به گزارش خبرگزاری ایمنا، در حالی که بسیاری از شهرهای جهان با بحران کمآبی دستوپنجه نرم میکنند، نگاه تازهای به پساب شهری شکل گرفته است؛ آبی که روزگاری تنها بهعنوان تهدیدی زیستمحیطی شناخته میشد، امروز به منبعی حیاتی برای آبیاری فضای سبز، تولید انرژی و کاهش فشار بر منابع آب شیرین تبدیل شده است.
ایران نیز با تولید میلیاردها مترمکعب پساب در سال، فرصت بزرگی برای بهرهگیری از این منبع دارد؛ فرصتی که میتواند مدیریت شهری را متحول کند و تابآوری شهرها را در برابر خشکسالی افزایش دهد.
پساب شهری یکی از مهمترین چالشها و در عین حال فرصتهای مدیریت منابع آب در جهان امروز است، در بسیاری کشورها نگاه به پساب تغییر کرده است و دیگر آن را تنها یک ضایعه آلاینده نمیدانند، بلکه به عنوان منبعی ارزشمند برای تأمین آب، تولید انرژی و حتی بازیافت مواد مغذی به کار میگیرند.
نمونههای موفق در سنگاپور با پروژه «NEWater» نشان دادهاند که میتوان بخش بزرگی از نیاز آبی یک کشور را از طریق تصفیه و بازچرخانی پساب تأمین کرد، در شهرهایی از جمله سائوپائولو در برزیل یا سانفرانسیسکو در آمریکا نیز پساب بهطور گسترده برای مصارف صنعتی، آبیاری و حتی تولید انرژی استفاده میشود.
این تجربهها نشان میدهد که مدیریت هوشمند پساب میتواند بخشی از راهحل بحران جهانی آب باشد و شهرها را در برابر خشکسالی و تغییرات اقلیمی مقاومتر کند، در ایران نیز حجم قابل توجهی از پساب شهری تولید میشود؛ برآوردها نشان میدهد سالانه حدود ۴.۶ میلیارد مترمکعب پساب در کشور ایجاد میشود که تنها بخشی از آن تصفیه و دوباره مورد استفاده قرار میگیرد.
بیشتر کاربرد پساب تصفیهشده در ایران در کشاورزی غیرخوراکی و آبیاری فضای سبز شهری است، با وجود این هنوز فاصله زیادی با الگوهای موفق جهانی داریم، زیرا سرمایهگذاری در فناوریهای نوین تصفیه، قوانین کارآمد و اجرای دقیق سیاستها در این حوزه کافی نبوده است.
استفاده از پساب شهری برای آبیاری فضای سبز و مدیریت شهری فواید متعددی دارد. نخست آنکه فشار بر منابع آب شیرین کاهش مییابد و دیگر نیازی نیست برای آبیاری پارکها و بلوارها از آب شرب استفاده شود.
دوم اینکه این کار به حفظ محیط زیست و جلوگیری از برداشت بیرویه از سفرههای زیرزمینی کمک میکند؛ سوم هزینههای شهرداریها کاهش پیدا میکند و منابع مالی آزاد شده میتواند صرف توسعه پایدار شود.
علاوه بر این پساب میتواند منبعی برای تولید انرژی از طریق بیوگاز و همچنین استخراج مواد مغذی مانند فسفر و نیتروژن باشد که در کشاورزی کاربرد دارند در نهایت استفاده هوشمندانه از پساب شهری به افزایش تابآوری شهرها در برابر بحرانهای آبی و زیستمحیطی منجر میشود و کیفیت زندگی شهروندان را ارتقا میدهد.
علی نیکبخت، متخصص فضای سبز شهری و استاد دانشگاه صنعتی اصفهان به خبرنگار ایمنا میگوید: چند مؤلفه بر بحث کیفیت پساب مؤثر است، زمانی که از پساب صحبت به میان میآید منظور پساب مورد استفاده برای کشاورزی و فضای سبز است.
وی میافزاید: ویژگیهای شیمیایی پساب از جمله مؤلفههای مؤثر است، اینکه چه عناصری در پساب وجود دارد و آیا این عناصر برای گیاهان، خاک، محیط زیست ضرر دارد یا اینکه مفید و بی اثر است.
این متخصص فضای سبز شهری ادامه میدهد: پساب حاصل تصفیه فاضلاب است، از خانهها جمعآوری میشود و بیشتر در شهرها مورد استفاده قرار میگیرد که ما آن را به عنوان فاضلاب خام میشناسیم.
نیکبخت تاکید میکند: زمانی که این فاضلاب وارد تصفیهخانه شد و فرایندهای تصفیه طی چند مرحله روی آنها انجام شد، خروجی تصفیهخانه را با نام پساب میشناسیم.
وی عنوان میکند: پساب ممکن است تصفیه اولیه، تصفیه تکمیلی یا ثانویه یا تصفیه مرحله سوم داشته باشد که هرکدام کیفیت پساب را تعیین میکند.
این متخصص فضای سبز شهری با اشاره به استانداردهای استفاده از پساب در فضای سبز شهری، خاطرنشان میکند: بیشتر پسابی که در حال حاضر در فضای سبز شهری مورد استفاده قرار میگیرد، تصفیه اولیه و در بعضی نقاط تصفیه ثانویه است.
نیکبخت عنوان میکند: در تصفیه اولیه مواد زائد پساب یعنی فاضلاب با روشهای مختلف گرفته، تهنشین و جمعآوری میشود، سپس داخل حوضچهها و مخازنی میرود و داخل آنها هوادهی میشود.
وی عنوان میکند: در این هوادهی یا تصفیه بیولوژیک اکسیژن توسط دمندههای بسیار قوی به داخل آب دمیده و موجب میشود مواد آلی معلق در داخل آب جمعآوری شود، همچنین اگر میکروارگانیسمهایی وجود داشته باشد در این مرحله به طور کامل از بین میرود.
استفاده از پساب یک انتخاب نیست بلکه یک ضرورت است
این متخصص فضای سبز شهری ادامه میدهد: پساب باید به درجهای برسد که استانداردها آنها را سالم تشخیص دهد، آنچه در شهرها بیشتر مدنظر است، وضعیت بار میکروبی آنها است که شاخصهای متعدد و سه شاخص عمده دارد که منطبق با استانداردهای بینالمللی و استانداردهای سازمان حفاظت از محیط زیست در کشورمان تعریف شده است.
نیکبخت اظهار میکند: تصفیهخانههایی که در حال حاضر در چند شهر مهم استان در حال فعالیت هستند، همه استانداردها را پشت سر گذراندهاند و پایش آنها به لحاظ بار میکروبی به صورت مداوم انجام میشود.
وی عنوان میکند: سازمان حفاظت محیط زیست و شبکههای بهداشت در کشور برای شهرها و مکانهایی که از پساب استفاده میکنند، نمونهگیری سرزده انجام میدهند، پساب را با استانداردهای موجود مطابقت میدهند تا بار میکروبی آنها کمتر از میزان تعیین شده باشد.
این متخصص فضای سبز شهری تاکید میکند: استفاده از پساب یک انتخاب نیست بلکه یک ضرورت و تنها منبع آب پایدار برای حفظ فضای سبز است، کشورهای زیادی از جمله کانادا، چین، اسپانیا، پرتغال و آنهایی که میزان بارش بالایی دارند پراستفاده از پساب پیشتاز هستند.
وی اضافه میکند: آنچه از زمانهای قدیم برای حوزه کشاورزی در کشور ما مورد بی توجهی قرار گرفته، قیمت آب بوده است، اما اکنون که قرار است آب از عمان و خلیجفارس وارد کشور شود، هر مترمکعب آن بین سه تا پنج یورو قیمتگذاری شده است و میتوان قیمت واقعی آب را درک کرد.
این استاد دانشگاه خاطرنشان میکند: هر زمان که جمعیت و شهرنشینی وجود داشته باشد، ضرورت استفاده از پساب نیز وجود دارد، بنابراین برای حفظ محیط زیست باید از پساب استفاده کرد و طبق قانون اولین مجموعهای که باید به آن پساب تخصیص داده شود و آنها نیز ملزم به استفاده از پساب است، شهرداریها هستند تا برای حفظ فضای سبز شهری مورد استفاده قرار گیرد.
نیکبخت میگوید: در شهری همچون اصفهان که با فرونشست و خشک شدن زایندهرود روبهرو هستیم، نیاز آبی فضای سبز شهر اصفهان بنا بر اعلام شهرداری بین ۶۰ تا ۷۰ میلیون مترمکعب در سال است در حالی که کمتر از نصف این مقدار در دسترس است.
وی ادامه میدهد: در چنین شرایطی راهحلی به جز استفاده از منابع آبهای غیرمتعارف که پساب نیز جزو آنها دستهبندی میشود وجود ندارد، البته باید حداکثر تلاش برای رعایت استانداردهای بینالمللی در سطح A برای عدم وجود هرگونه عامل بیماریزا در داخل پسابها لحاظ شود.
این متخصص فضای سبز شهری خاطرنشان میکند: بسیاری از پسابهایی که در مناطق مرکزی ایران به ویژه شهر اصفهان مورد استفاده قرار میگیرد، دارای تصفیه ثانویه هستند، این اقدام در تصفیهخانه شمال و جنوب اصفهان آغاز شد و امیدوارم این روند استمرار پیدا کند و سرمایهگذاری لازم برای این اقدامات انجام شود.
کشورهایی همچون اسپانیا، پرتغال، چین و کانادا تاریخچه طولانی در استفاده از پساب دارند و در کشور ما نیز اگر تمهیدات مناسب لحاظ شود میتوان گفت که پساب یک منبع قابل اعتماد است
نیکبخت اضافه میکند: لازم است برای ایجاد تصفیهخانهها به صورت منطقهای سرمایهگذاری لازم انجام شود، فاضلاب تصفیه و فراوری و برای این مناطق استفاده شود، البته این نسخه برای همه شهرها قابل استفاده نیست زیرا بعضی شهرها زمین کافی در مجاورت خود ندارند.
وی اضافه میکند: این شهرها باید پساب را در مکانی تولید، فراوری و سپس منتقل کنند، بنابراین باید زیرساختهای لازم برای تصفیه اولیه و تصفیه ثانویه فراهم شود.
استاد دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به نهادهای متولی نظارت بر پساب، تاکید میکند: شرکتهای آب و فاضلاب در سطح استانها این فاضلاب را در اختیار دارند و طی قراردادهایی که گران قیمت است آن را در اختیار شهرداری قرار میدهند.
نیکبخت تاکید میکند: ضروری است که نهادهای فرادستی از جمله استانداریها به مرحله تخصیص ورود داشته باشند و به شهرداریها کمک کنند تا بتوانند پساب را دریافت کنند، چراکه شهرهای ما در حال حاضر به لحاظ زیستپذیری در شرایط بسیار دشواری قرار دارند.
وی میافزاید: معدود فضای سبز شهری تنها نقطه امید اکولوژیک ساکنان شهرها است، اگر شهرها نتوانند فضای سبز مناسبی را برای شهروندان فراهم کنند، شهروندان را به سمتی سوق میدهند که زمینهای کشاورزی اطراف شهر را خریداری و تبدیل به باغ و ویلا کنند.
این متخصص فضای سبز شهری خاطرنشان میکند: شهرداریها متولی پساب شهری هستند، در ابتدا پساب را دریافت و سپس با ایجاد تصفیهخانهها نسبت به فراوری پساب اقدام میکنند، نهادهایی همچون سازمان حفاظت از محیط زیست در کنار شبکههای بهداشت و درمان شهرستانهای مختلف، وظیفه رصد و پایش دائمی پساب را دارند.
نیکبخت میگوید: شهرداریها نیز به لحاظ کیفیت شیمیایی و وجود عناصر موجود در آب مسئولیت دارند، بسیاری از عناصر برای تغذیه گیاه در پساب وجود دارد که نه تنها مشکلی ایجاد نمیکند بلکه مفید نیز هست.
وی اضافه میکند: البته شهرداریها باید تمهیداتی در نظر بگیرند تا هر مادهای در فاضلاب رها نشود، چراکه میتواند مشکلاتی را در زمان تصفیه پساب به همراه داشته باشد.
استاد دانشگاه صنعتی اظهار میکند: یکی از نخستین شهرهایی که در کل کشور از پساب استفاده کرد، شاهینشهر در استان اصفهان است که حدود ۱۲ تا ۱۳ سال از پساب استفاده میکند، براساس آمار مسئولان شهر بالغ بر ۹۵ درصد آب استفاده شده برای فضای سبز از پساب است.
نیکبخت ادامه میدهد: در شهر اصفهان نیز از پساب استفاده میشود و دانشگاه صنعتی اصفهان نزدیک به ۱۵ سال برای آبیاری فضای سبز از فاضلاب استفاده میکند و یکی از دانشگاههای پیشرو در تمام کشور و منطقه است، اگر این اقدام انجام نمیشد فضای سبز ۵۰۰ هکتاری به عنوان ریه تنفسی شمال اصفهان از بین رفته بود.
وی خاطرنشان میکند: کشورهایی همچون اسپانیا، پرتغال، چین و کانادا تاریخچه طولانی در استفاده از پساب دارند و در ایالات متحده آمریکا نیز بالغ بر ۲۰۰۰ زمین گلف و چمن ورزشی با پساب آبیاری میشود، در کشور ما نیز اگر تمهیدات مناسب لحاظ شود میتوان گفت که پساب یک منبع قابل اعتماد است.
به گزارش ایمنا، پساب دیگر نباید تنها بهعنوان پسماند نگریسته شود؛ بلکه سرمایهای ارزشمند است که میتواند آینده آبی شهرها را تضمین کند و با مدیریت هوشمندانه و سرمایهگذاری در فناوریهای نوین این منبع فراموششده قادر است بحران کمآبی را به فرصتی برای پایداری و شکوفایی شهری تبدیل کند.
نظر شما