پرخاشگری دانش آموزان رفتار تهاجمی است

به گزارش ایمنا، مدرسه جایگاه رشد و پرورش و آموزش به کودکان است، دوران مدرسه کودکان و نوجوانان، از مهم ترین و حساس ترین دوران زندگی آنهاست. گروهی از دانش آموزان هستند که رفتارهای ناسازگارانه دارند. در واقع رفتارهای ناسازگارانه رفتارهایی هستند كه با نظر والدین، مربیان، مدرسه و جامعه سازگاری ندارد. رفتار دانش آموز ناسازگار احساس بدی را در اطرافیان ایجاد می كند. رفتار ناسازگارانه طیف وسیعی از رفتارها را در بر می گیرد. معلمان بیشتر اوقات رفتارهای ناسازگارانه دانش آموزان خود را با صفاتی مانند لجباز، پرخاشگر، گستاخ، حاضر جواب، قانون شکن، بهانه گیر، دروغ گو، شلخته، بی اعتنا، عصبی و ... توصیف می کنند.
مشکلات رفتاری کودکان درسنین مدرسه می تواند علل متفاوت و زیادی داشته باشد. ازجمله می توان به عدم ارتباط مناسب بین دانش آموز و معلم، دانش آموز و گروه همسالان، مشکلات و نابسامانی های خانوادگی و فقر فرهنگی اشاره کرد که همه این موارد می تواند مانع رشد و بالندگی کودکان در زندگی شود.
رفتارهای ناسازگارانه طیف وسیعی از اختلالات رفتاری را شامل می شوند. در همین زمینه به گفت و گو با زهرا آذری، مدیر مرکز آوای آرمش، مشاور و مدرس دانشگاه نشستیم که در پی می خوانید.
 
در مورد اختلال پرخاشگری و ناسازگاری دانش آموزان توضیح بفرمایید؟
از رفتارهای تهاجمی برخی از دانش آموزان ناسازگار، پرخاشگری آنهاست. پرخاشگری ( aggression ) یعنی رفتاری که هدف آن صدمه زدن به خود یا به دیگری می باشد در این تعریف قصد و نیت فرد مهم است. یعنی رفتاری پرخاشگری محسوب می شود که از روی قصد و عمد برای صدمه زدن به دیگری یا به خود انجام بگیرد.
 
علت پرخاشگری و ناسازگاری در بین برخی از دانش آموزان چیست؟ و بیشتر در چه گروه سنی دیده می شود؟
میتوان چندین علت برای پرخاشگری درمیان دانش آموزان ذکر کرد از جمله :
الف- خشونت در قالب پرخاشگری فیزیکی یا لفظی  ممکن است ناشی از ناکامی های اساسی باشد یا به دلیل وجود مدل های پرخاشگرانه در محیط زندگی (خانه یا مدرسه) کودک ایجاد شود .معمولا فیلم، مجله، روزنامه، کتاب ، تلویزیون، ویدئو ، ماهواره حاوی تصاویر و مطالبی است که در ان اشاره به خشونت ، تهاجم و جنایت بسیار دیده می شود. در این صورت، این تقلید است که تعیین کننده میزان پرخاشگری فرد است.
ب- کودکان خشن معمولاٌ والدینی پرخاشگر دارند که روش های تربیتی آنها بیشتر مبتنی بر سخت گیری، خشونت و تنبیه  بدنی است .
ج- تیپ شخصیتی کودکان هم می تواند میزان پرخاشگری ایشان را تعیین کند . کودکان برون گرا ماجراجو هستند ، زود واکنش نشان می دهند و زود درگیر می شوند و نمی توانند عصبانیت خود را کنترل کنند و بدون اندیشه و تامل ، عمل می کنند. البته نداشتن وضع روحی مطلوب به دلیل ابتلا به برخی بیماریهای روحی و روانی، بحران های ناشی از دوره بلوغ و برخی خصوصیات رفتاری افراد از جمله اضطراب و هیجان ، احساس حقارت ، غرور و ... هم موجب بروز پرخاشگری می شود.
د- عامل وراثت هم می تواند در رفتار خشن یک کودک نقش داشته باشد که بیشتر رفتاری اکتسابی و آموخته شده است. تحقیقات  نشان می دهد که در اغلب مواقع، تربیت های کارآمد و قوی می تواند آثار وراثت را تحت پوشش خود قرار دهد.
 و- نوجوانی که پرتوقع و نازپرورده بار آمده است و انتظار دارد که همگان به خواست های او احترام بگذارند، هنگام برآورده نشدن انتظاراتش، عصبانی می شود و ، به خشونت و پرخاشگری متوسل می شود.
 ه– نابسامانی های خانواده می تواند از عوامل دیگر ایجاد خشونت در قالب پرخاشگری باشد. مانند غیبت های طولانی پدر یا مادر، درگیری و اختلاف،  جدایی و متارکه و محیط های زندگی دور از تفاهم و مسالمت .
این ناسازگاری در بین نوجوانان تا چه اندازه به تغییرات و بلوغ جسمی شان وابسته است؟
همانطور که اشاره شد، بلوغ جسمانی و بحران های این دوران نیز در افزایش پرخاشگری دخیل است چرا که تغییرات هورمونی و گذار از کودکی به بزرگسالی که توام با بالارفتن انتظارات اطرافیان و واگذاری مسئولیت های سنگین تر نسبت به قبل است. برای نوجوانان ایجاد فشار روانی نموده و کنترل ایشان را بر هیجاناتشان کاهش می دهد و همین امر نیز باعث پرخاشگری و عصبانیت بیشتر ایشان می شود. از سوی دیگر نوجوانان برای اثبات توانمندی های خود به هم سن های خودشان دائم به زورآزمائی مشغولند و نتیجه این امر نیز پرخاشگری بیشتر است. پس باید بپذیریم که نوجوانی به علل مطرح شده با پرخاشگری بیشتری همراه است.
نحوه برخورد معلم با دانش آموزان ناسازگار و پرخاشگر چگونه باید باشد ؟
نوجوانی سنی بسیار حساس است و عدم آگاهی از نحوه برخورد با نوجوانان، می تواند باعث تشدید مشکلات و بد رفتاری هایمی شود. در ابتدا باید علل پرخاشگری ها و ناسازگاری ها شناسائی شده و برطرف شود. بهترین کار برای تحقق این منظور ارجاع نوجوان به مشاور مدرسه است. از سوی دیگر برقراری رابطه ای گرم و دوستانه ، اغماض در برابر برخی پرخاشگری های سطحی و برخورد متناسب با پرخاشگری نوجوان و نه شدید تر از آن، اولین راهکارهای مقابله با اینگونه رفتارها هستند . در نظر داشته باشیم که اگر تنبیهی اعمال می شود ، این تنبیه آینده نوجوان را به مخاطره نیانداخته و در عین حال اجرایی باشد مثلا برخی از معلمان تهدید می کنند " این کلاس یا جای شماست یا من " و چون هیچ یک از معلم و شاگرد به صورت دائمی قابل حذف از کلاس نیستند، این تهدید تغییری در رویه دانش آموز ایجاد نخواهد کرد .
در انتها در مورد راه های پیشگیری از این اختلال و اینکه چگونه می توان آن را در مدارس کاهش داد ، توضیح دهید ؟
مجددا تاکید می شود که اولین اقدام ریشه یابی و رفع علل پرخاشگری و ناسازگاری است . اما در کنار آن تاکید می شود باید از ابتدای کودکی بر پیشگیری از این مشکل سرمایه گذاری نمود و با آموزش مهارت های زندگی از جمله مهارت های ارتباطی و گفتگو ، مهارت حل مسئله ، مهارت کنترل هیجانات و مدیریت خشم زیرساخت های فکری لازم را ایجاد کرد . علاوه بر این آموزش ها ،چند اقدام توصیه می شود :
 الف ) در صورتی که پرخاشگری ناشی از علل فیزیولوژیک باشد مراجعه به پزشک و دارو و درمان، بسیار لازم و ضروری است. بدیهی است در این شرایط صورت‌های مختلف درمان قابل اعمال خواهد بود.
ب ) آشنا کردن دانش آموز به حقوق دیگران  :این ضرورت حیات است که انسان‌ها به حقوق و وظایف خود در قبال دیگران آشنا باشند و بدانند در برابر طرف مقابل چه موضعی باید اتخاذ کنند تا این گمان برایشان پیش نیاید که پدر و مادر و  گاهی دیگران موظف اند هر رفتاری که از آنها بروز کرده متحمل شوند.
ج ) آگاهی دادن در مورد زشتی رفتار : هم‌چنان فرد باید دریابد که با پرخاشگری عمل ناپسندی را انجام داده و هرگز از زدن و ویران کردن و پرخاش و عتاب خود راضی نباشد.
د )  رفع ناکامی‌ها و محرومیت‌ها:  از میان برداشتن این عامل خود در تعدیل این حالت دارای نقش فوق‌العاده و اساسی است.
ه )  ایجاد محیط صمیمی:‌ از طریق ایجاد روابط دوستانه و محیط صمیمانه و گرم تا حد زیادی زمینه را برای اصلاح و تعدیل او فراهم سازد و هم با ایجاد ملاحظات و رودربایستی‌ها زشتی و کراهت‌این امر را به او تفهیم کنید. ‌
و) ایجاد سرگرمی و اشتغال: بیکاری و نداشتن یک وظیفه‌ای که آدمی را به خود مشغول کند سبب آن خواهد شد که حوصله‌اش سر برود و آماده پرخاشگری شود. به طور کلی باید برای افرادی که دارای این مشکل هستند بیشتر وقت گذاشت و با یک برنامه‌ریزی حساب شده راه‌حل‌های مناسبی را ارائه دهیم تا هم آن فرد پرخاشگر و هم اطرافیانش بتوانند به راحتی زندگی کنند و از کنارهم بودن لذت ببرند. / 01191/142