به گزارش خبرنگار فرهنگی ایمنا، پختن غذای نذری در ماه محرم یا غذای محرم یکی از سنتهای زیبا و پسندیده مسلمانان و به خصوص مردم ایران در ایام محرم و صفر است. در این ایام، افراد به صورت گروهی در هیئتها و مساجد و حتی حیاط منازل به پخت غذای محرم مشغول می‌شوند. از جمله مشهورترین انواع غذای نذری یا غذای محرم می‌توان به خورشت قیمه، قورمه سبزی، عدس پلو، زرشک پلو با مرغ، پخت انواع حلیم، آش، شله زرد و حلوا اشاره کرد.
پخت غذای نذری به صورت دسته جمعی یکی از زیبایی‌های این ایام است که این وظیفه سخت و مهم معمولا به عهده مردان خانواده و یا آشپزهای ماهر و باتجربه است. اما بعد از پخت آن نوبت به زنان خوش‌ذوق و هنرمند ایرانی می‌رسد که با خلاقیت و ظرافت، به تزیین غذای محرم و تزیین غذای نذری مشغول می‌شوند تا آنچه با زحمت و با نیت پاک تهیه شده، با بهترین شکل ممکن به دست عزادران حسینی برسد.
از ویژگیهای بازر غذای محرم استفاده از بهترین و مرغوب‌ترین مواد اولیه برای پخت غذای نذری است. معمولا برای تهیه و تزیین غذای محرم، در مصرف زعفران و انواع ادویه‌جات صرفه‌جویی نمی‌شود و آشپزها با اختیاراتی که صاحب نذر به آنها می‌دهد، برای تهیه و تزیین غذا سنگ تمام می‌گذارند. معمولا برای طبخ غذای نذری گوشتی از بهترین و تازه‌ترین گوشت گوسفند و به مقدار زیاد استفاده می‌شود. علاوه بر این، صرف غذای نذری امام حسین پس از مراسم و در جمع عزاداران حال و هوای خاص خود را دارد که در به یادماندنی‌شدن غذای محرم تاثیر عمده‌ای دارد.
مردم ایران هر ساله با برپا کردن هیئتها و تکیه ها، عزاداریهای آیینی زیادی دارند و با پخش نذری میان مردم، سنت شریک شدن در نذری همدیگر را جدای از بیشتر کردن خلوص نیت آن، یک فرآیند اجتماعی و نشانه یک کار گروهی می کنند.
نذر کردن و فرهنگ دینی
نذری و نذری دادن تداعی کننده ارزشهای اجتماعی نظیر برابری، تعاون، اتحاد، نظم، تعادل و توازن است؛ همکاری مردان و زنان برای نذری دادن و در کنار هم بودن آنها هنگام طبخ نذری، نشانه مساوات و برابری نسبی زنان و مردان در عرصه زندگی است. مراسم نذری دادن مجموعه ای از ارزشهای انسانی و اسلامی است که در کنار همیاری و دوستی مردم، نشان دهنده فرهنگ، آداب و رسوم و عقاید و سنتهای ماست. این گونه مراسم نذری، نشان از عواطف و خلقیات و در معنایی کامل، هویت انسانی مردم دارد و از ویژگیهای شاخصی است که در فرهنگ و رسوم همه مردم به چشم می آید تا جایگاه اعتقادات و باورهای مذهبی در بسیاری از آداب و رسوم آنان را به نمایش بگذارد.
نذر در همه ادیان الهی وجود دارد
نذر در همه ادیان یکتاپرست الهی وجود دارد و مورد توجه بوده است؛ به طور مثال عمران نبی نذر می کند که دخترش خادم عبادتگاه شود. شاید بتوان نذرها را وسیله ای برای وحدت مسلمانان در ابتدای امر و سپس وحدت یکتاپرستان و کفرستیزان قرار داد؛ این اتفاق تا حدود زیادی در سالهای اخیر در داخل کشور و نیز خارج از مرزها بین مسلمانان رخ داده است. برخی از ارامنه و زرتشتیان به حضرت ابوالفضل(ع) و اباعبدالله الحسین(ع) ارادت ویژه ای دارند و هر ساله از قند و چای هیئتهای مسلمان تا چند رأس گوسفند نذر می کنند. ارامنه اصفهان و دیگر شهرهای ارمنی نشین نیز نقشی ارزنده در این عزاداریها و نذورات دارند که نشان از بزرگی و کرامت شهدای مظلوم واقعه کربلا و روز عاشوراست. زرتشتیان تهران و یزد و چند نقطه دیگر کشور نیز مشارکت جدی و عاشقانه ای در نذورات و عزاداریهای سالار شهیدان ابا عبدالله الحسین(ع) دارند.
نه کسی دعوت می کند نه کسی انتظار دعوت شدن دارد
صحنه هم زدن غذای نذری، از آن خاطره هایی است که هیچ وقت از خاطر آدمی نمی رود؛ آن لحظه، انسان رازی در دل دارد که با امام(ع) و خدای خود در میان می گذارد و به نیت بر آورده شدن، نذری را هم می زند؛ اما شاید ویژگی اصلی این اتفاق، یعنی بار گذاشتن دیگی برای تعداد زیادی آدم که به دلیلی مشترک و برای عرض ارادتی جمع شده اند، در این است که برای این مهمانی، نه کسی دعوت می کند نه کسی انتظار دعوت شدن دارد. همه و همه حتی صاحب نذر، خودشان هم مهمان مجلس امامشان(ع) شده اند، این نذری دادن بر اساس نیت یک نفر شکل گرفته اما یک جمع با تمام وجود، پای دیگ و یا دیگهای نذری می ایستند و از تهیه مواد اولیه آن گرفته تا توزیع نذری از هیچ کمکی دریغ نمی کنند.
با هم بودن یک جمع هم عقیده
در شهرهای بزرگ خیلی کم پیش می آید که همه اقوام و آشنایان در طول سال دور هم جمع شوند و همدیگر را ببینند اما نذری، به خصوص نذریهایی که هر سال در ایام ماه محرم و یا ماههای دیگر پخته می شود، یک بهانه خوب برای گذراندن اوقات بیشتری کنار یک جمع هم عقیده است. نذری پختن یک کارگروهی است، کاری که درست انجام شدنش یک همکاری و هماهنگی چندین نفره را می طلبد، نذری پختن هم برای کوچکترها و هم برای بزرگترها یک تمرین درست برای انجام کار گروهی است. اصلاً همین که در نذری دادن، کسی از کسی توقع ندارد، خودش حسابی می تواند حال آدم را خوب کند. آدمهایی که در روزهای معمول سال برای انجام دادن بیشتر کارهایشان فکر این هستند که در مقابل آن کار چه چیزی نصیبشان می شود، موقع پختن نذری، آستینشان را بالا می زنند و می ایستند پای دیگ؛ این "بی دریغ کمک کردن" باعث می شود که آدم احساس کند در حال انجام کاری است که مادیات در آن جایی ندارد. پختن نذری یک کار معمولی نیست؛ معمولاً در روزهای دیگر سال هر کسی برای خودش و خانواده اش غذا تهیه می‌کند، اما موقع نذری دادن قضیه کاملاً متفاوت است.
فراموشی نذورات معنوی
در میان انواع نذورات، کمتر به نذرهای معنوی نظیر روزه، ختم قرآن، ذکر صلوات و مانند ان ها توجه شده است، در حالی که همه اینها هم می تواند از موارد نذر باشد که به طور حتم، تأثیر بسیاری در تزکیه نفس و ارتقای روحی انسانها خواهد داشت. به هر حال در هر محفلی که دیگی به نیت آقا بر اجاق گذاشته شود، شمعی در دل سقاخانه ای افروخته شود و یا باران اشکی بر کویر گونه هایمان بنشیند، در حقیقت چراغ آگاهی روشن شده است؛ همه این نذرها برای شفای جسمانی نیست و گاه باید نذر کنیم که شفای معنوی پیدا کرده و حقیقت را از غیرحقیقت تشخیص دهیم. واضح است که گاهی از روی چشم و هم چشمی ها، ریخت و پاش هایی شده و سفره هایی پهن می شود که پای آن فقرا و افراد مستحق نمی نشینند. بهتر است در شرایطی که جنگ نرم از سوی بیگانگان طراحی شده، بیشتر نذرهایمان به سوی محصولات فرهنگی سوق داده شود تا جوانان جامعه نسبت به نهضت اباعبدالله(ع) آگاه شده و تربیت عاشورایی داشته باشند.
شاید بهترین نذرها همین باشد که برای ارتقای فرهنگ عاشورایی در جامعه نذر شود؛ در بین جماعت عزادار، کتابهای برجسته عاشورایی توزیع شود، لوح فشرده سخنرانیهای تفکربرانگیز هدیه داده شود. همین تداوم فرهنگ عاشورایی بوده که عزاداری برای کاروان حسین(ع) را واجب کرده، ائمه(ع) نیز بر عزاداری برای جدشان امام حسین(ع) اصرار داشته اند؛ پس اساس حرکتهای مردم باید این باشد که با زندگی و رهنمودهای اهل بیت(ع) آشنا شوند که متأسفانه گاهی احساس می شود که این هدف فراموش شده است. البته پرداختن به این مسائل، به معنای تقلیل شور حسینی نیست، بلکه اصرار بر این است که از شور حسینی به معرفت حسینی رسیده و جوانان و مردم ایران زمین، بیشتر از گذشته با اهداف قیام حسینی آشنا شوند. نذری دادن ارزشهای انسانی و اسلامی بسیاری دارد، نشان دهنده همکاری و همیاری مردم با یکدیگر است و هم نشان دهنده فرهنگ، آداب و رسوم و عقاید و سنتهای ایرانیان است. اما به مرور زمان برخی آداب و رسوم در زمینه نذری دادن تغییر پیدا کرد. این روزها نذری دادن هم با چشم و هم چشمی همراه است گویا برخی افراد نیت قلبی و اعتقاد خالص خود را فراموش کرده اند و صرفا برای این نذری می دهند تا در یک رقابت شرکت کنند و خود را به رخ دیگران بکشند!
تغییر آیین نذری دادن در ایام سوگواری امام حسین(ع) برای همگان واضح و قابل لمس است. اگر در دهه اول محرم به عزاداری در تکیه های بالای شهر برویم کاملا متوجه می شویم که چه تفاوت فاحشی بین نذری دادن های قدیم و اکنون وجود دارد. قصدمان زیر سوال بردن شخص یا اشخاصی نیست اما باید واقعیت های موجود در اجتماع به نوعی گوشزد شود. متاسفانه برخی افراد ثروتمند جامعه که مشهور هم هستند دچار نوعی فخرفروشی کاذب شده اند و می خواهند در همه جا و تحت هر شرایطی خود را بالاتر و بهتر از دیگران نشان دهند. شاید از نظر آنها نیت شان خیر و خوب باشد اما از دید دیگران که شاهد و ناظر هستند تفاوت ها بهتر دیده می شود. روی سخن مان با افرادی است که هزینه های بسیار بالایی برای نذر خود متحمل می شوند اما گویا نمی دانند چه طور و در کجای شهر نذر خود را بین مردم تقسیم کنند.
دیدن صف های طولانی نذری و تلاش هر بیشتر افراد برای نذری گرفتن بیشتر جای تاسف دارد. چرا که عده ای از افراد فقط به دنبال این هستند که در ایام تعطیلی محرم طبقات یخچال خود را با ظروف نذری پُر کنند و تا چندین هفته غذای نذری بخورند. می توان گفت نذری دادن فقط به توزیع مواد خوراکی محدود نمی‌شود بلکه می‌توان با تسری دادن این سنت به نذرهای معنوی مانند روزه، ختم قرآن، ذکر صلوات نیز در تزکیه نفس و ارتقای روحی عزاداران تاثیر بسیاری داشت. در حقیقت چراغ آگاهی روشن شده است؛ تا در این ایام همراه با شورمان شعور و معرفت اهل بیت عصمت و طهارت را بیشتر در یابیم. امید داریم افرادی که قصد و نیت معنوی بالایی دارند نظر بیشتری بر پایین دستان اجتماع داشته باشند.
نظر شما