به گزارش ایمنا، محمد قاضی فرزند میرزاعبدالخالق قاضی(امام جمعه مهاباد) در ۱۲ مرداد ۱۲۹۲ در شهر مهاباد به‌دنیا آمد. در سال ۱۳۰۷ که دوره دبستان را به پایان رسانده و هنوز به دبیرستان راه نیافته بود، آموختن زبان فرانسه را در مهاباد نزد شخصی به‌نام گیواز کردان از کردهای عراق آغاز کرد و در دوره دبیرستان و دانشکده آموختن این زبان را پی گرفت.
قاضی با کمک عموی خود میرزا جواد قاضی که از آلمان دیپلم حقوق گرفته بود و در وزارت دادگستری کار می‌کرد، رهسپار تهران شد و در سال ۱۳۱۵ از دارالفنون در رشته ادبی دیپلم گرفت. در سال ۱۳۱۸ دوره دانشکده حقوق دانشگاه تهران را در رشته قضایی به پایان رسانید.
او در طول این دوران همیشه جزو بهترین شاگردان زبان فرانسه بود. از سال ۱۳۱۸ تا ۱۳۲۰، دوره خدمت نظام را با درجه ستوان دومی در دادرسی ارتش گذراند و در مهرماه ۱۳۲۰ به استخدام وزارت دارایی درآمد و در سال ۱۳۵۵ از خدمت دولتی بازنشسته شد. محمد قاضی از مترجمان برجسته دوره معاصر ایران است.
قاضی از ابتدای دهه ۱۳۲۰ با ترجمه اثری کوچک از ویکتور هوگو به‌نام «کلود ولگرد»، نخستین قدم را در راه ترجمه برداشت و پس از آن حدود ۱۰ سال ترجمه را کنار گذاشت. در سال ۱۳۲ پس از صرف یک سال و نیم وقت برای ترجمه «جزیره پنگوئن‌ها» اثر آناتول فرانس، به زحمت توانست ناشری برای این کتاب پیدا کند، اما سه سال بعد که این اثر انتشار یافت، به‌دلیل شیوایی و روانی و موضوع متفاوت کتاب، آناتول فرانس از ردیف نویسندگان بی‌بازار که کتابشان در انبار کتاب‌فروشان در ایران خاک می‌خورد، بیرون آمد. نجف دریابندری در این باره در روزنامه های وقت مطلبی با عنوان «مترجمی که آناتول فرانس را نجات داد» نوشت.
ورود به ادبیات کودک
نخستین ترجمه او برای کودکان و نوجوانان، در سال ۱۳۳۳ از کتاب «شازده کوچولو» اثر سنت اگزوپری است که بارها تجدید چاپ شد. او با ترجمه «شازده کوچولو» وارد دنیای ادبیات کودک شد. این کتاب از سوی مترجمان زیادی به فارسی برگردانده شده است اما ترجمه محمد قاضی هنوز از بهترین ها به شمار می رود و هر سال باز چاپ می شود. محمد قاضی با ترجمه دوره کامل «دن کیشوت» اثر سروانتس در سالهای ۱۳۳۶ش تا ۱۳۳۷ش، جایزه بهترین ترجمه سال را از دانشگاه تهران دریافت کرد. قاضی در سال ۱۳۵۴ پس از بازنشستگی به دعوت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به همکاری با کانون پرداخت. در کانون، هم به ویراستاری کتابهای ترجمه شده برای کودکان و نوجوانان می‌پرداخت و هم خود به ترجمه آنها دست می‌زد. او همچنین در ترجمه گفتارهای صفحه‌های موسیقی آهنگسازان بزرگ، با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همکاری داشت که حاصل این دوره، ترجمه کتاب‌هایی همچون «باخانمان» نوشته هکتور مالو، «ماجراجوی جوان »نوشته ژاک ژروند و «زوربای یونانی» نوشته نیکوس کازانتزاکیس است.
سالهای پایانی زندگی، قاضی و ماس ماسک!
قاضی در ۱۳۵۴ در ۶۰ سالگی به بیماری سرطان حنجره دچار شد. در ایران معالجات موثر نشد و به هزینه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به آلمان اعزام شد. وی هنگامی برای معالجه به آلمان رفت که بیماری، تارهای صوتی و نای او را گرفته بود و درآنجا جراحان تشخیص دادند که بیماری پیشرفته است و مجبور شدند حنجره او را بردارند و با سوراخی که در زیرگلویش برای تنفس ایجاد کرده بودند و از زیریقه پیرهن پیدا بود، با کمک یک میکروفن باطری دار که به دستش می گرفت سخن می گفت و به زندگی ادامه می داد. خودش به این میکروفن می گفت «ماس ماسک».
با این حال قاضی کار ترجمه را ادامه داد و ترجمه‌های جدیدی از او تا آخرین سال حیاتش انتشار یافت. قاضی۵۰ سال ترجمه کرد و نتیجه تلاش او ۶۸ اثر اعم از ترجمه ادبی بهترین آثار نویسندگان معروف اروپا و امریکای لاتین و آثار خود او به زبان فارسی است، گرچه با ترجمه جزیر پنگوئن ها و سپید دندان اثر جک لندن نامش بر سر زبان ها افتاد و نخستین مترجم زبان فارسی شد که نام او در پشت جلد هر کتاب پشتوانه ای برای فروش آن کتاب بود.
از دیگر آثار مهم ترجمه شده توسط او می‌توان از «آدم‌ها و خرچنگ‌ها»، «نان و شراب» اثر ایناتسیو سیلونه، «آزادی یا مرگ»، «خداحافظ گری کوپر»، «در زیر یوغ»، «سپیددندان»، «شاهزاده و گدا»، «گاندی» و «مادر» نام برد. او بیش‌تر از زبان فرانسوی به فارسی ترجمه می‌کرد. «زندگی یک مترجم» و «ترجمه های من»، آخرین نوشته های قاضی بود که به طور وسیع در ایران فروش رفت. محمد قاضی ۲۴ دی‌ماه سال ۱۳۷۶ در سن هشتاد و چهار سالگی در بیمارستان دی تهران بدرود حیات گفت و در زادگاهش مهاباد به خاک سپرده شد.
شاهزاده و گدا از مارک تواین، ماجراجوی جوان از ژاک سرون، پولیانا روشنایی کوهستان از آناماریا، ماتوته داستان کودکی من از چارلی چاپلین، باخانمان از هکتور مالو، سگ‌کینه‌توز آلبرتو واسکز فیگه‌روا، گروه پنج نفره و کولیها از انید بلایتن، خرگوش کوچولو و زنبور از ابوالحسنی همراه با متن فارسی، ترکی، کردی، بی‌ریشه از نیکلای هایتون، کره اسب آتشین از ولادیمیر مایاکوفسکی، برخی آثاری است که محمد قاضی برای کودکان و نوجوانان ترجمه کرده است.
نظر شما