به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، پاییز و زمستان ۲۰۲۵ برای بسیاری از شهرهای جهان آزمونی جدی در برابر بارشهای شدید، سیلابهای گسترده و طوفانهای غیرمنتظره است. از بریتانیا تا نیوزیلند و از دانمارک تا چین، شهرها با چالشهای ناشی از تغییرات اقلیمی و افزایش شدت بارشها روبهرو شدهاند که زیرساختهای شهری را به چالش کشیدند. بعضی از زیرساختهای سنتی نتوانستند عملکرد مطلوبی داشته باشند و ضعفهای خود را آشکار کردند، در حالی که طرحهای نوآورانه و رویکردهای ترکیبی توانستند تابآوری شهری را افزایش دهند.
این رویدادها نشان دادند که تغییرات اقلیمی دیگر یک تهدید دوردست نیست، بلکه واقعیتی است که بهطور مستقیم بر زندگی روزمره شهروندان اثر میگذارد. در چنین شرایطی، راهبردهای مقابله با سیلاب و طراحی شهری مقاوم در برابر تغییرات آبوهوایی به اولویت اصلی دولتها و مدیران شهری تبدیل شده است. تجربههای متفاوت شهرها در نقاط مختلف جهان اهمیت رویکردهای نوین و ترکیبی را آشکار کرده است. بعضی شهرها همچون یورک در بریتانیا و نلسونتاسمان در نیوزیلند ضعفهای زیرساختهای سنتی را تجربه کردند، در حالی که نمونههایی چون کپنهاگ در دانمارک و شهرهای اسفنجی در چین توانستند با بهرهگیری از طراحیهای نوآورانه و طبیعتمحور، تابآوری بیشتری نشان دهند.
یورک؛ زیرساختهای سنتی زیر ذرهبین
شهر یورک در شمال انگلستان پیش از آغاز زمستان ۲۰۲۵ با چالشهای جدی در حوزه مدیریت سیلاب روبهرو شد. در ماه اکتبر، آژانس محیط زیست بریتانیا طی یک بازرسی گسترده، وضعیت ۳۱۲ سامانه دفاعی سیلاب را بررسی کرد. نتایج این ارزیابی نشان داد که ۱۸ سامانه، معادل حدود ۶ درصد کل زیرساختها، از استانداردهای لازم پایینتر هستند. ۱۵ مورد از این سامانهها در دسته «پیامدهای پرخطر» قرار دارند که بهطور مستقیم وظیفه حفاظت از خانهها، کسبوکارها و داراییهای حیاتی شهروندان را بر عهده دارند.
این نتایج در شرایطی منتشر شد که طوفانهای اخیر بریتانیا ضعفهای جدی سدها و دیوارههای مهندسیشده سنتی را آشکار کرده بودند. تجربه نشان داد که حتی سرمایهگذاریهای پیشین، از جمله طرح ۴۵ میلیون پوندی «کاهش سیلاب یورک»، نتوانستهاند تابآوری شهری را به سطحی برسانند که در برابر بارشهای شدید و غیرمنتظره مقاومت کافی داشته باشد. زیرساختهای موجود بیشتر بر پایه مدلهای سنتی طراحی شدهاند که توانایی محدودی در پاسخگویی به تغییرات اقلیمی و شدت بارشهای جدید دارند.
در واکنش به این بحران، دولت بریتانیا وعده داد که ۱۰۸ میلیون پوند برای تعمیر و ارتقای سامانههای دفاعی سیلاب در سطح ملی اختصاص دهد. کارشناسان تأکید میکنند که آینده مدیریت سیلاب در شهرهایی همچون یورک نیازمند حرکت به سمت طراحیهای نوین و ترکیبی است؛ رویکردهایی که علاوهبر دیوارهها و سدهای مهندسیشده، از زیرساختهای سبز همچون پارکهای نفوذپذیر، کانالهای طبیعی و سامانههای زهکشی پایدار نیز بهره ببرند. با چنین ترکیبی میتوان تابآوری شهری را در برابر شدت بارشهای آینده تضمین و از تکرار بحرانهای مشابه جلوگیری کرد.
نلسونتاسمان؛ سیلابی تاریخی و درسهای سخت
مناطق نلسون، تاسمان و مارلبورو در نیوزیلند با یکی از شدیدترین سیلابهای تاریخ خود از سال ۱۸۷۷ تاکنون روبهرو شدند. بارشهای سنگین و متوالی موجب شد سطح رودخانهها بهسرعت بالا بیاید و زمینهای اشباعشده توان جذب آب بیشتر را نداشته باشند. در نتیجه، بیش از ۶۵۰ ملک آسیب دیدند و ۱۷ خانه بهطور کامل غیرقابل سکونت شدند. صدها نفر از ساکنان مجبور به تخلیه شدند و ارتش نیوزیلند برای پشتیبانی از عملیات امداد و نجات وارد عمل شد. این رویداد که خسارات مالی و انسانی گستردهای بهجا گذاشت، ضعفهای جدی در زیرساختهای مدیریت سیلاب این کشور را آشکار کرد.
یکی از عوامل اصلی شدت خسارات، تأخیر در اجرای پروژههای تقویت سدهای خاکی است. این سدها که پس از زمینلرزه سال ۲۰۱۶ و سیلابهای ۲۰۲۱ وعده داده شده بودند، بهطور کامل تکمیل نشدند. همین تأخیرها شکافهای بزرگی در برنامهریزی تابآوری شهری ایجاد کرد و نشان داد که اتکا به دفاعهای مهندسیشده سنتی بدون نگهداری مستمر و تکمیل بهموقع نمیتواند پاسخگوی شرایط اقلیمی جدید باشد.
پس از وقوع سیلاب سال جاری، تمرکز اصلی این منطقه بر پاکسازی مناطق آسیبدیده و تعمیر آبراهها قرار گرفت که اقداماتی هستند که بیشتر جنبه واکنشی دارند تا پیشگیرانه. تجربه نلسونتاسمان بهوضوح نشان داد که مدیریت سیلاب نیازمند رویکردی جامعتر است که علاوهبر زیرساختهای مهندسی، بر پیشبینی دقیق، سرمایهگذاری بهموقع و استفاده از راهکارهای طبیعتمحور تأکید کند.
کپنهاگ؛ الگوی موفق مدیریت ابر بارش
شهر کپنهاگ، پایتخت دانمارک، بهعنوان یکی از موفقترین نمونهها در مدیریت شهری در برابر بارشهای شدید شناخته میشود. «طرح مدیریت ابر بارش» این شهر که پس از سیلابهای ویرانگر سال ۲۰۱۱ آغاز شد، در سال ۲۰۲۵ نیز توانست کارآمدی خود را بهطور کامل نشان دهد. این طرح بر پایه یک رویکرد هیبریدی بنا شده است که ترکیبی از زیرساختهای سبز و خاکستری را در ترکیب با هم به کار میگیرد. زیرساختهای سبز شامل پارکها، میدانهای نفوذپذیر و فضاهای باز شهری هستند که همچون اسفنج عمل میکنند و آب باران را جذب میکنند. در کنار آن، زیرساختهای خاکستری همچون تونلهای زیرزمینی و مخازن ذخیره آب وظیفه هدایت و کنترل جریانهای اضافی را بر عهده دارند.
این ترکیب هوشمندانه موجب شد که کپنهاگ بتواند بارشهای شدید زمستان ۲۰۲۵ را بدون شکست عمده در سامانههای خود مدیریت کند. گزارشها نشان دادند که شبکه فاضلاب شهر تنها در موارد بسیار نادر دچار سرریز شد، در حالی که در گذشته چنین بارشهایی بهطور گسترده موجب آبگرفتگی و اختلال در زندگی روزمره شهروندان میشد. عملکرد موفق این طرح نشان داد که استفاده از رویکردهای طبیعتمحور در کنار زیرساختهای مهندسیشده میتواند تابآوری شهری را بهطور چشمگیری افزایش دهد.
تجربه کپنهاگ به الگویی برای سایر شهرهای اروپایی تبدیل شده است که با زمستانهای بارانیتر و تغییرات اقلیمی شدیدتر روبهرو هستند. بسیاری از شهرها در حال بررسی امکان پیادهسازی مدل مشابهی هستند تا بتوانند از مزایای ترکیب زیرساختهای سبز و خاکستری بهرهمند شوند. این رویکرد نهتنها به کاهش خطر سیلاب کمک میکند، بلکه کیفیت زندگی شهری را نیز ارتقا میدهد؛ زیرا فضاهای سبز جدید بهعنوان محل تفریح و تعامل اجتماعی شهروندان عمل میکنند و ارزش زیستمحیطی شهر را افزایش میدهند.
بارسلونا و توسعه سامانههای زهکشی پایدار
بارسلونا در سال ۲۰۲۵ پیشرفتهای قابلتوجهی در توسعه سامانههای «زهکشی پایدار شهری داشته است. این سامانهها با هدف نفوذ آب باران به زمین و کاهش رواناب طراحی شدهاند و میتوانند فشار بر شبکههای فاضلاب و زیرساختهای سنتی را به میزان قابلتوجهی کاهش دهند. این رویکرد مبتنی بر طبیعت، بهجای هدایت سریع آب به کانالها و لولهها، تلاش میکند چرخه طبیعی آب را بازآفرینی کند و با ایجاد فضاهای نفوذپذیر، تالابهای مصنوعی و سطوح سبز، بارشها را بهطور مستقیم در خاک جذب کند. چنین طراحیهایی خطر آبگرفتگی و سیلابهای ناگهانی را کاهش میدهند، کیفیت آبهای زیرزمینی را بهبود میبخشند و به پایداری اکولوژیکی شهر کمک میکنند.
بارسلونا علاوهبر توسعه این زیرساختهای نوین، پروژهای گسترده برای نقشهبرداری از نقاط آسیبپذیر سیلاب آغاز کرده است تا عدالت محیطی را در مناطق محروم تقویت کند. هدف این اقدام، شناسایی محلههایی است که بیشترین خطر را در برابر بارشهای شدید تجربه میکنند، بهویژه مناطق محروم و کمبرخوردار که دسترسی کمتری به زیرساختهای مقاوم دارند. این نقشهبرداری به مدیران شهری امکان میدهد منابع و سرمایهگذاریها را بهطور عادلانهتر تخصیص دهند و عدالت محیطی را در سطح شهر تقویت کنند.
مدیریت سیلاب در بارسلونا فقط بهعنوان یک مسئله فنی دیده نشده، بلکه بهعنوان موضوعی اجتماعی و عدالتمحور مورد توجه قرار گرفته است. تابآوری شهری زمانی معنا پیدا میکند که همه شهروندان، فارغ از موقعیت اقتصادی و جغرافیایی، از امنیت و حفاظت برابر در برابر مخاطرات اقلیمی برخوردار باشند.
شهرهای اسفنجی در چین؛ موفقیت نسبی و چالشهای بزرگ
چین از سال ۲۰۱۶ پروژههای گستردهای تحت عنوان «شهر اسفنجی» آغاز کرده است. این پروژهها شامل استفاده از زیرساختهای طبیعتمحور همچون پیادهروهای نفوذپذیر، تالابها و بامهای سبز هستند که هدفشان جذب ۷۰ تا ۹۰ درصد بارش سالانه است. در پاییز ۲۰۲۵، چندین شهر چین با بارشهای شدید روبهرو شدند و عملکرد این زیرساختها مورد آزمایش قرار گرفت.
شهر ژنگژو که از سال ۲۰۱۶ نزدیک به ۶۰ میلیارد یوان در پروژههای اسفنجی سرمایهگذاری کرده بود، توانست رواناب سطحی را در مناطق آزمایشی بین ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش دهد. با این حال، بارشهای فوقالعاده شدید همچون سیلاب ۲۰۲۱ با شدت ۲۰۰ میلیمتر در ساعت نشان دادند که این زیرساختها در برابر رویدادهای فراتر از ظرفیت طراحی، ناکافی هستند. تحلیلهای پاییز ۲۰۲۵ ضمن تأیید دستاوردهای کنترل رواناب، بر ضرورت مقیاسپذیری و ارتقای سامانهها برای شرایط اقلیمی آینده تأکید کردند.
شهر ووهان پس از سیلابهای گسترده سال ۲۰۱۶، بهطور جدی وارد اجرای پروژههای شهر اسفنجی شد. گزارشهای پاییز ۲۰۲۵ عملکرد قابلقبولی در مناطق بازطراحیشده نشان دادند. در این مناطق، میزان آبگرفتگی خیابانها به شکل محسوسی کاهش پیدا کرد و سرریز شبکه فاضلاب که پیشتر در بارشهای شدید بهطور مکرر رخ میداد، در موارد محدود مشاهده شد. این نتایج نشاندهنده آن است که رویکرد اسفنجی توانسته است بخشی از مشکلات دیرینه شهر را حل کند و کارآمدی نسبی خود را در شرایط اقلیمی جدید به اثبات برساند.
بیش از ۳۰ شهر پایلوت دیگر همچون ناننینگ و چنگدو نیز عملکرد خود در پاییز ۲۰۲۵ را گزارش کردند. این شهرها توانستند در مناطق خشکتر اهداف کاهش رواناب را محقق کنند، اما در مناطق جنوبی و مرطوبتر با چالشهای بیشتری روبهرو شدند. کارشناسان تأکید میکنند که این دستاوردها هنوز بهطور کامل در سطح ملی محقق نشدهاند. بسیاری از شهرهای چین در مراحل اولیه اجرای پروژههای اسفنجی قرار دارند و چالشهایی همچون هزینههای نگهداری، نیاز به مقیاسپذیری بیشتر و محدودیت در برابر بارشهای فراتر از ظرفیت طراحی همچنان پابرجاست.
اگرچه پروژههای اسفنجی میتوانند به کاهش آبگرفتگی و بهبود مدیریت رواناب کمک کنند، اما برای دستیابی به تابآوری پایدار در سطح کشور، نیاز به سرمایهگذاری گستردهتر، هماهنگی نهادی و تکمیل اجرای این طرحها در تمام مناطق شهری وجود دارد. دولت چین هدفگذاری کرده است که تا سال ۲۰۳۰ پوشش پروژههای اسفنجی به ۸۰ درصد شهرها برسد.
نظر شما