حضور شبنم قلی خانی، «خورشید» در نقش مادر پریناز در پشت بام خانه اش شروع می شود. خورشید که با بدحالی عجیبی خودش را به بالای پشت بام می رساند، جلو چشم دخترش از پشت بام پرت شده و می میرد. کارگردان از همین جای فیلم شروع به طرح سوالات و ابهاماتی می کند که مخاطب خوش باور فکر می کند قرار است در انتها به جواب برسد اما غافل از اینکه فیلم از اول تا آخرش به طرح سوال می پردازد و خبری از جواب گرفتن نیست. مخاطب بهرام بهرامیان هر لحظه با سوال جدیدی رو به رو می شود که جوابی ندارد.  

سوال اول: خورشید خودکشی کرد یا از پشت بام پرت شد؟  

در ادامه پریناز به همراه دوست مادرش به خانه فاطمه معتمدآریا («فرخنده» خاله پریناز) برده می شود. در اتاقی تاریک فرخنده را می بینیم که تنهاست و دارد فیلم تماشا می کند و در ادامه متوجه بیماری وسواس غیرعادی و زیاد اومی شویم.

در بیشتر صحنه های فیلم بر این بیماری وسواس و همین طور اختلال شخصیت فرخنده تاکید شده که به مخاطب این را می قبولاند که کارگردان از طرح این مسئله هدف مهمی دارد اما به این بخش هم جواب درستی داده نمی شود.

سوال دوم: چرا فرخنده باید بیماری وسواس و اختلال شخصیت می داشت آن هم به این میزان؟

در سکانس دیگری دوست و همسایه قدیمی خورشید پرده از راز خورشید بر می دارد که او با برادر عقب مانده همین دوست ازدواج کرده بوده است و پریناز دختر آنهاست...

بزرگترین سوال: خورشید چرا با یک پسر عقب افتاده وارد رابطه شده بوده؟

داستان فیلم بهرامیان شکاف هایی دارد که بیننده سر از آن در نمی آورد. مثلا در مورد به حرف آمدن پسری که لکنت شدیدی دارد، در فرهنگ عامیانه هم مردم به خوبی می دانند ممکن است افراد بر اثر ترسیدن به لکنت بیفتند و یا برعکس فردی که براثر اتفاقی لکنت گرفته به حالت عادی برگردد، اما همه این فرضیه شوکه شدن پسر بچه که در خود فیلم هم یکی از همسایه ها مطرحش می کند را نادیده می گیرند و همین اتفاق آغاز قصه مقدس نمایی پریناز است.

فرخنده که به دلیل اختلالات شخصیت و بیماری ای روانی پریناز را در خیابانی رها می کند، چگونه در آخر فیلم با صحت روانی رو به روی برادر خود نشسته و از رها کردن پریناز در خیابان اظهار پشیمانی می کند و می گوید به دنبال پریناز می گردد؟!

اعتراضی که دیده نشد

به نظر می رسد جان مایه فیلم زیر سوال بردن یک فرهنگ عامیانه است. تقدس نمایی و تقدس زدایی از آدم ها در جریان اتفاقات معمولی زندگی، به عبارت دیگر اینکه مردم هر جای دنیا اتفاقات معمولی زندگی را مبنای قضاوت از آدم ها و رفتارشان قرار می دهند و از انسان ها بت یا شیطان می سازند.

تلاش بهرامیان برای نشان دادن این معضل اجتماعی ناکام می ماند زیرا هیچ کدام از شخصیت های فیلمش به اندازه کافی برای ما ساخته و پرداخته نمی شود که بتوانیم یک وجه از این معادله دو مجهولی را درباره اش باور کنیم و از اینکه روی دیگر این سکه را به او نسبت می دهند منزجر شویم. اما اگر قرار بوده که بهرامیان در پس پرده پریناز به ما بگوید که سیاه و سفیدی نیست و آدم ها می توانند هم فرشته باشند و هم شیطان می شود گفت که کارش را خوب انجام داده اما باز هم نه به قدری که بیننده رک و پوست کنده منظورش را بفهمد.

بازیگران پریناز هر کدام با چهره های بسیار جدیدی در فیلم ظاهر می شوند که این طراحی چهره ویژه، در خصوص برخی از آنها به فضاسازی و شخصیت پردازی کمک می کند. مثلا گریم مناسب فاطمه معتمدآریا که در پرداخت شخصیتش بسیار کارساز بوده است و یا گریم خیره کننده مصطفی زمانی که یکی از نقطه های قوت فیلم بود.

پریناز با این همه جنجال می توانست فیلم تاثیرگذارتری باشد. می توانست مخاطبش را بیشتر به فکر فرو ببرد و با درگیری عاطفی مخاطب به تغییر شیوه نگرش در افراد بیانجامد.

هر چند که نسخه نهایی فیلم بهرامیان از ممیزی های بسیاری گذشته که شاید دلیل این پراکنده گویی و آشفتگی در فیلم همین ممیزی ها باشد./

مینا باقری