به گزارش خبرگزاری ایمنا از خراسان شمالی، مردم خراسان شمالی شب یلدا را «چله» مینامند و در گذشته برای این شب آئینها و رسوم جالبی داشتند. در بجنورد قدیم، شب چله در دو نوبت برگزار میشد؛ یکی چند شب مانده به شب چله که ویژه نوعروسها و تازهعقدکردهها بود و به آن «شب چلگی» میگفتند.
شبچلگیها شامل گوسفند، شیرینی، نقل و نبات، کلهقند و پارچه بود که آنها را در مجمعهای کنگرهدار میچیدند و با ساز و آواز به خانه تازهعروسها میبردند. مادر عروس نیز این مجمعها را خالی بازنمیگرداند و برای خانواده داماد پارچه کتوشلوار، چادر و پیراهن در آنها میگذاشت و به مادر داماد میداد.
آداب و رسوم گذشته بوی سادگی، صمیمیت و رفاقت میداد و شبچلهها با اتفاقات زیبا و بهیادماندنی همراه بود؛ آیینهایی که امروز جای خود را به سفرههای پرزرقوبرق و تجملات دادهاند.
در گذشته، مادران محصولات کشاورزی تابستان را بهگونهای نگهداری میکردند که برای شب چله باقی بماند. تنقلات مانند امروز فراوان و در دسترس نبود؛ دانههای هندوانه را خشک و تفت میدادند و انگورهای کلاهداری را که از چوب حصارهای کنار رودخانهها آویزان میکردند، به همراه گلابیهای آبدار در دورهمیهای شب چله بهعنوان تنقلات استفاده میشد.
برف و شیره؛ خوراکی شب چله
در زمانهای قدیم که برف زیادی میبارید، یکی از خوراکیهای شب چله «برف و شیره» بود. مرحوم کربلایی شیرمحمد آدینهزاده، حلواپز معروف بجنورد، حلوای اردهای میپخت که از نظر کیفیت با حلوا ارده اردکان یزد برابری میکرد و حلوای او نیز جزو تنقلات شب چله بجنوردیها به شمار میرفت.
غذای اصلی شب چله در بجنورد «قابِلی» (استامبولی) بود که از برنج، گوشت قورمه، قیسی و آب گوجهفرنگیِ تهیهشده در تابستان درست میشد و پلویی هفترنگ و خوشطعم به دست میآمد. در کنار آن، «آش یارمه» بجنوردیها نیز پخته میشد.
یلدا چگونه پدید آمد؟
محمدحسن بهنامفر، عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی اسفراین، در گفتوگو با خبرنگار ایمنا درباره پیدایش یلدا میگوید: یلدا و چله در واقع تولد خورشید و آغاز نور و روشنایی در دل سرما و تاریکی است و از گذشته با دورهمیها و گرامیداشت خانوادهها و بزرگترها همراه بوده است.
وی با بیان اینکه سفره یلدا از اندوختههای کشاورزی و گیاهی پُر بود، ادامه میدهد: چه در نوروز، چه در یلدا و چه در جشنهای دیگر که بر اساس تحولات طبیعی و زمانی و ارتباط با طبیعت برگزار میشدند، دورهم بودن خانوادهها نماد فرهنگی این تحولات بوده است.
عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی اسفراین میافزاید: سر زدن به بزرگترها، کنار هم نشستن، حافظ و شاهنامهخوانی و گذراندن شب طولانی تا رسیدن به نور و خورشید و روز، از مهمترین پیامهایی است که میتوان از یلدا یا شب چله بیان کرد.
بهنامفر تأکید میکند: واژه یلدا در اصل یک واژه سریانی به معنای «تولد» است و چله نیز مفهومی ایرانی دارد و به درازترین شب سال اشاره میکند. در گاهشماری ایرانی، چهل روزی که از ابتدای دی آغاز میشود «چله بزرگ» و پس از آن «چله کوچک» نامیده میشود.
این دانشیار مجتمع آموزش عالی اسفراین اظهار میکند: خراسان شمالی سرزمین فرهنگهاست و آئینهای یلدا در این منطقه بهخوبی اجرا میشود.
وی با اشاره به شخصیت داستانی «ننهسرما» بیان میکند: در فرهنگ باستانی و سنتی ما، ننهسرما چهرهای دوستداشتنی است که در عین همراه داشتن سرما، زیبایی و شادی را نیز به همراه دارد.
به گفته عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی اسفراین ننهسرما نماد گذار و تحویل طبیعت به عمو نوروز است و این شخصیتها از جلوههای زیبای فرهنگ ایرانی به شمار میروند.
بهنامفر با اشاره به پیوند سنتها و فرهنگها با تاریخ میافزاید: در سرزمین خراسان، در منطقه رادکان (چناران امروزی)، برجی نجومی مربوط به دوره ایلخانی وجود دارد که توانایی تعیین چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را دارد و از آثار دانشمند بزرگ ایرانی، خواجه نصیرالدین طوسی، به شمار میرود.
وی خاطرنشان میکند: در این برج، طلوع خورشید در آغاز زمستان و صبح دیماه بهزیبایی طراحی شده و نشان میدهد که پیشینیان و دانشمندان ما با دقت فراوان، این ریزهکاریها، سنتها و خردهفرهنگها را به آیندگان منتقل کردهاند.
نظر شما