به گزارش خبرگزاری ایمنا از گیلان، کریدور بینالمللی شمال-جنوب، یکی از مهمترین پروژههای ترانزیتی منطقهای است که ایران را به نقطه اتصال سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا تبدیل میکند. این مسیر استراتژیک با عبور از ایران، امکان کاهش تا ۴۰ درصد در زمان و هزینه حمل کالا را فراهم میآورد و نقش کلیدی در ارتقای جایگاه ژئوپلیتیکی و اقتصادی کشور دارد. تکمیل راهآهن رشت-آستارا به عنوان یکی از گلوگاههای حیاتی این کریدور، کلید بهرهبرداری کامل از این مسیر و توسعه ترانزیت بینالمللی در شمال کشور محسوب میشود.
طول مسیر راهآهن رشت-آستارا حدود ۱۶۰ کیلومتر است که با اتصال شبکه ریلی شمال ایران به مسیر بینالمللی، فرصت بزرگی برای رونق ترانزیت کالا از بنادر دریای خزر به سمت اروپا و بالعکس ایجاد میکند. این پروژه از سالهای گذشته در دست اجرا بوده اما با شروع جدی عملیات تملک اراضی از اواخر سال گذشته، تاکنون حدود ۹۰ کیلومتر از مسیر و ۳۰۰ هکتار زمین برای اجرای آن تحویل پیمانکار شده است. عملیات تثبیت بستر و پلسازی نیز در چند نقطه کلیدی آغاز شده و پیمانکار اصلی پروژه، قرارگاه سازندگی خاتمالانبیاء، با استقرار کارگاههای متعدد، پیشرفت قابل توجهی را ثبت کرده است.
با وجود پیشرفت فیزیکی حدود هفت تا هشت درصد، هنوز بخش قابل توجهی از مسیر نیازمند تملک اراضی است و چالشهای تأمین مالی، به ویژه در شرایط اقتصادی فعلی، از اصلیترین موانع پیش روی پروژه به شمار میآید. قرارداد اجرای این طرح با ارزش حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان و مدت زمان ۴۸ ماه منعقد شده است که پرداختها عمدتاً از محل بودجه سنواتی و منابع عمومی صورت میگیرد.
از منظر زیستمحیطی نیز تدابیر ویژهای انجام شده است؛ از جمله تجمیع خطوط انتقال برق در جنگل گیسوم برای جلوگیری از تخریبهای جدید و ساخت تونل به طول ۱۸۰۰ متر در تالاب استیل به جای پلسازی، به منظور حفظ این زیستبوم حساس. تکمیل کریدور شمال-جنوب و به ویژه راهآهن رشت-آستارا، فرصت بینظیری برای ارتقای حملونقل ریلی، کاهش مصرف سوخت و آلایندگی، افزایش ایمنی و کاهش ترافیک جادهای در استان گیلان خواهد بود. این پروژه ضمن تسهیل ترانزیت کالا، میتواند جابهجایی مسافر و رونق گردشگری در مناطق مسیر را نیز بهبود ببخشد و در نهایت، نقش ایران را در تجارت جهانی پررنگتر کند.
روند پیشرفت و چالشهای اجرایی پروژه راهآهن رشت-آستارا
محمد پردلنژاد، مدیر حوزه طرحهای شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حملونقل در گیلان در گفتوگو با خبرنگار ایمنا با تشریح آخرین وضعیت پروژه راهآهن رشت-آستارا اظهار میکند: مباحث احداث این پروژه از دههها پیش مطرح بوده، اما بهصورت جدی از بهمن و اسفند سال گذشته در اولویت اجرایی قرار گرفت؛ اگرچه پیش از آن نیز بخشهایی از مسیر از سمت آستارا تملک شده و حدود ۱۰ کیلومتر از سمت رشت در قالب مسیر راهآهن رشت-کاسپین احداث شده بود.
وی میافزاید: در مجموع پیش از ورود جدی پروژه به فاز اجرایی، حدود پنج کیلومتر از سمت آستارا و نزدیک به ۱۰ کیلومتر از سمت رشت آماده شده بود، اما پس از قرار گرفتن پروژه در اولویت، عملیات تملک اراضی با شدت از بهمنماه سال گذشته آغاز شد و با وجود تعطیلات نوروز، جنگ ۱۲ روزه و تبعات آن، تاکنون حدود ۹۰ کیلومتر از مجموع ۱۶۰ کیلومتر مسیر تملک، خریداری و تحویل پیمانکار شده است که این اقدام با مساحتی در حدود ۳۰۰ هکتار، یک رکورد قابل توجه محسوب میشود.
مدیر حوزه طرحهای شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حملونقل در گیلان با اشاره به استقرار پیمانکار پروژه خاطرنشان میکند: پیمانکار این طرح قرارگاه سازندگی خاتمالانبیاء است که از طریق مؤسسه شهید رجایی در سه نقطه شامل محدوده روستای کسار از سمت رشت، محدوده روستاهای عباسآباد آستارا و ویزنه تالش و همچنین شهرک صنعتی صومعهسرا مستقر شده و کارگاه مرکزی پروژه در حال حاضر در محدوده رشت فعال است.
پردلنژاد ادامه میدهد: تاکنون حدود ۴۵ کیلومتر از مسیر پروژه تثبیت بستر شده است. با توجه به شرایط خاص زمین در استان گیلان که عمدتاً شامل شالیزار، باتلاق و لایههای نرم است، تثبیت بستر یا با استفاده از راکفیل و یا ماسه بادی انجام میشود. در این پروژه، تأمین ماسه بادی از محل لایروبی بنادر و با اخذ مجوزهای لازم از سازمان صنعت، معدن، محیط زیست، منابع طبیعی و آب منطقهای انجام میشود و از برداشت مستقیم از دریا اجتناب شده است.
وی تصریح میکند: لایروبی نیروگاه سیکل ترکیبی پرهسر نیز بهطور همزمان انجام میشود که علاوه بر تأمین نیاز حیاتی نیروگاه، بخشی از مصالح مورد نیاز پروژه راهآهن را فراهم کرده است. در کنار تثبیت بستر، عملیات پلسازی نیز آغاز شده و تاکنون حدود ۷۰ شمع حفاری و سه پایه از ستونهای طویل اجرا شده است.
مدیر حوزه طرحهای شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حملونقل در گیلان با بیان اینکه پیشرفت فیزیکی پروژه در حال حاضر حدود هفت تا هشت درصد است، میگوید: علاوه بر بخشهای اجرا شده، برای ادامه مسیر از کیلومتر ۹۰ تا ۱۶۰، حدود ۳۰۰ هکتار زمین دیگر باید تملک شود که شامل ۲۰۰ هکتار در مسیر اصلی راهآهن و ۱۰۰ هکتار برای احداث ایستگاهها در شهرهای صومعهسرا، رضوانشهر، پرهسر، اسالم، تالش، لیسار، حویق، لوندویل و آستارا است.
پردلنژاد میافزاید: برآورد اولیه برای تملک این اراضی حدود شش هزار میلیارد تومان بوده که با توجه به تورم و تغییرات قیمت، تأمین بهموقع منابع مالی اهمیت بالایی دارد.
تملک زمین و تأمین مصالح سنگین ۲ چالش اصلی پرورهای خطی در گیلان
وی تأکید میکند: دو چالش اصلی پروژههای خطی در گیلان، تملک زمین و تأمین مصالح سنگین است.
مدیر حوزه طرحهای شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حملونقل در گیلان با اشاره به وضعیت تأمین مالی پروژه اظهار میکند: قرارداد این طرح با قرارگاه خاتم ۱۶ هزار میلیارد تومان و با مدت زمان ۴۸ ماه منعقد شده است و تأمین مالی آن در ابتدا از محل تهاتر نفت پیشبینی شده بود، اما در حال حاضر به دلیل شرایط کشور، پروژه از محل بودجه سنواتی و منابع عمومی در حال اجراست و پرداختها به پیمانکار نیز از همین محل انجام میشود.
پردلنژاد به مذاکرات با طرف روسی اشاره میکند و میافزاید: تمایل روسیه برای سرمایهگذاری در این پروژه وجود دارد و تفاهمنامههای لازم میان دو کشور انجام شده، اما قرارداد اجرایی و تجاری هنوز نهایی نشده است.
وی با بیان اینکه تکمیل راهآهن رشت-آستارا حلقه مفقوده کریدور بینالمللی شمال-جنوب را تکمیل میکند، خاطرنشان میکند: با بهرهبرداری از این مسیر، اتصال بندرعباس به بنادر شمال اروپا از جمله هلسینکی فراهم میشود که موجب صرفهجویی حدود ۵۰ درصدی در زمان و ۳۰ درصدی در هزینه حملونقل خواهد شد.
مدیر حوزه طرحهای شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حملونقل در گیلان در پاسخ به نگرانیهای زیستمحیطی تصریح میکند: در خصوص جنگل گیسوم، با وزارت نیرو توافق شده است خطوط انتقال برق تجمیع شود تا مسیر راهآهن از محدوده پاکتراشیشده عبور کند و جنگلتراشی جدیدی انجام نشود. همچنین در تالاب استیل، بهجای پلسازی از تونل ۱۸۰۰ متری با فاصله ایمن از تالاب استفاده شده و هیچگونه آسیبی به این زیستبوم وارد نخواهد شد.
پردلنژاد با اشاره به مزایای حملونقل ریلی میگوید: کاهش مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا، افزایش ایمنی، کاهش ترافیک جادهای، پایداری در شرایط جوی و توسعه گردشگری از مهمترین دستاوردهای این پروژه است و با اتصال شهرهای مسیر به شبکه ریلی، علاوه بر ترانزیت بینالمللی، جابهجایی مسافر و رونق گردشگری در استان گیلان نیز تقویت خواهد شد.
کریدور ریلی رشت-آستارا نقش گیلان را در ترانزیت بینالمللی تقویت میکند
صادق برزگر، ناظر گمرکات گیلان نیز در گفتوگو با خبرنگار ایمنا با تاکید بر افزایش ظرفیت ترانزیتی گیلان با تکمیل کریدور ریلی رشت-آستارا، اظهار میکند: در مهرماه سال جاری در جلسهای که با حضور وزیر راه و شهرسازی، استاندار گیلان و نماینده کشور روسیه برگزار شد و بنده نیز در این نشست حضور داشتم، موضوع آزادسازی محدوده ریلی رشت-آستارا مورد بررسی قرار گرفت و یکی از نکات مطرحشده، ظرفیت ۲۰ میلیون تنی این کریدور ریلی بود.
وی میافزاید: این کریدور، مسیر ریلی مهمی محسوب میشود که میتواند جایگاه استان گیلان را با توجه به برخورداری از مرزهای متنوع تقویت کند. در حال حاضر، میزان پراکنش بار استان در سال گذشته حدود ۶۶.۵ میلیون تن در بخشهای مختلف ورود، خروج و رویههای گمرکی بوده و با اضافه شدن ظرفیت ۲۰ میلیون تنی راهآهن، توان لجستیکی استان به شکل قابل توجهی افزایش پیدا میکند.
ناظر گمرکات گیلان با اشاره به اتصال ریل به بندر کاسپین خاطرنشان میکند: اتصال ریلی به بندر کاسپین موجب ایجاد یک جهش در عملکرد این بندر شده و در مقایسه با سایر مرزهای ریلی کشور، عملکرد آن قابل توجه است؛ بهطوریکه از نظر صادرات، شاهد افزایش نزدیک به ۱۵۰ درصدی عملکرد بندر بودهایم.
برزگر تصریح میکند: این آمارها نشان میدهد هر جا زیرساختهای حملونقل و ترانزیت فراهم شود، استان گیلان و کشور میتوانند در حوزه بینالمللی نقش موثرتری ایفا کرده و حرفهای بیشتری برای گفتن داشته باشند.
تکمیل راهآهن رشت-آستارا اقتصاد منطقه و امنیت ژئوپلیتیکی ایران را تقویت میکند
در همین پیوند مهدی خرسند، کارشناس اقتصاد سیاسی در گفتوگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به احداث راهآهن رشت-آستارا و نقش آن در کریدور شمال-جنوب اظهار میکند: بر اساس توافقی که میان ایران و روسیه انجام شده، در صورتی که تملک اراضی مسیر راهآهن رشت-آستارا تا پایان سال انجام شود، احتمال سرمایهگذاری روسیه در بخشی از این کریدور وجود دارد.
وی میافزاید: این پروژه یکی از حلقههای ناتمام کریدور شمال-جنوب است و بر اساس قرارداد منعقدشده با پیمانکار، مدت اجرای آن ۴۸ ماه پیشبینی شده است. هرچند این زمانبندی خوشبینانه به نظر میرسد، اما در صورت تحقق، میتواند گره مهمی از این مسیر ترانزیتی را باز کند؛ تحقق این موضوع منوط به تملک کامل اراضی مورد نیاز پروژه است.
این کارشناس اقتصاد سیاسی با تأکید بر نقش دولتها در تصمیمگیریهای کلان خاطرنشان میکند: اگرچه تصمیمسازی در اختیار دولتها است، اما حاکمیتهای محلی و منطقهای نیز میتوانند در تسهیل روند اجرا نقش مؤثری داشته باشند. در صورتی که مدیریت استان گیلان با رفع موانع و ورود سریعتر به مذاکره با مالکان بومی برای تملک اراضی اقدام کند، میتوان روند احداث راهآهن رشت-آستارا را تسریع کرد.
خرسند تکمیل این پروژه را دارای آثار قابل توجه اقتصادی میداند و تصریح میکند: راهاندازی این مسیر، کشورهای منطقه را از انحصار جغرافیایی خارج میکند و تنوعبخشی به مسیرهای ترانزیتی را به دنبال دارد. این کریدور میتواند دسترسی کشورهای عضو CIS به آبهای گرم جنوبی را از طریق مسیر کوتاه، امن و مقرونبهصرفه ایران فراهم کند که اهمیت راهبردی بالایی دارد.
وی ادامه میدهد: نکته مهمتر این است که با فعال شدن این مسیر، اقتصاد کشورهای همسایه حوزه CIS و حاشیه خزر به ژئوپلیتیک ایران وابستهتر میشود که علاوه بر دستاوردهای اقتصادی، مزایای امنیتی قابل توجهی نیز برای کشور به همراه خواهد داشت.
این کارشناس اقتصاد سیاسی میگوید: کریدور شمال-جنوب میتواند منبع درآمد پایدار برای ایران ایجاد کند و در نهایت زمینهساز توسعه پایدار اقتصادی کشور باشد.
به گزارش ایمنا، کریدور بینالمللی شمال-جنوب و پروژه راهآهن رشت-آستارا بهعنوان محور حیاتی این مسیر، فرصت بینظیری برای تحول در تجارت جهانی و توسعه پایدار اقتصادی در ایران و منطقه شمال کشور به شمار میآید.
این پروژه نهتنها میتواند جایگاه استراتژیک ایران را در شبکه حملونقل بینالمللی بهبود ببخشد، بلکه با کاهش قابل توجه زمان و هزینه انتقال کالا، ظرفیت جذب سرمایهگذاریهای داخلی و خارجی را افزایش داده و موجب رشد اشتغال و رونق اقتصادی در استانهای مسیر خواهد شد.
با وجود چالشهایی مانند تأمین منابع مالی، پیچیدگیهای فنی و نیاز به هماهنگی مستمر میان دستگاههای مختلف، پیشرفت چشمگیر در مراحل تملک اراضی و اجرای عملیات عمرانی نشاندهنده عزم و تلاش مستمر مسئولان و پیمانکاران برای به ثمر رساندن این طرح بزرگ است.
اقدامات انجامشده در تثبیت بستر، پلسازی و تأمین مصالح مورد نیاز، به همراه برنامهریزیهای دقیق برای حفظ محیط زیست و جلوگیری از آسیب به منابع طبیعی منطقه، نویدبخش تحقق اهداف پروژه با کمترین خسارت زیستمحیطی است.
با بهرهبرداری کامل از این کریدور، ایران قادر خواهد بود نقشی فعالتر و مؤثرتر در ترانزیت کالا میان سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا ایفا کند؛ امری که میتواند جایگزینی مناسب برای مسیرهای پرهزینه و زمانبر دریایی باشد و اقتصاد کشور را به سمت افزایش درآمدهای ارزی و خودکفایی پیش ببرد.
توسعه زیرساختهای حملونقل ریلی در شمال کشور، علاوه بر ارتقای ترانزیت بینالمللی، فرصتهای جدیدی را در حوزه حملونقل مسافر، گردشگری و توسعه شهری ایجاد خواهد کرد. از اینرو، توجه ویژه به تأمین مالی پایدار، تسریع در روند اجرایی و حفظ همکاریهای منطقهای و بینالمللی ضروری است تا این پروژه راهبردی هرچه سریعتر به بهرهبرداری برسد و ایران بتواند از مزایای گسترده آن در حوزههای اقتصادی، اجتماعی و ژئوپلیتیکی بهرهمند شود.
این مسیر، نمادی از اراده ملی برای توسعه متوازن و حضور مؤثر ایران در معادلات جهانی است که باید با اهتمام و همت همهجانبه پیگیری شود.
گزارش از محمدرضا رشیدی؛ خبرنگار ایمنا
نظر شما