فرد دچار اختلال شخصیتی، الگوی شخصیتی مقاوم و غیر قابل انعطاف دارد

به گزارش ایمنا، اختلال شخصیتی بر خلاف اختلال روانی مثل افسردگی و اسکیزوفرنی، از دوران کودکی آغاز می شود و براساس شخصیت عجین می شود و تا حدود زیادی غیر قابل تغییر است.
با توجه به اینکه اختلال شخصیتی فاقد تاریخ شروع است و علت خاصی نمی توان برای آن بیان کرد، در حال حاضر درمان قطعی برای آن وجود ندارد و به دلیل پیچیدگی آن، نمی توان تعریف جامع و کاملی از آن ارائه داد. همچنین این اختلالات، فراگیر و در بسیاری از موارد، درمان ناپذیر هستند؛ لذا در این رابطه به گفتگو با دکتر تیمور باقری، مشاوره خانواده پرداختیم.
چه عواملی در شکل گیری ازدواج مناسب موثر است و اختلالات شخصیتی چندمین عامل طلاق به شمار می آید؟
در ازدواج بحثی تحت عنوان "هم کُفو یا همسان بودن" وجود دارد که اولین همسانی، همسانی فیزیکی است که دو طرف باید از لحاظ ظاهری یکدیگررا قبول داشته باشند و تایید کنند.
همسانی والدینی و مشابهت آنها تا حد امکان، همسانی شخصیتی از نظر برون گرایی و درون گرایی، همسانی فرهنگی، همسانی مذهبی از لحاظ اعتقادات- باورها و ارزشها، همسانی تحصیلی و همسانی سنی از دیگر موارد هم کُفو بودن در ازدواج است و با توجه به تحقیقات انجام شده، همسانی سنی بهتراست بین 3 تا 7سال و با میانگین 5 سال بیشتر بودن سن مرد نسبت به سن زن در نظر گرفته شود.
در ایران بعد از اعتیاد که اولین عامل طلاق می باشد، مشکلات و اختلالات شخصیتی، عامل دوم طلاق به شمارمی آید و حدود 18 طلاق در یک ساعت رخ می دهد؛ یعنی هر 3 دقیقه و نیم، یک مورد طلاق اتفاق می افتد و بعد از تهران و خراسان، اصفهان رتبه سوم را دارد و پس از آن شیراز در درجه چهارم قرار می گیرد؛ این طلاق ها فقط شامل طلاق های ثبت شده است و طلاق های عاطفی را شامل نمی شود. بنابراین همان طور که ردپایی از ناهمسانی های قبل از ازدواج، باعث طلاق بعد از ازدواج می شود، همسانی های قبل از ازدواج نیز اگر خوب و درست صورت گیرد، مشکلات مربوط به طلاق را کمتر در بر می گیرد.
اختلال شخصیت چگونه مطرح شد؟
از سال 1980 میلادی در طبقه بندی اختلالات روان پزشکی در دولت آمریکا۳۶۵ (DSM)،  بیماری و اختلال مطرح شد که یکی از این اختلالات، طبقه بندی اختلال شخصیت است.
چه چیزی موجب اختلال شخصیت می شود؟
تاکنون پاسخ علمی و قطعی به این پرسش داده نشده، اما آنچه در واقع مشخص است، این است که چندین عامل همچون عوامل ژنتیکی- بیولوژیکی- روانشناختی و اجتماعی می تواند باعث بروز چنین مشکلاتی گردد که در کل می تواند باعث هموار کردن اختلال شخصیت شود.
همچنین دو عامل مهم ژنتیکی و محیطی می تواند بیشترین تاثیر را در رشد و توسعه اختلال شخصیت داشته باشد و ساختار ژنتیکی حدود 50 درصد در پیشرفت اختلال شخصیتی موثر و تعیین کننده است.
آیا رفتار والدین با فرزندان، بر دچار شدن فرد به اختلالات شخصیتی موثر است؟
همان طور که رابطه نامناسب والدین با فرزندان از دوران کودکی، بسیار می تواند در پیشبرد فرد به سمت اختلال شخصیتی موثر باشد و یک خانه سرد و بی روح باعث ایجاد و شکل گیری اختلال شخصیت در فرد می شود، رابطه صمیمانه و گرم والدین با فرزندانشان نیز می تواند باعث جلوگیری از چنین مشکلاتی شود.
دیدگاه فرد دچار اختلال شخصیتی نسبت به جهان و محیط اطراف چگونه است؟
طبق طبقه بندی اختلالات، نحوه تجربه فرد دچار اختلال شخصیتی از جهان، ابراز عواطف و رفتار او، غیر قابل انعطاف و عمیقا" کلیشه ای است و به طور کامل با بقیه مردم متفاوت است و الگوی غیر متعارف تجربه و رفتار او، نمایانگر شیوه تفکر، ابراز عواطف، روابط بین فردی و خود کنترلی او است.
افراد دارای اختلالات شخصیتی چه ویژگی هایی دارند؟
فرد دارای اختلال شخصیتی، الگوی شخصیتی خشک، مقاوم و غیر قابل انعطاف دارد؛ به طوری که در مقابل هرگونه تغییری مقاومت می کند و منجر به آسیب های روانی مثل افسردگی و خشم می شود.
همچنین افرادی که به اختلال شخصیتی دچار هستند، الگوهای شخصیتی ثابت و مداوم دارند و ممکن است این حالت از کودکی تا بزرگسالی ادامه داشته باشد و این امکان وجود دارد که این اختلال در سنین پیری، کم رنگ شود.
الگوی شخصیتی فرد دچار اختلال، الگویی خود پرور است که غالبا" موجب بروز استرس و تعارض در فرد و اختلال در عملکرد او می شود و این الگوی شخصیتی نتیجه اختلال روانی نیست؛ بلکه شیوه خاص از ابراز شخصیت به شمار می رود.
از دیدگاه دیگران، تجارب و رفتارهایی که به عنوان اختلال شخصیت برای چنین فردی محسوب می شود، از سوی خودِ فرد به صورت عادی و طبیعی تلقی می شود.
افراد دچار اختلالات شخصیتی با چه مشکلاتی روبرو هستند؟
غالبا" چنین افرادی دچار مشکلات روانی، اجتماعی و شغلی هستند. به عنوان مثال احتمال افسردگی فردی که دچار "اختلال شخصیت مرزی" است، یعنی در طبقه بندی افراد، بین افراد سالم و ناسالم قرار دارد، در مقایسه با افراد عادی ِ دیگر بیشتر است و یا فردی که دچار "اختلال شخصیت ضد اجتماعی" است، در مقایسه با دیگران، احتمال اینکه به سمت مواد مخدر و الکل کشیده شود بیشتر است.
همچنین افراد دارای "اختلال شخصیت پارانوئید" یا افراد بدبین، احتمالا" بیش از دیگران به جنگ و مجادله بر می خیزند.
به همین دلیل تحقیقات عنوان می کند که حدود نیمی از افرادی که برای درمات اختلالات روانی خود به روان درمانی اقدام می کنند، هم زمان از ابتلا به یکی از اختلالات شخصیتی رنج می برند.
چه دلایلی باعث جذب افراد به فرد دچار اختلال شخصیت می شود؟
9 دلیل اصلی می تواند در این امر موثر باشد؛ ممکن است فرد عادی در برخورد اول، شیفته و افسون فرد دچار اختلال شخصیت شود و تحت تاثیر او قرار گیرد یا از ارتباط با او هیجان زده شود و یا شاید ناخواسته، خود ِ فرد نیز دارای اختلال شخصیت باشد؛ چراکه الگوی تربیتی خانواده او این گونه بوده است و نمی داند.
عامل دیگرِ جذب شدن به فرد دارای اختلال شخصیت، این است که فرد عاشق یک فرد ِ شکست خورده شود و این نظر را داشته باشد که که فرد محبوبم باید به من نیازمند باشد.
همچنین عدم احساس ارزشمند بودن در شخص عادی می تواند منجر به جذب وی به فرد دچار اختلال شخصیتی شود و یا اینکه فرد سالم برای پُر کردن خلاء درونی خود، جذب فرد دارای اختلال شخصیت می شود.
عامل دیگر این است که فرد نمی خواهد رابطه ای را که با فرد دارای اختلال شخصیت داشته است، از دست دهد و دچار احساس گناه شود؛ به طوری که حس کند که نسبت به فرد دچار اختلال، تعهد پیدا کرده و نباید از آن رها شود.
و یا ممکن است فرد عادی بگوید که مشکل از طرف مقابل نیست و به افراد دیگر بر می گردد ویا همه چیز را به طور تصادفی و اتفاقی مشاهده کند و بپذیرد که تمامی این موارد باعث کشش و جذب فرد سالم به فرد دارای اختلال شخصیت می شود.
اختلالات شخصیتی در چند دسته طبقه بندی می شوند؟
اختلالات شخصیتی را می توان در یک طبقه بندی 12 گانه نام برد که شخصیت پارانوئید(محبوب شکاک) جزء اولین شخصیت این گروه است و اسکیزوئید(محبوب منزوی) پس از آن قرار می گیرد.
سپس محبوب عجیب و غریب، محبوب خطرناک، محبوب طوفانی، محبوب نمایشی، محبوب خود پسند، محبوب منفعل مهاجم، محبوب هراسان، محبوب وابسته، محبوب سرسخت و وسواس و نهایتا" محبوب دارای افسردگی شدید، به ترتیب جزء این طبقات قرار می گیرند.
آیا برای افراد دچار اختلالات شخصیتی، درمانی وجود دارد؟
درمان افرادی که دچار اختلالات شخصیتی هستند، سخت است و گاهی اوقات حتی برای آن درمانی وجود ندارد و یکی از نا امید کننده ترین موارد درباره این مشکل، میزان تغییرات کم در رفتار آنها است؛ چرا که چنین افردی به دلایل خود در درمان مقاوم هستند و این مشکل خود را باور نداشته و یا نمی دانند؛ لذا بایستی در مشاوره قبل از ازدواج بسیار دقت شود.
برای افرادی که با چنین همسری روبرو هستند، چه راهکارهایی وجود دارد؟
در درجه اول باید فرد در ذهن خود، سوالاتی همچون "چرا با چنین فردی ازدواج کردم و از اول متوجه نشدم؟، آیا خود عاملی بر شکل گیری این رفتار بودم؟، چگونه مطمئن شوم که همسرم، دچار اختلال شخصیت است؟، آیا با بهبود رفتار خود در زندگی می توانستم برای مقابله با چنین مشکلی موثر باشم؟ برای تداوم رابطه و آینده خود و فرزندانم، چه کاری از من ساخته است؟" را مرور کند.
سپس اگر مطمئن شد که همسرش دارای اختلال شخصیتی است و دریافت درستی از واقعیت ندارد، باید موارد مهمی راجع به آن بداند که در چنین مواقعی ممکن است متوجه شود که سابقه خصلت های فرد دچار اختلال شخصیت و روابط ضعیفش با دیگران، به دوران نوجوانی او برگردد.
در چنین شرایطی، این اختلال در بسیاری از مواقع مشاهده می شود و چنین فردی آگاهی اندکی از شیوه ارتباطی ِ اختلال زای خود دارد و حتی ممکن است طرف مقابل را عامل بداند.
فرد دچار اختلال شخصیت، انگیزه کمی برای تغییر دارد و احتمال اندکی به تغییر رفتارش در آینده وجود دارد؛ ولی در صورت تغییر فرد مقابل، خوشحال می شود.
بنابراین همسر او باید به بررسی شرایط موجود و میزان مقاومت فرد برای درمانش بپردازد و باور داشته باشد که درمان اندک اندک و به صورت تدریجی صورت می گیرد.
همسرِ فرد دچار اختلال شخصیت باید به او همانند یک معلول نگاه کند و این مشکل را یک معلولیت جسمی بداند و این نکته را در نظر داشته باشد که روان درمانی می تواند در رفع این مشکل تاثیر گذار باشد ولی نمی تواند معجزه انجام دهد.
فرد سالم باید به خوبی از خود مراقبت کند و با قدم های مهمی که همسرش با وجود اختلال شخصیت در زندگی بر می دارد، به او پاداش دهد و او را تشویق کند.
مشاوره قبل از ازدواج چگونه به شناخت فرد دچار اختلال شخصیت کمک می کند؟
در مشاوره قبل از ازدواج، مِلاک های دو طرف توسط مشاور بررسی می شود و به لحاظ این ملاک ها، اگر سوالات کافی نباشد، فرد مورد نظر به آزمون شخصیتی NEO ارجاع داده می شود و توسط آزمونی که اختلالات شخصیتی را می سنجد، تست کاملی برای انواع این اختلالات داده می شود و توسط این آزمون ها شخصیت فرد، مورد آزمایش قرار می گیرد.
چه زمانی فرد سالم مجبور به طلاق از فرد دارای اختلال شخصیت می شود؟
زمانی که فرد سالم بداند حضور فرد دارای اختلال شخصیت در زندگی اش باعث خودکُشی، دِگرکُشی و یا آزار و اذیت روحی و جسمی برای خود و دیگران می شود، نهایتا" دیگر راهی برای ادامه زندگی ندارد و در آن لحظه راهکاری جز جدایی وجود ندارد و ممکن است چنین وضعیتی در افراد با اختلال شخصیت شدید پیش آید که خود منجر به اختلال شخصیت در فرزندان می شود.
لذا این نکته مهم است که جدایی ازکسی که دارای اختلال شخصیتی است، همیشه راهکار نیست و بایستی با مشاور خانواده مشورت کرده و بررسی شود که آیا ادامه زندگی به نفع او تمام می شود یا به ضرر او؟
/گفتگو از روشنك معتمدي