جنگ یمن از ۲۰۱۵ تا امروز | رقابت عربستان و امارات چگونه یمن را به‌سوی تجزیه برد؟

به گزارش خبرگزاری ایمنا، مارس ۲۰۱۵، روزی است که جنگ یمن وارد مرحله‌ای تازه و ویرانگر شد؛ روزی که عربستان سعودی با تشکیل ائتلافی نظامی تحت عنوان «عاصفة الحزم» یا «طوفان قاطعیت»، حملات گسترده هوایی علیه یمن را آغاز کرد. ریاض در آن زمان مدعی بود هدفش بازگرداندن «مشروعیت سیاسی» و دولت عبدربه منصور هادی است، اما گذر زمان نشان داد جنگ یمن مسیری کاملاً متفاوت پیمود.

امروز، نزدیک به یک دهه پس از آغاز این جنگ، نه‌تنها اهداف اعلامی عربستان محقق نشده، بلکه یمن با بحرانی پیچیده‌تر، چندلایه‌تر و خطرناک‌تر از گذشته مواجه است؛ بحرانی که نشانه‌های آشکار تجزیه عملی کشور، رقابت آشکار ریاض و ابوظبی و فروپاشی ائتلاف ضدحوثی در آن دیده می‌شود.

اهداف اولیه عربستان از جنگ یمن چه بود؟

در ابتدای مداخله و تجاوز نظامی، عربستان و متحدانش چند هدف کلیدی را دنبال می‌کردند:

• نابودی یا خلع سلاح انصارالله

• بازگرداندن عبدربه منصور هادی به قدرت

• مهار نفوذ محور مقاومت

• تسلط بر مناطق نفت‌خیز جنوب و شرق یمن

مقامات سعودی تصور می‌کردند این جنگ ظرف چند هفته به پایان می‌رسد، اما مقاومت مردمی، ایستادگی انصارالله و ناتوانی ائتلاف در پیشروی زمینی تمام محاسبات را برهم زد.

شکست «طوفان قاطعیت» و تغییر نقشه جنگ

با گذشت زمان، جنگ فرسایشی شد. عربستان میلیاردها دلار هزینه کرد، اما نه‌تنها صنعا سقوط نکرد، بلکه حملات موشکی و پهپادی انصارالله به عمق خاک عربستان، امنیت این کشور را به چالش کشید.

در همین دوره، شکاف میان عربستان و امارات که در ابتدا پنهان بود، به‌تدریج آشکار شد؛ شکافی که امروز به یکی از مهم‌ترین عوامل بی‌ثباتی یمن تبدیل شده است.

رقابت ریاض و ابوظبی؛ حضرموت در کانون بحران

امارات متحده عربی از سال ۲۰۱۹ راهبرد خود را تغییر داد و به‌جای حضور مستقیم نظامی، به حمایت از نیروهای نیابتی به‌ویژه شورای انتقالی جنوب روی آورد. این شورا که خواهان جدایی جنوب یمن است، اکنون کنترل کامل عدن و بخش‌های وسیعی از جنوب را در اختیار دارد.

در دسامبر ۲۰۲۵، نیروهای شورای انتقالی جنوب با عملیات‌هایی سریع، کنترل بخش‌های کلیدی استان حضرموت – ثروتمندترین استان یمن از نظر منابع نفت و گاز – را به دست گرفتند؛ اقدامی که عملاً به معنای تثبیت پروژه تجزیه یمن تلقی می‌شود.

برای عربستان، از دست دادن حضرموت یک شکست راهبردی است؛ چرا که نفوذ ریاض در شرق یمن را به حداقل رسانده و مسیرهای انرژی و ژئوپلیتیکی را در اختیار نیروهای نزدیک به ابوظبی قرار داده است.

«سپر ملت»؛ تلاش عربستان برای مهار شکست

در واکنش به پیشروی امارات و شورای انتقالی جنوب، عربستان به سراغ گروهی به نام «سپر ملت» رفت؛ نیرویی نزدیک به ریاض با گرایش‌های سلفی که قرار است نقش متوازن‌کننده را ایفا کند.

با این حال، این اقدام بیش از آنکه نشانه ابتکار عمل باشد، بیانگر فرسایش شدید عربستان در جنگی ده‌ساله است؛ جنگی که نه با پروژه‌های جاه‌طلبانه‌ای مانند «چشم‌انداز ۲۰۳۰» هم‌خوانی دارد و نه امکان ادامه آن بدون هزینه‌های سنگین وجود دارد.

انصارالله؛ تنها مدافع علنی وحدت یمن؟

در میان این آشوب، انصارالله تنها بازیگری است که آشکارا بر حفظ تمامیت ارضی یمن تأکید دارد. این موضع، جایگاه اجتماعی این جنبش را تقویت کرده، اما هم‌زمان اشغال جنوب و شرق یمن، چالش‌های امنیتی تازه‌ای پیش روی آن قرار داده است.

اختلافات عمیق در اردوگاه ضدحوثی، به‌ویژه میان شورای انتقالی جنوب و دولت به‌رسمیت‌شناخته‌شده بین‌المللی، می‌تواند فرصت‌هایی تازه برای انصارالله ایجاد کند؛ از جمله احتمال ازسرگیری حملات به مارب یا تعز در صورت فروپاشی کامل آتش‌بس.

فاجعه انسانی یمن؛ بهای واقعی جنگ

در پشت این تحولات سیاسی و نظامی، مردم یمن بزرگ‌ترین قربانیان هستند. جنگ تاکنون:

• بیش از ۴ میلیون آواره برجا گذاشته

• حدود سه‌چهارم جمعیت کشور را محتاج کمک‌های بشردوستانه کرده

• زمینه‌ساز قحطی، وبا و فروپاشی خدمات درمانی شده است

بخش عمده قربانیان نه بر اثر بمباران، بلکه به دلیل گرسنگی، بیماری و محاصره اقتصادی جان خود را از دست داده‌اند.

جدول زمانی مهم‌ترین تحولات جنگ یمن

آینده یمن؛ صلح دورتر از همیشه؟

با وجود تلاش‌های دیپلماتیک، واقعیت میدانی نشان می‌دهد بدون پایان مداخلات خارجی، رفع محاصره و توافق واقعی داخلی، صلح در یمن دست‌نیافتنی خواهد بود.

یمن امروز نه‌تنها با میراث یک جنگ ویرانگر، بلکه با خطر تجزیه، بازگشت درگیری‌های گسترده و تعمیق فاجعه انسانی روبه‌روست؛ بحرانی که هر روز، هزینه آن را مردم این کشور با جان و زندگی خود می‌پردازند.