به گزارش ایمنا، از بسیاری از مردم، وقتی در مورد کتابخانه سوال می‌شود، ساختمان‌های قدیمی با ردیف‌های بی‌پایان از قفسه‌های چوبی سنگین کتاب یاد می‌کنند. اما کتابخانه این نیست؛ کتابخانه‌ها میراث ما هستند، کتابخانه‌ها تمام دانش نوع بشر را در دل خود دارند.
کتاب میراثی ماندگار، پدیده‌ای شکوهمند و باارزش و عنصری رشد آفرین و روشنگر در پهنه زندگانی بشر است. افتخار مسلمانان نیز در این است که فرهنگ باورهای دینی اسلام مبتنی بر ارزش بینش و دانش و ارجمندی کتاب و نگارش است و خداوند منان معجزه ابدی آخرین و محبوب‌ترین فرستاده‌اش را یک کتاب مقدس قرار داده است.
در این میان اگرچه تکنولوژی‌های بسیاری پا به عرصه انتقال علم و دانش و فرهنگ گذاشته‌اند، اما هیچ‌گاه نتوانسته‌اند جای کتاب را بگیرند. هر قدر هم که تکنولوژی‌های مدرن در خدمت دانش و فرهنگ باشند، هیچ‌گاه نخواهند توانست، جای کتاب و کتابخوانی را بگیرند و کتاب همچنان مهمترین عامل رشد و پیشرفت فرهنگ و انسان باقی خواهد ماند. کتابخانه‌ها موفق‌ترین تلاش انسان در دموکراتیزه کردن دانش هستند. در عصر مدرن، این نهادهای با شکوه به ساختارهای اجتماعی جهت تسهیل خواندن کتاب مجهز شده است.
این روزها با پیشرفت تکنولوژی در تمام جنبه‌های زندگی، کتابخانه‌های مدرن هم در حال شکل‌گیری هستند. کتابخانه دیجیتال (الکترونیکی) کتابخانهای است که در آن اسناد به جای کاغذ یا سایر رسانه‌های محلی به شکل الکترونیکی ذخیره شده‌اند. اساس این کتابخانه‌ها ذخیره مدارک به شکل الکترونیکی و نیز استفاده الکترونیکی است. به این صورت که هر فردی در هر نقطه ازجهان با استفاده از یک کامپیوتر معمولی و یک خط تلفن بتواند به تمامی اطلاعات یک کتابخانه عظیم دسترسی پیدا کند. از این رو کافی است منابع را جمع‌آوری کرده و در واحدهای حافظه در این نوع کتابخانه‌ها قرار داد.
کتابخانه و کتابداری قامتی به بلندای تاریخ تمدن بشری دارد. بدین معنا که انسان پس از ابداع خط توانست آنچه را قبلا از طریق شفاهی و حافظه محدود خود سینه به سینه به نسل های بعدی منتقل می کرد، به صورت مکتوب به نسل آینده منتقل کند.
کتابخانه‌های بسیاری امروزه در اقصی نقاط جهان وجود دارند که حاوی ذخایر ارزنده‌ای از دانش و اندوخته‌های بشریت هستند. این کتابخانه‌ها مخاطبان را برای خواندن کتاب و ماندن در کتابخانه ترغیب و آنها را جذب محیطی کاملا مناسب برای مطالعه می‌کند، ضمن اینکه در بیشتر این کتابخانه‌ها که کتابخانه‌های ملی کشورها هستند،نمادی از فرهنگ، هنر و تمدن آن کشور و مردم دیده می‌شود و با روحیات آن قوم سازگار است. در این گزارش تصویری از چند کتابخانه در جای‌جای جهان ارائه می‌کنیم. از کتابخانهای کهن و باستانی در مصر، که مانند یک ساعت آفتابی طراحی شده است، تا کتابخانه‌هایی مدرن در شهرهای بزگ جهان، این‌ها کتابخانه‌هایی هستند که همه دوستداران کتاب باید در طول عمر خود، آنها را ببینند.
بزرگترین کتابخانه جهان کجاست؟
رده‌بندی بزرگترین کتابخانه‌های جهان کار دشواری است؛ چراکه تعریف منسجمی درمورد «ذخایر کتابخانه» و چگونگی کمیت بخشیدن به آن موجود نیست. بر طبق یک روایت، بزرگترین کتابخانه جهان در لندن و این عنوان متعلق به کتابخانه بریتانیا است. این کتابخانه ۱۵۰ میلیون منبع دارد. بر اساس مدارک دیگری، کتابخانه کنگره آمریکا، که متعلق به کنگره آمریکاست، با دارا بودن ۱۳۴ میلیون مورد، عنوان بزرگترین کتابخانه جهان را دارا است و نیاز به ۸۰۰ کیلومتر قفسه جهت ذخیره‌سازی کلکسیون خود دارد. گنجینه کتب فارسی این کتابخانه حاوی کتب ارزشمندی همچون نسخه‌های خطی کتاب‌های اسکندرنامه نظامی گنجوی، سفرنامه ناصرالدین شاه قاجار، و تفسیر سیزده‌جلدی مثنوی مولانا جلال‌الدین رومی، اثر سیدمحمدتقی جعفری است.
از دیگر کتابخانه‌های بزرگ جهان می‌توان کتابخانه ملی فرانسه و کتابخانه عمومی شهر نیویورک را نام برد. کتابخانه ملی چین، کتابخانه آکادمی علوم روسیه، کتابخانه ملی کانادا، کتابخانه ملی آلمان، کتابخانه دانشگاه هاروارد، کتابخانه ملی علوم ورنادسکی اوکراین هم از جمله بزرگترین کتابخانه‌های جهان هستند.
سیر تحول کتابخانه‌ها از قرون باستان تاکنون
تاریخچه نگارش به زمان های دور باز می‌گردد، در ابتدا سنگ نبشته‌ها نقش نگارش را داشتند. پس از آن با اختراع پاپیروس نوشته‌ها بروی این لوح‌ها ثبت شد. قديميی‌ترين کتاب پوستی يا "کدکس" موجود مربوط به قرن چهارم ميلادی است که نام آن "کدکس واتيکانوس" است. سپس کاغذ به وسيله «تسای لون» در چين اختراع شد. اولين ماشين کاغذسازی را در ساله 1798 ميلادی يک فرانسوی به نام "نيکلا لويی روبر" اختراع کرد. در قرون باستان قبل از میلاد مسیح تا 500 میلادی سومریان، بابلیان، آشوریان، فنیقی ها، مصریان، یونان، رم و هند باستان دارای کتابخانه بودند.
"ايبله" كهن‌ترين كتابخانه خاورمیانه
سهم سومريان در تمدن بشر اختراع خط و نگارش بود. سومريان كهن‌ترين ادبيات شناخته شده انسان را تدوين كرده‌اند. حدود هزار سال قبل از آنكه يونانيان حماسه معروف "ايلياد" را به وجود آوردند، سومريان حماسه "گيلگمش" را آفريده و آن را بر روی الواح گلی ثبت كرده بودند و معروفترين كتابخانه بابليان "بورسيپا" نام داشت كه يكی از شاخص‌ترين كتابخانه‌های عهد باستان بود. از مهمترين آثار باقی مانده از تمدن بابليان بايد قوانين "حمورابی" را نام برد. آشور بانيپال را بايد بحق كتابدار باستانی تاريخ تمدن ناميد. هدیه آشوريان به آيندگان، كتابخانه سازماندهی شده است. آريستول اولين كسی بود كه در يونان كتابخانه تاسيس كرد و می‌توان آن را اولين كتابخانه به مفهوم نسبی آن در يونان قديم دانست. بزرگترين كتابخانه در تمدن يونان كتابخانه اسكندريه در مصر بود. معروفترين كتابخانه روم كه با كتابخانه‌های اسكندريه و پرگاموم يونانيها قابل قياس بود، كتابخانه اولپين بود. كتابخانه ايبله كهن‌ترين كتابخانه‌ای است كه تاكنون در خاورميانه كشف شده است. کتابخانه‌های شهر اوگاريت نيز از ديگر كتابخانه‌های مهم ناحيه شامات در عصر باستان محسوب می‌شود.
كتابخانه واتيكان، مهمترین کتابخانه قرون وسطی
در قرون وسطی(حدود 500– 1500 میلادی) و یا دوره رهبانیت که دوره پس از اختراع چاپ و دوره تحول تعلیم و تربیت و ایجاد دانشگاهها است، بزرگترين و مهمترين كتابخانه اين دوره، كتابخانه واتيكان بود كه هسته اصلی مجموعه آن را پاپهای آويگنون ايجاد كردند.
ظهور کتابخانه‌های ملی در قرون جدید
پس از آن در قرون جديد(1500–1800ميلادی)شاهد ظهور كتابخانه‌های ملی و رشد كتابخانه‌های دانشگاهی شدیم. بزرگترين و مهمترين كتابخانه اروپا در دوره نهضت اصلاح دينی و روشنگری، در سال 1700 كتابخانه بودليان بود كه توسط سر توماس بودلی تاسيس شد.
آغاز علم کتابداری در دوران معاصر
و در نهایت در دوران معاصر (1800 میلادی تاكنون) که آغاز علم جديد كتابداری و ظهور كتابخانه‌های عمومی و رشد چشمگير كتابخانه‌های ملی و دانشگاهی و پيدايش كتابخانه‌های پژوهشی و تخصصی بودیم.
برخی از مهمترین کتابخانه‌های جهان:
کتابخانه اسکندریه در مصر
کتابخانه اصلی اسکندریه، بزرگترین کتابخانه در دوران باستان و یکی از عجایب هفتگانه جهان است که در قرن سوم پیش از میلاد تاسیس شد. هنگامی که این بنا در قرن سوم میلادی ویران شد، کتیبه‌های بی‌شمار و کتاب‌هایی از بین رفتند. کتابخانه جدید اسکندریه در سال ۲۰۰۲ مانند یک ساعت آفتابی ساخته و طراحی شده است.
کتابخانه اَدمونت در اتریش
این بنا در کوهپایه رشته کوه‌های آلپ واقع شده است. این کتابخانه زیبا، دومین کتابخانه بزرگ وابسته به صومعه‌ها، در جهان است. سالن کتابخانه، در سال ۱۷۷۶ با سالنی به طول نزدیک به ۲۳۰ فوت طراحی شده که شامل ۲۰۰ هزار جلد کتاب است.
کتابخانه جورج پی بادی در مریلند امریکا
این کتابخانه توسط فرد نیکوکاری به نام جورج پی بادی پایه گذاری شده است. او این کتابخانه را به عنوان یک هدیه، برای شهروندان بالتیمور به علت مهربانی آنها ساخته است. پنج بالکن موج دار آهنی به حاشیه پر از کتاب متصل شده است و سقف نورگیر، کتابخانه را با نور طبیعی پوشش می دهد.
کتابخانه سلطنتی کپنهاگ در دانمارک
این بنا که نام دیگر آن "الماس سیاه" است در سال ۱۹۹۹ به عنوان توسعه دهنده کتابخانه ملی دانمارک تکمیل شد. این کتابخانه مدرن و جدید، نام خود را از گرانیت سیاه صیقلی با زوایای نامنظم گرفته است.
کتابخانه دانشگاه هنر ماساهینو در توکیو ژاپن
معمار ژاپنی، سو فوجیموتو، کتابخانهای طراحی کرده که تنها از قفسه‌ای کتاب و قسمت خارجی شیشه‌ای ساخته شده و به عنوان ساده ترین کتابخانه مدرن در جهان شناخته می‌شود.
کتابخانه شهر اشتوتگارت در آلمان
این کتابخانه نه طبقه و مکعب شکل، طراحی‌اش را از آن پانتئون روم باستان الهام گرفته است. هدف کتابخانه ایجاد یک زنجیره از قسمت‌های داخلی در بنا بوده، به طوری که تمام بنا در لباسی خالص به رنگ سفید، نقاشی شده است. در این ساختمان، رنگ‌ها تنها از خود کتابها می‌آیند.
کتابخانه کالج ترینیتی دوبلین در ایرلند
کتابخانه دانشگاه ترینیتی به علت اتاق بلندش مشهور بوده و بزرگترین مجموعه کتاب در ایرلند است. اتاق اصلی طولی بیشتر از ۲۰۰ فوت دارد و با سنگ مرمر و چوب تیره پوشیده شده است.
کتابخانه سینت-ژنویو در پاریس فرانسه
کتابخانه سینت-ژنویو، مرکز پژوهش و کتابخانه اصلی مرجع برای دانشجویان دانشگاه پاریس بوده و در اواسط قرن ۱۹ ساخته شده است. این بنا به خاطر ستون های چدنی اتاق مطالعه آن، شناخته شده است و با لقب "معبد دانش و فضایی جهت تفکر" توصیف شده است.
کتابخانه عمومی نیویورک در امریکا
کتابخانه عمومی نیویورک نزدیک به ۵۳ میلیون جلد کتاب و سند دارد و سومین کتابخانه بزرگ در جهان است. اتاق مطالعه اصلی کتابخانه به نام "رز"، بسیار طویل است و نزدیک به دو بلوک خیابان امتداد دارد.
سالن مطالعه سلطنتی پرتغالی‌ها در ریودوژانیرو برزیل
این بنا در قرن ۱۹ ساخته شده و با دارا بودن بیش از ۳۵۰ هزار اثر، بزرگترین مجموعه آثار پرتغالی، در خارج از کشور پرتغال است. درون بنا به طور کامل تحت پوشش کتاب‌هایی است که بسیاری از آنها آثار نادری هستند که قدمت آن ها به قرن ۱۶ باز می‌گردد.
کتابخانه دانشگاه کمبریج بریتانیا
در سال 1695، کتابخانه اصلی مکانی برای اسحاق نیوتن بود. همچنین دارای چندین کتاب و نسخه خطی کمیاب است.
کتابخانه دانشگاه آکسفورد
کتابخانه دانشگاه آکسفورد در سال 1602 تاسیس شد و یکی از قدیمی‌ترین کتابخانه‌ها در اروپا است. این کتابخانه بیش از 11 میلیون اقلام کتب معتبر و اولین نسخه کتاب‌های شکسپیر است. کتابخانه متشکل از ساختمان‌های متعدد است. اولین کتابخانه دایره ای در انگلستان است.
سير تحول كتابخانه‌های ايران
ظهور کتابخانه از دوران ایران باستان و قبل از اسلام آغاز شد و در هر دوره فراز و فرود خاص خود را داشته است. كتابخانه‌های دوره سنتی يا عصر قديم از ايران باستان شروع و با انقلاب مشروطه ختم شد و سپس دوره انتقالی يا جديد كه از زمان انقلاب مشروطه (1906) با سرعت پایین تری شروع و پس از انقلاب از رشد فزاینده ای برخوردار شد و هنوز هم ادامه دارد.
مراكز فرهنگی و كتابخانه‌های ايران در طول تاريخ شاهد ضربات و تحولات عمده‌ای از جمله حمله اسكندر مقدونی به ايران و شكست ايرانيان در سال 333 قبل از ميلاد و نابودی كاخ آپادانا در تخت جمشيد كه منجر به از بين رفتن كتابخانه استخر گرديد، حمله مغول به ايران در سال 1230، حمله محمود و اشرف افغان و سقوط دولت صفوی در سال 1135 است.
اما با این هجمه به فرهنگ و علم اندوزی،گسترش کتاب و نویسندگی همچنان ادامه داشت تا اینکه در دوران قاجار اولين روزنامه‌ها منتشر و چاپخانه وارد ايران شد. در زمان عباس ميرزا اولين چاپخانه سربی وارد ايران گرديد و سپس چاپ سنگی در سال 1259 هجری قمری رواج يافت. در زمان ناصرالدين شاه چاپ در ايران رواج كامل يافت.
کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان، اصلی‌ترین مرکز کتابخانهای در اصفهان
در کلان شهر اصفهان، در کنار بیش از 50 سالن مطالعه و کتابخانه بزرگ و کوچک، کتابخانه مرکزی و مرکز اطلاع رسانی شهرداری اصفهان نقش برجسته و ویژه‌ای در توسعه فرهنگ و اندیشه اصفهان دارد.
کتابخانه مرکزی دارای مخزن بخش امانت کتاب با بیش از 130 هزار عنوان کتاب، دارا بودن بیش از 4800 عنوان سی‌دی و دی‌وی‌دی در بخش دیداری و شنیداری، مخزن بیش از 11 هزار جلد کتاب مرجع و بیش از 7 هزار جلد کتاب خطی و چاپ سنگی و نفیس، بعلاوه بیش از 320 عنوان مجله و 20 عنوان روزنامه در بخش نشریات جدید و قدیمی درحال خدمت رسانی به شهروندان اصفهانی است.
کتابخانه مرکزی دارای سالن اجتماعات با گنجایش 330 نفر ویژه برگزاری سمینارهای علمی و فرهنگی، سالن آموزش با گنجایش 70 نفر ویژه برگزاری دوره‌های آموزشی و گالری‌های هنری با ظرفیت 150 عدد تابلو است.
کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان با همکاری دانشگاه اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دانشگاه صنعتی، دانشگاه مالک اشتر، دانشگاه هنر، دانشگاه پیام نور، مرکز تحقیقات معلمان و خانه ریاضیات در طرح امانت بین کتابخانهای مشارکت دارد. مخاطبین این طرح؛ پزشکان، اعضای هیئت‌های علمی، دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند که می‌توانند ضمن استفاده از منابع کتابخانه مرکزی از بالغ بر نیم میلیون جلد کتاب فارسی و لاتین استان استفاده کنند.
كتابخانه مركزی و مرکز اطلاع رسانی شهرداری اصفهان، به عنوان اولين مركز چند رسانهای در شهر اصفهان و با زيربنايی بالغ بر 12000 مترمربع در پنج طبقه احداث شده و نمای خارجی آن مکعب شکل است. لازم به ذکر است این مرکز با ویژگیهای منحصر به فرد خود، روزانه پاسخگوی نیاز بیش از 2000 نفر از شهروندان است. كتابخانه مركزی سعی دارد همگام با آخرين پيشرفتها و دستاوردها در زمينه خدمات کتابخانهای و فناوری اطلاعات، بيش از پيش در خدمت به شهروندان، مراجعين و علاقهمندان به کتاب و اطلاعات باشد.
گزارش/ آیدا علی‌اکبری
کتاب میراثی ماندگار، پدیده‌ای شکوهمند و باارزش و عنصری رشد آفرین و روشنگر در پهنه زندگانی بشر است. افتخار مسلمانان نیز در این است که فرهنگ باورهای دینی اسلام مبتنی بر ارزش بینش و دانش و ارجمندی کتاب و نگارش است و خداوند منان معجزه ابدی آخرین و محبوب‌ترین فرستاده‌اش را یک کتاب مقدس قرار داده است.
در این میان اگرچه تکنولوژی‌های بسیاری پا به عرصه انتقال علم و دانش و فرهنگ گذاشته‌اند، اما هیچ‌گاه نتوانسته‌اند جای کتاب را بگیرند. هر قدر هم که تکنولوژی‌های مدرن در خدمت دانش و فرهنگ باشند، هیچ‌گاه نخواهند توانست، جای کتاب و کتابخوانی را بگیرند و کتاب همچنان مهمترین عامل رشد و پیشرفت فرهنگ و انسان باقی خواهد ماند. کتابخانه‌ها موفق‌ترین تلاش انسان در دموکراتیزه کردن دانش هستند. در عصر مدرن، این نهادهای با شکوه به ساختارهای اجتماعی جهت تسهیل خواندن کتاب مجهز شده است.
این روزها با پیشرفت تکنولوژی در تمام جنبه‌های زندگی، کتابخانه‌های مدرن هم در حال شکل‌گیری هستند. کتابخانه دیجیتال (الکترونیکی) کتابخانهای است که در آن اسناد به جای کاغذ یا سایر رسانه‌های محلی به شکل الکترونیکی ذخیره شده‌اند. اساس این کتابخانه‌ها ذخیره مدارک به شکل الکترونیکی و نیز استفاده الکترونیکی است. به این صورت که هر فردی در هر نقطه ازجهان با استفاده از یک کامپیوتر معمولی و یک خط تلفن بتواند به تمامی اطلاعات یک کتابخانه عظیم دسترسی پیدا کند. از این رو کافی است منابع را جمع‌آوری کرده و در واحدهای حافظه در این نوع کتابخانه‌ها قرار داد.
کتابخانه و کتابداری قامتی به بلندای تاریخ تمدن بشری دارد. بدین معنا که انسان پس از ابداع خط توانست آنچه را قبلا از طریق شفاهی و حافظه محدود خود سینه به سینه به نسل های بعدی منتقل می کرد، به صورت مکتوب به نسل آینده منتقل کند.
کتابخانه‌های بسیاری امروزه در اقصی نقاط جهان وجود دارند که حاوی ذخایر ارزنده‌ای از دانش و اندوخته‌های بشریت هستند. این کتابخانه‌ها مخاطبان را برای خواندن کتاب و ماندن در کتابخانه ترغیب و آنها را جذب محیطی کاملا مناسب برای مطالعه می‌کند، ضمن اینکه در بیشتر این کتابخانه‌ها که کتابخانه‌های ملی کشورها هستند،نمادی از فرهنگ، هنر و تمدن آن کشور و مردم دیده می‌شود و با روحیات آن قوم سازگار است. در این گزارش تصویری از چند کتابخانه در جای‌جای جهان ارائه می‌کنیم. از کتابخانهای کهن و باستانی در مصر، که مانند یک ساعت آفتابی طراحی شده است، تا کتابخانه‌هایی مدرن در شهرهای بزگ جهان، این‌ها کتابخانه‌هایی هستند که همه دوستداران کتاب باید در طول عمر خود، آنها را ببینند.
بزرگترین کتابخانه جهان کجاست؟
رده‌بندی بزرگترین کتابخانه‌های جهان کار دشواری است؛ چراکه تعریف منسجمی درمورد «ذخایر کتابخانه» و چگونگی کمیت بخشیدن به آن موجود نیست. بر طبق یک روایت، بزرگترین کتابخانه جهان در لندن و این عنوان متعلق به کتابخانه بریتانیا است. این کتابخانه ۱۵۰ میلیون منبع دارد. بر اساس مدارک دیگری، کتابخانه کنگره آمریکا، که متعلق به کنگره آمریکاست، با دارا بودن ۱۳۴ میلیون مورد، عنوان بزرگترین کتابخانه جهان را دارا است و نیاز به ۸۰۰ کیلومتر قفسه جهت ذخیره‌سازی کلکسیون خود دارد. گنجینه کتب فارسی این کتابخانه حاوی کتب ارزشمندی همچون نسخه‌های خطی کتاب‌های اسکندرنامه نظامی گنجوی، سفرنامه ناصرالدین شاه قاجار، و تفسیر سیزده‌جلدی مثنوی مولانا جلال‌الدین رومی، اثر سیدمحمدتقی جعفری است.
از دیگر کتابخانه‌های بزرگ جهان می‌توان کتابخانه ملی فرانسه و کتابخانه عمومی شهر نیویورک را نام برد. کتابخانه ملی چین، کتابخانه آکادمی علوم روسیه، کتابخانه ملی کانادا، کتابخانه ملی آلمان، کتابخانه دانشگاه هاروارد، کتابخانه ملی علوم ورنادسکی اوکراین هم از جمله بزرگترین کتابخانه‌های جهان هستند.
سیر تحول کتابخانه‌ها از قرون باستان تاکنون
تاریخچه نگارش به زمان های دور باز می‌گردد، در ابتدا سنگ نبشته‌ها نقش نگارش را داشتند. پس از آن با اختراع پاپیروس نوشته‌ها بروی این لوح‌ها ثبت شد. قديميی‌ترين کتاب پوستی يا "کدکس" موجود مربوط به قرن چهارم ميلادی است که نام آن "کدکس واتيکانوس" است. سپس کاغذ به وسيله «تسای لون» در چين اختراع شد. اولين ماشين کاغذسازی را در ساله 1798 ميلادی يک فرانسوی به نام "نيکلا لويی روبر" اختراع کرد. در قرون باستان قبل از میلاد مسیح تا 500 میلادی سومریان، بابلیان، آشوریان، فنیقی ها، مصریان، یونان، رم و هند باستان دارای کتابخانه بودند.
"ايبله" كهن‌ترين كتابخانه خاورمیانه
سهم سومريان در تمدن بشر اختراع خط و نگارش بود. سومريان كهن‌ترين ادبيات شناخته شده انسان را تدوين كرده‌اند. حدود هزار سال قبل از آنكه يونانيان حماسه معروف "ايلياد" را به وجود آوردند، سومريان حماسه "گيلگمش" را آفريده و آن را بر روی الواح گلی ثبت كرده بودند و معروفترين كتابخانه بابليان "بورسيپا" نام داشت كه يكی از شاخص‌ترين كتابخانه‌های عهد باستان بود. از مهمترين آثار باقی مانده از تمدن بابليان بايد قوانين "حمورابی" را نام برد. آشور بانيپال را بايد بحق كتابدار باستانی تاريخ تمدن ناميد. هدیه آشوريان به آيندگان، كتابخانه سازماندهی شده است. آريستول اولين كسی بود كه در يونان كتابخانه تاسيس كرد و می‌توان آن را اولين كتابخانه به مفهوم نسبی آن در يونان قديم دانست. بزرگترين كتابخانه در تمدن يونان كتابخانه اسكندريه در مصر بود. معروفترين كتابخانه روم كه با كتابخانه‌های اسكندريه و پرگاموم يونانيها قابل قياس بود، كتابخانه اولپين بود. كتابخانه ايبله كهن‌ترين كتابخانه‌ای است كه تاكنون در خاورميانه كشف شده است. کتابخانه‌های شهر اوگاريت نيز از ديگر كتابخانه‌های مهم ناحيه شامات در عصر باستان محسوب می‌شود.
كتابخانه واتيكان، مهمترین کتابخانه قرون وسطی
در قرون وسطی(حدود 500– 1500 میلادی) و یا دوره رهبانیت که دوره پس از اختراع چاپ و دوره تحول تعلیم و تربیت و ایجاد دانشگاهها است، بزرگترين و مهمترين كتابخانه اين دوره، كتابخانه واتيكان بود كه هسته اصلی مجموعه آن را پاپهای آويگنون ايجاد كردند.
ظهور کتابخانه‌های ملی در قرون جدید
پس از آن در قرون جديد(1500–1800ميلادی)شاهد ظهور كتابخانه‌های ملی و رشد كتابخانه‌های دانشگاهی شدیم. بزرگترين و مهمترين كتابخانه اروپا در دوره نهضت اصلاح دينی و روشنگری، در سال 1700 كتابخانه بودليان بود كه توسط سر توماس بودلی تاسيس شد.
آغاز علم کتابداری در دوران معاصر
و در نهایت در دوران معاصر (1800 میلادی تاكنون) که آغاز علم جديد كتابداری و ظهور كتابخانه‌های عمومی و رشد چشمگير كتابخانه‌های ملی و دانشگاهی و پيدايش كتابخانه‌های پژوهشی و تخصصی بودیم.
برخی از مهمترین کتابخانه‌های جهان:
کتابخانه اسکندریه در مصر
کتابخانه اصلی اسکندریه، بزرگترین کتابخانه در دوران باستان و یکی از عجایب هفتگانه جهان است که در قرن سوم پیش از میلاد تاسیس شد. هنگامی که این بنا در قرن سوم میلادی ویران شد، کتیبه‌های بی‌شمار و کتاب‌هایی از بین رفتند. کتابخانه جدید اسکندریه در سال ۲۰۰۲ مانند یک ساعت آفتابی ساخته و طراحی شده است.
کتابخانه اَدمونت در اتریش
این بنا در کوهپایه رشته کوه‌های آلپ واقع شده است. این کتابخانه زیبا، دومین کتابخانه بزرگ وابسته به صومعه‌ها، در جهان است. سالن کتابخانه، در سال ۱۷۷۶ با سالنی به طول نزدیک به ۲۳۰ فوت طراحی شده که شامل ۲۰۰ هزار جلد کتاب است.
کتابخانه جورج پی بادی در مریلند امریکا
این کتابخانه توسط فرد نیکوکاری به نام جورج پی بادی پایه گذاری شده است. او این کتابخانه را به عنوان یک هدیه، برای شهروندان بالتیمور به علت مهربانی آنها ساخته است. پنج بالکن موج دار آهنی به حاشیه پر از کتاب متصل شده است و سقف نورگیر، کتابخانه را با نور طبیعی پوشش می دهد.
کتابخانه سلطنتی کپنهاگ در دانمارک
این بنا که نام دیگر آن "الماس سیاه" است در سال ۱۹۹۹ به عنوان توسعه دهنده کتابخانه ملی دانمارک تکمیل شد. این کتابخانه مدرن و جدید، نام خود را از گرانیت سیاه صیقلی با زوایای نامنظم گرفته است.
کتابخانه دانشگاه هنر ماساهینو در توکیو ژاپن
معمار ژاپنی، سو فوجیموتو، کتابخانهای طراحی کرده که تنها از قفسه‌ای کتاب و قسمت خارجی شیشه‌ای ساخته شده و به عنوان ساده ترین کتابخانه مدرن در جهان شناخته می‌شود.
کتابخانه شهر اشتوتگارت در آلمان
این کتابخانه نه طبقه و مکعب شکل، طراحی‌اش را از آن پانتئون روم باستان الهام گرفته است. هدف کتابخانه ایجاد یک زنجیره از قسمت‌های داخلی در بنا بوده، به طوری که تمام بنا در لباسی خالص به رنگ سفید، نقاشی شده است. در این ساختمان، رنگ‌ها تنها از خود کتابها می‌آیند.
کتابخانه کالج ترینیتی دوبلین در ایرلند
کتابخانه دانشگاه ترینیتی به علت اتاق بلندش مشهور بوده و بزرگترین مجموعه کتاب در ایرلند است. اتاق اصلی طولی بیشتر از ۲۰۰ فوت دارد و با سنگ مرمر و چوب تیره پوشیده شده است.
کتابخانه سینت-ژنویو در پاریس فرانسه
کتابخانه سینت-ژنویو، مرکز پژوهش و کتابخانه اصلی مرجع برای دانشجویان دانشگاه پاریس بوده و در اواسط قرن ۱۹ ساخته شده است. این بنا به خاطر ستون های چدنی اتاق مطالعه آن، شناخته شده است و با لقب "معبد دانش و فضایی جهت تفکر" توصیف شده است.
کتابخانه عمومی نیویورک در امریکا
کتابخانه عمومی نیویورک نزدیک به ۵۳ میلیون جلد کتاب و سند دارد و سومین کتابخانه بزرگ در جهان است. اتاق مطالعه اصلی کتابخانه به نام "رز"، بسیار طویل است و نزدیک به دو بلوک خیابان امتداد دارد.
سالن مطالعه سلطنتی پرتغالی‌ها در ریودوژانیرو برزیل
این بنا در قرن ۱۹ ساخته شده و با دارا بودن بیش از ۳۵۰ هزار اثر، بزرگترین مجموعه آثار پرتغالی، در خارج از کشور پرتغال است. درون بنا به طور کامل تحت پوشش کتاب‌هایی است که بسیاری از آنها آثار نادری هستند که قدمت آن ها به قرن ۱۶ باز می‌گردد.
کتابخانه دانشگاه کمبریج بریتانیا
در سال 1695، کتابخانه اصلی مکانی برای اسحاق نیوتن بود. همچنین دارای چندین کتاب و نسخه خطی کمیاب است.
کتابخانه دانشگاه آکسفورد
کتابخانه دانشگاه آکسفورد در سال 1602 تاسیس شد و یکی از قدیمی‌ترین کتابخانه‌ها در اروپا است. این کتابخانه بیش از 11 میلیون اقلام کتب معتبر و اولین نسخه کتاب‌های شکسپیر است. کتابخانه متشکل از ساختمان‌های متعدد است. اولین کتابخانه دایره ای در انگلستان است.
سير تحول كتابخانه‌های ايران
ظهور کتابخانه از دوران ایران باستان و قبل از اسلام آغاز شد و در هر دوره فراز و فرود خاص خود را داشته است. كتابخانه‌های دوره سنتی يا عصر قديم از ايران باستان شروع و با انقلاب مشروطه ختم شد و سپس دوره انتقالی يا جديد كه از زمان انقلاب مشروطه (1906) با سرعت پایین تری شروع و پس از انقلاب از رشد فزاینده ای برخوردار شد و هنوز هم ادامه دارد.
مراكز فرهنگی و كتابخانه‌های ايران در طول تاريخ شاهد ضربات و تحولات عمده‌ای از جمله حمله اسكندر مقدونی به ايران و شكست ايرانيان در سال 333 قبل از ميلاد و نابودی كاخ آپادانا در تخت جمشيد كه منجر به از بين رفتن كتابخانه استخر گرديد، حمله مغول به ايران در سال 1230، حمله محمود و اشرف افغان و سقوط دولت صفوی در سال 1135 است.
اما با این هجمه به فرهنگ و علم اندوزی،گسترش کتاب و نویسندگی همچنان ادامه داشت تا اینکه در دوران قاجار اولين روزنامه‌ها منتشر و چاپخانه وارد ايران شد. در زمان عباس ميرزا اولين چاپخانه سربی وارد ايران گرديد و سپس چاپ سنگی در سال 1259 هجری قمری رواج يافت. در زمان ناصرالدين شاه چاپ در ايران رواج كامل يافت.
کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان، اصلی‌ترین مرکز کتابخانهای در اصفهان
در کلان شهر اصفهان، در کنار بیش از 50 سالن مطالعه و کتابخانه بزرگ و کوچک، کتابخانه مرکزی و مرکز اطلاع رسانی شهرداری اصفهان نقش برجسته و ویژه‌ای در توسعه فرهنگ و اندیشه اصفهان دارد.
کتابخانه مرکزی دارای مخزن بخش امانت کتاب با بیش از 130 هزار عنوان کتاب، دارا بودن بیش از 4800 عنوان سی‌دی و دی‌وی‌دی در بخش دیداری و شنیداری، مخزن بیش از 11 هزار جلد کتاب مرجع و بیش از 7 هزار جلد کتاب خطی و چاپ سنگی و نفیس، بعلاوه بیش از 320 عنوان مجله و 20 عنوان روزنامه در بخش نشریات جدید و قدیمی درحال خدمت رسانی به شهروندان اصفهانی است.
کتابخانه مرکزی دارای سالن اجتماعات با گنجایش 330 نفر ویژه برگزاری سمینارهای علمی و فرهنگی، سالن آموزش با گنجایش 70 نفر ویژه برگزاری دوره‌های آموزشی و گالری‌های هنری با ظرفیت 150 عدد تابلو است.
کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان با همکاری دانشگاه اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دانشگاه صنعتی، دانشگاه مالک اشتر، دانشگاه هنر، دانشگاه پیام نور، مرکز تحقیقات معلمان و خانه ریاضیات در طرح امانت بین کتابخانهای مشارکت دارد. مخاطبین این طرح؛ پزشکان، اعضای هیئت‌های علمی، دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند که می‌توانند ضمن استفاده از منابع کتابخانه مرکزی از بالغ بر نیم میلیون جلد کتاب فارسی و لاتین استان استفاده کنند.
كتابخانه مركزی و مرکز اطلاع رسانی شهرداری اصفهان، به عنوان اولين مركز چند رسانهای در شهر اصفهان و با زيربنايی بالغ بر 12000 مترمربع در پنج طبقه احداث شده و نمای خارجی آن مکعب شکل است. لازم به ذکر است این مرکز با ویژگیهای منحصر به فرد خود، روزانه پاسخگوی نیاز بیش از 2000 نفر از شهروندان است. كتابخانه مركزی سعی دارد همگام با آخرين پيشرفتها و دستاوردها در زمينه خدمات کتابخانهای و فناوری اطلاعات، بيش از پيش در خدمت به شهروندان، مراجعين و علاقهمندان به کتاب و اطلاعات باشد.
گزارش/ آیدا علی‌اکبری
نظر شما