به گزارش ایمنا مهارت های سنتی فرش بافی استان فارس، هنری عشايری و روستايی است که قشقایي ها و ايل خمسه بيش از سایر عشاير استان فارس به آن اشتغال دارند. فرش های قشقايی که دارای رنگ آميزی و طراوت خاصی است، معمولاً به طريق "ذهنی بافی" بافته می شود. اين نقشه های ذهنی در واقع نوعی بازآفرينی سنتی است که از نسل های پيشين به نسل های امروزی رسيده است. قالی های فارس اکثرا نرم و تا اندازه ای ظريف و نازک هستند و وجه تمايز آنها با ساير فرش ها نيز همين صفات است. گره در قالی های فارس هم به صورت متقارن و هم به صورت نامتقارن استفاده می شود. بافت فرش در اکثر مناطق عشايری و روستايی استان فارس رواج دارد و افزون بر مناطقی که ايل قشقايی در آن سکونت دارند، قالی بافی در ديگر شهرها و روستاهای استان نیز متداول است.
پیشینه فرش بافی در ایران
قدمت فرش بافی در ایران به طور واضح و دقیق ثبت نشده است، اما حدود آن را می توان حدس زد. این در حالی است که گزنفون، تاریخ‌نگار یونانی در کتاب سیرت کوروش می‌نویسد: "ایرانیان برای این‌که بسترشان نرم باشد زیر بستر خود قالیچه پهن می کردند." طبق گفته باستان شناسان قدیمی‌ترین نمونه فرش بافته شده ایرانی، قالیچه‌ای است با نقوش اصیل هخامنشی که در گور یخ‌زده یکی از فرمانروایان در دره پازیریک یافت شده و قالی "پازیریک" نامیده می‌شود. اين قاليچه براي پوشش اسب به كار مي‌رفته و در هر سانتي متر مربع داراي ۳۶ گره بوده است. کارشناسان با توجه به نقش هاي روي اين فرش كه شبيه نقوش اصيل هخامنشي است، آن را ايراني مي‌دانند و معتقدند قالي مذبور از بافته‌هاي مادها و پارت ها مي‌باشد. همچنين کارشناسان معتقد هستند که بافت قاليچه با چنين ويژگي ها مستلزم پشتوانه غنی فرهنگي و چندين قرن تجربه و ممارست است. همچنین فرش ایرانی در دوران ساسانی نیز از شهرت و اعتبار جهانی برخوردار بوده است، چنان که سالنامه چینی در این دوران از فرش پشمی ایران به عنوان کالای وارداتی به چنین نام می برد. در ادبيات فارسي قديم ايران نيز بارها از تخت معروف "طاقديس"متعلق به خسروپرويز، پادشاه ساساني ياد شده است كه بر روي آن چهار تخته فرش نفيس گسترده شده بود و هر كدام يكي از فصول چهارگانه سال را نشان مي‌داد. فرش معروف بهارستان نيز كه در زمان حمله عرب به ايران به دست آنها افتاد ، نمونه‌اي مشهور از پيشينة هنر فرش بافی در ايران است که الياف آن از طلا و نقره و گل هاي آن از سنگ هاي قيمتي تهیه شده بود.
مهارت های سنتی فرش بافی استان فارس
ایران کشوری است که از دیر زمان با نام سرزمین فرش های افسانه ای و زیبا شهرت جهانی داشته است. در میان استان های ایران، استان فارس بالاترین جمعیت عشایری کشور را دارد و ایلات قشقایی، کهگیلویه و خمسه هنوز بخش قابل توجهی از جمعیت این استان را تشکیل می‌دهند. این در حالی است که قالی بافی در میان عشایر استان فارس زیباترین هنر دستی محسوب می شود و آمیزه‌ای از کار، تلاش و هنر زنان عشایر را به تصویر می کشد، به صورتی که مردان عشایر پشم مورد نیاز برای بافتن فرش های سنتی را در فصل های بهار و پاییز تهیه کرده و زنان پشم های مزبور را به نخ بافندگی تبدیل می کنند. این فرش ها را بر روی چارچوب هایی موسوم به "دار قالی" بافته می شود و عشایر استان فارس برای رنگ کردن فرش های سنتی از رنگ های طبیعی قرمز، آبی، قهوه ای و سفید استفاده می کنند که از ريشه گیاه روناس، وسمه، برگ کاهو، پوب درخت گردو، ساقه درخت گیلاس و پوست درخت انار به دست می آید. زنان عشایر نقش مهمی در طراحی، انتخاب رنگ ها و بافتن فرش های سنتی استان فارس دارند و چشم اندازهای زندگی کوچ نشینی خود را در طرح های مزبور به نمایش می گذارند. همچنین مهارت های سنتی فرش بافی استان فارس در میان عشایر زبان به زبان منتقل گشته، به گونه ای که مادران نحوه استفاده از مواد اولیه و ابزارهای مورد نیاز را به دختران خود آموزش می دهند و پدران نیز نقش مهمی در آموزش تولید پشم و درست کردن دار قالی به پسران خود ایفا می کنند. مهمترين مراکز توليد گليم در استان فارس منطقه فيروزآباد، ممسنی و داراب است، اما گليم های قشقايی به دلیل اصالت نقش ها، رنگ های زيبا و کيفيت ممتاز بافت نه تنها در ايران بلکه در سطح جهان نيز مشهور است.
انواع فرش های سنتی استان فارس
در میان بافت‌های سنتی استان فارس علاوه بر فرش های نرم و ظریف می توان به "گبه" که زیبایی، طراوت و شادی زندگی عشایری را به تصویر می کشد و نوعی فرش گره بافته با پرزهاي بلند است اشاره کرد. گبه ها مانند پیراهن های رنگ به رنگ زنان قشقایی موجی از رنگ های شاد طبیعت را درخود جای داده و زمینه اصلی این فرش ها، دشت های سرسبزی است که عشایر در آنها زندگی می‌کنند. از نقش هاي مورد علاقه گبه بافان ايل قشقايي، نقش شير است که علاوه بر اهميت باستاني مظهر جوانمردي است. همچنین نقش هاي ترنج، ستاره، نقش خشتي و نقش حيوانات مختلف نيز در گبه بافي کارایی دارد. گبه هاي قشقايي تمام پشم است و اندازه های متفاوتی دارد، اما از دیگر بافته هاي عشاير قشقايي می توان "جاجيم" را نام برد که براي پوشاندن رختخواب و اثاثيه درون چادر استفاده مي شود. جاجيم به رنگ هاي مختلف بافته مي شود و رنگ هاي روشن در بافت آن بيشتر به کارمي رود. بافت جاجيم معمولا توسط زنان صورت مي گيرد و مردان جز در مرحله تهيه پشم، نقش چنداني ندارند. این بافته استان فارس برای تهیه زيرانداز، سجاده، پادري، روميزي، روتختي، رويه كرسي، رويه مبل کاربرد دارد و در كارهاي تكميلي به همراه چرم مورد استفاده قرار مي گيرد. همچنین از میان دیگر آثار مفروش عشایر استان فارس می توان به "مفرش" که از وسايل اصلي هر خانواده ايلي است و براي جاي دادن رختخواب و البسه استفاده مي شود، "آویز دوزی" که نوعی رودوزی منحصر به فرد بوده و برای زینت بخشیدن به پرده و رومیزی کارایی دارد و همچنین دست بافته هاي زيبا و عشايري "جــل اسب" اشاره کرد كه برای تزیين اسب و شتر تهيه مي شود.
مهارت های فرش بافی استان فارس و میراث فرهنگی ناملموس جهانی
میراث فرهنگی مهمترین اندوخته برای نسل های آینده به شمار می رود که علاوه بر ارزش اقتصادی خود حس متعلق بودن به عقاید و رسوم سرزمین مادری را ایجاد می کند. مهارت های سنتی فرش بافی استان فارس در واقع زیباترین هنر دستی عشایر این منطقه و یکی از آثار میراث فرهنگی ناملموس ایران است که توسط سازمان یونسکو به ثبت جهانی رسیده و جزو ۱۰ اثر این فهرست جای گرفته است. این در حالی است که شهر اصفهان به عنوان میزبان اجلاس و جشنواره بین المللی فرهنگی ناملموس ۲۰۱۴ که در تاریخ شانزدهم تا بیستم مهرماه برگزار می شود، مهارت سنتی فرش بافی استان فارس را در معرض دید جهانیان قرار می دهد. همچنین رویداد بین المللی امسال حرکتی در راستای یکسان سازی فرهنگی کشورهای جهان محسوب می شود که در آن نقش مردمان فرهنگ دوست ایران زمین بیش از پیش پر رنگ می شود. به گفته سازمان یونسکو مهارت سنتی فرش بافی استان فارس مشخصه بارز تبلور فرهنگی و نماد هویت جوامع عشایر استان فارس محسوب می شود و ثبت آن در فهرست میراث ناملموس جهانی باعث تنوع فرهنگی و خلاقیت انسانی می شود.
/۱۱۰
پیشینه فرش بافی در ایران
قدمت فرش بافی در ایران به طور واضح و دقیق ثبت نشده است، اما حدود آن را می توان حدس زد. این در حالی است که گزنفون، تاریخ‌نگار یونانی در کتاب سیرت کوروش می‌نویسد: "ایرانیان برای این‌که بسترشان نرم باشد زیر بستر خود قالیچه پهن می کردند." طبق گفته باستان شناسان قدیمی‌ترین نمونه فرش بافته شده ایرانی، قالیچه‌ای است با نقوش اصیل هخامنشی که در گور یخ‌زده یکی از فرمانروایان در دره پازیریک یافت شده و قالی "پازیریک" نامیده می‌شود. اين قاليچه براي پوشش اسب به كار مي‌رفته و در هر سانتي متر مربع داراي ۳۶ گره بوده است. کارشناسان با توجه به نقش هاي روي اين فرش كه شبيه نقوش اصيل هخامنشي است، آن را ايراني مي‌دانند و معتقدند قالي مذبور از بافته‌هاي مادها و پارت ها مي‌باشد. همچنين کارشناسان معتقد هستند که بافت قاليچه با چنين ويژگي ها مستلزم پشتوانه غنی فرهنگي و چندين قرن تجربه و ممارست است. همچنین فرش ایرانی در دوران ساسانی نیز از شهرت و اعتبار جهانی برخوردار بوده است، چنان که سالنامه چینی در این دوران از فرش پشمی ایران به عنوان کالای وارداتی به چنین نام می برد. در ادبيات فارسي قديم ايران نيز بارها از تخت معروف "طاقديس"متعلق به خسروپرويز، پادشاه ساساني ياد شده است كه بر روي آن چهار تخته فرش نفيس گسترده شده بود و هر كدام يكي از فصول چهارگانه سال را نشان مي‌داد. فرش معروف بهارستان نيز كه در زمان حمله عرب به ايران به دست آنها افتاد ، نمونه‌اي مشهور از پيشينة هنر فرش بافی در ايران است که الياف آن از طلا و نقره و گل هاي آن از سنگ هاي قيمتي تهیه شده بود.
مهارت های سنتی فرش بافی استان فارس
ایران کشوری است که از دیر زمان با نام سرزمین فرش های افسانه ای و زیبا شهرت جهانی داشته است. در میان استان های ایران، استان فارس بالاترین جمعیت عشایری کشور را دارد و ایلات قشقایی، کهگیلویه و خمسه هنوز بخش قابل توجهی از جمعیت این استان را تشکیل می‌دهند. این در حالی است که قالی بافی در میان عشایر استان فارس زیباترین هنر دستی محسوب می شود و آمیزه‌ای از کار، تلاش و هنر زنان عشایر را به تصویر می کشد، به صورتی که مردان عشایر پشم مورد نیاز برای بافتن فرش های سنتی را در فصل های بهار و پاییز تهیه کرده و زنان پشم های مزبور را به نخ بافندگی تبدیل می کنند. این فرش ها را بر روی چارچوب هایی موسوم به "دار قالی" بافته می شود و عشایر استان فارس برای رنگ کردن فرش های سنتی از رنگ های طبیعی قرمز، آبی، قهوه ای و سفید استفاده می کنند که از ريشه گیاه روناس، وسمه، برگ کاهو، پوب درخت گردو، ساقه درخت گیلاس و پوست درخت انار به دست می آید. زنان عشایر نقش مهمی در طراحی، انتخاب رنگ ها و بافتن فرش های سنتی استان فارس دارند و چشم اندازهای زندگی کوچ نشینی خود را در طرح های مزبور به نمایش می گذارند. همچنین مهارت های سنتی فرش بافی استان فارس در میان عشایر زبان به زبان منتقل گشته، به گونه ای که مادران نحوه استفاده از مواد اولیه و ابزارهای مورد نیاز را به دختران خود آموزش می دهند و پدران نیز نقش مهمی در آموزش تولید پشم و درست کردن دار قالی به پسران خود ایفا می کنند. مهمترين مراکز توليد گليم در استان فارس منطقه فيروزآباد، ممسنی و داراب است، اما گليم های قشقايی به دلیل اصالت نقش ها، رنگ های زيبا و کيفيت ممتاز بافت نه تنها در ايران بلکه در سطح جهان نيز مشهور است.
انواع فرش های سنتی استان فارس
در میان بافت‌های سنتی استان فارس علاوه بر فرش های نرم و ظریف می توان به "گبه" که زیبایی، طراوت و شادی زندگی عشایری را به تصویر می کشد و نوعی فرش گره بافته با پرزهاي بلند است اشاره کرد. گبه ها مانند پیراهن های رنگ به رنگ زنان قشقایی موجی از رنگ های شاد طبیعت را درخود جای داده و زمینه اصلی این فرش ها، دشت های سرسبزی است که عشایر در آنها زندگی می‌کنند. از نقش هاي مورد علاقه گبه بافان ايل قشقايي، نقش شير است که علاوه بر اهميت باستاني مظهر جوانمردي است. همچنین نقش هاي ترنج، ستاره، نقش خشتي و نقش حيوانات مختلف نيز در گبه بافي کارایی دارد. گبه هاي قشقايي تمام پشم است و اندازه های متفاوتی دارد، اما از دیگر بافته هاي عشاير قشقايي می توان "جاجيم" را نام برد که براي پوشاندن رختخواب و اثاثيه درون چادر استفاده مي شود. جاجيم به رنگ هاي مختلف بافته مي شود و رنگ هاي روشن در بافت آن بيشتر به کارمي رود. بافت جاجيم معمولا توسط زنان صورت مي گيرد و مردان جز در مرحله تهيه پشم، نقش چنداني ندارند. این بافته استان فارس برای تهیه زيرانداز، سجاده، پادري، روميزي، روتختي، رويه كرسي، رويه مبل کاربرد دارد و در كارهاي تكميلي به همراه چرم مورد استفاده قرار مي گيرد. همچنین از میان دیگر آثار مفروش عشایر استان فارس می توان به "مفرش" که از وسايل اصلي هر خانواده ايلي است و براي جاي دادن رختخواب و البسه استفاده مي شود، "آویز دوزی" که نوعی رودوزی منحصر به فرد بوده و برای زینت بخشیدن به پرده و رومیزی کارایی دارد و همچنین دست بافته هاي زيبا و عشايري "جــل اسب" اشاره کرد كه برای تزیين اسب و شتر تهيه مي شود.
مهارت های فرش بافی استان فارس و میراث فرهنگی ناملموس جهانی
میراث فرهنگی مهمترین اندوخته برای نسل های آینده به شمار می رود که علاوه بر ارزش اقتصادی خود حس متعلق بودن به عقاید و رسوم سرزمین مادری را ایجاد می کند. مهارت های سنتی فرش بافی استان فارس در واقع زیباترین هنر دستی عشایر این منطقه و یکی از آثار میراث فرهنگی ناملموس ایران است که توسط سازمان یونسکو به ثبت جهانی رسیده و جزو ۱۰ اثر این فهرست جای گرفته است. این در حالی است که شهر اصفهان به عنوان میزبان اجلاس و جشنواره بین المللی فرهنگی ناملموس ۲۰۱۴ که در تاریخ شانزدهم تا بیستم مهرماه برگزار می شود، مهارت سنتی فرش بافی استان فارس را در معرض دید جهانیان قرار می دهد. همچنین رویداد بین المللی امسال حرکتی در راستای یکسان سازی فرهنگی کشورهای جهان محسوب می شود که در آن نقش مردمان فرهنگ دوست ایران زمین بیش از پیش پر رنگ می شود. به گفته سازمان یونسکو مهارت سنتی فرش بافی استان فارس مشخصه بارز تبلور فرهنگی و نماد هویت جوامع عشایر استان فارس محسوب می شود و ثبت آن در فهرست میراث ناملموس جهانی باعث تنوع فرهنگی و خلاقیت انسانی می شود.
/۱۱۰
نظر شما