به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، صنعت هوانوردی جهان طی دو دهه اخیر تغییرات چشمگیری را تجربه کرده است. در حالی که مناطق بزرگی همچون اروپا، آمریکای شمالی و شرق آسیا همواره بهعنوان قطبهای اصلی پروازهای بینالمللی شناخته میشوند، منطقهای کوچک و کمتر شناختهشده توانسته است عنوان «سریعترین بازار در حال رشد» را به خود اختصاص دهد. آسیای مرکزی کوچکترین منطقه از نظر ظرفیت پروازهای برنامهریزیشده محسوب میشود، اما طی دو دهه اخیر به سریعترین بازار در حال رشد صنعت هوانوردی جهان تبدیل شده است.
این منطقه که شامل کشورهایی همچون قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ترکمنستان است، با وجود ظرفیت محدود، طی بیست سال گذشته رشدی نزدیک به ۵۰۰ درصد در ظرفیت پروازهای برنامهریزیشده داشته است. شرکتهای هواپیمایی همچون ایر آستانه و فلای آریستان با توسعه سریع فعالیتهای خود در مراکز مهمی همچون آلماتی و تاشکند، رشد چشمگیر تقاضا در پروازهای داخلی و بینالمللی را منعکس کردهاند.
پس از آسیای مرکزی، منطقه آسیا-اقیانوسیه بهویژه شرق و جنوب شرق آسیا، بهعنوان دومین موتور رشد صنعت هوانوردی جهان شناخته میشود. این منطقه با جمعیت انبوه، طبقه متوسط رو به گسترش و افزایش درآمدها، زمینهای بینظیر برای رشد تقاضای سفر هوایی فراهم کرده است. کشورهایی مانند چین، هند و اندونزی در خط مقدم این تحول قرار دارند. چین با توسعه فرودگاههای جدید و سرمایهگذاری در ناوگان مدرن، توانسته است ظرفیت پروازی خود را بهطور چشمگیری افزایش دهد. هند نیز با رشد اقتصادی سریع و سیاستهای آزادسازی بازار، شاهد افزایش بیسابقه پروازهای داخلی و بینالمللی است.
بر اساس دادههای منتشرشده، ظرفیت پروازهای برنامهریزیشده در آسیای مرکزی تا سال ۲۰۲۵ به حدود ۳۳.۷ میلیون صندلی رسیده است. این رقم در مقایسه با سالهای ابتدایی دهه ۲۰۰۰ جهشی خیرهکننده محسوب میشود. نرخ رشد مرکب سالانه در این منطقه ۷.۷ درصد گزارش شده است که نهتنها از میانگین جهانی فراتر است، بلکه از نرخ رشد جنوب آسیا نیز پیشی گرفته است. ظرفیت بینالمللی نیز همگام با این روند افزایش داشته و به بیش از ۳۴ میلیون صندلی رسیده است. این آمارها نشان میدهد که آسیای مرکزی از یک شبکه محدود و دولتی به سمت بازاری رقابتی و متنوع حرکت کرده است.
یکی از تحولات مهم در این بازار، رشد چشمگیر شرکتهای هواپیمایی کمهزینه است. نفوذ این شرکتها از ۴.۶ درصد در سال ۲۰۱۵ به ۲۱ درصد در سال ۲۰۲۵ افزایش پیدا کرده و همین امر موجب کاهش قیمت بلیتها، افزایش دسترسی به سفر هوایی و جذب مسافران جدید شده است. در حال حاضر شرکت فلای آریستان مستقر در قزاقستان بزرگترین شرکت هواپیمایی منطقه از نظر تعداد صندلی است و ۱۵ درصد سهم بازار را در اختیار دارد.
نقش محوری قزاقستان و جایگاه نوظهور ازبکستان در صنعت هوانوردی آسیای مرکزی
در میان کشورهای آسیای مرکزی، قزاقستان قش محوری و تعیینکنندهای در رشد صنعت هوانوردی ایفا میکند. این کشور با جمعیتی که یکچهارم کل منطقه را شامل میشود، بیش از نیمی از ظرفیت صندلیهای پروازی آسیای مرکزی را در اختیار دارد. چنین سهمی نشاندهنده تمرکز زیرساختها، سرمایهگذاریها و سیاستهای هوایی در قزاقستان است. فرودگاههای بینالمللی آلماتی و نورسلطان بهعنوان دو قطب اصلی پروازهای داخلی و خارجی، توانستهاند این کشور را به مرکز اتصال منطقهای و بینالمللی تبدیل کنند.
شرکت هواپیمایی ایر آستانه بهعنوان پرچمدار ملی قزاقستان، طی دو دهه گذشته مسیرهای پروازی خود را بهطور چشمگیری گسترش داده است. این شرکت با ناوگانی متشکل از هواپیماهای مدرن ایرباس و بوئینگ، توانسته است استانداردهای خدماتی خود را به سطح بینالمللی ارتقا دهد و در رتبهبندیهای جهانی جایگاه مناسبی کسب کند. ایر آستانه علاوهبر پروازهای داخلی، شبکهای گسترده از مسیرهای بینالمللی به اروپا، شرق آسیا و خاورمیانه توسعه داده است که نقش مهمی در اتصال قزاقستان به اقتصاد جهانی دارد.
در کنار ایر آستانه، شرکت فلای آریستان بهعنوان نخستین شرکت هواپیمایی کمهزینه در قزاقستان، تحولی اساسی در بازار ایجاد کرده است. این شرکت با ارائه بلیتهای ارزانتر و تمرکز بر پروازهای کوتاهمدت داخلی و منطقهای، توانسته است بخش بزرگی از جمعیت جوان و طبقات متوسط را به سفر هوایی جذب کند. در حال حاضر فلای آریستان با حدود ۱۰ میلیون صندلی در سال، ۱۵ درصد سهم بازار آسیای مرکزی را در اختیار دارد و بهعنوان بزرگترین شرکت هواپیمایی منطقه شناخته میشود. حضور این شرکت موجب شده است رقابت در بازار افزایش پیدا کند و شرکتهای سنتی مجبور شوند استراتژیهای قیمتگذاری و خدمات خود را بازنگری کنند.
ازبکستان نیز در سالهای اخیر به یکی از قطبهای نوظهور صنعت هوانوردی منطقه تبدیل شده است. این کشور با ۲۵ درصد ظرفیت پروازی، پس از قزاقستان در رتبه دوم قرار دارد. رشد جمعیت، توسعه اقتصادی و افزایش تقاضای سفرهای بینالمللی موجب شده است فرودگاه تاشکند بهسرعت توسعه پیدا کند و به یکی از مهمترین مراکز پروازی آسیای مرکزی تبدیل شود. دولت ازبکستان با سرمایهگذاری در زیرساختهای فرودگاهی و نوسازی ناوگان هوایی، تلاش دارد جایگاه این کشور را در نقشه هوانوردی جهانی تقویت کند.
شرکت هواپیمایی ملی ازبکستان با افزایش مسیرهای پروازی به اروپا، شرق آسیا و خاورمیانه، نقش مهمی در گسترش ارتباطات بینالمللی ایفا کرده است. علاوهبر این، ورود شرکتهای کمهزینه به بازار ازبکستان موجب شده است دسترسی به سفر هوایی برای بخشهای بیشتری از جامعه امکانپذیر شود. این روند نهتنها به رشد صنعت گردشگری کمک کرده، بلکه موجب افزایش تعاملات اقتصادی و فرهنگی با سایر کشورها نیز شده است.
حضور شرکتهای بینالمللی همچون ترکیش ایرلاینز در این مسیر اهمیت ویژهای دارد. ترکیش ایرلاینز با ایجاد پروازهای مستقیم از استانبول به شهرهای مهم آسیای مرکزی، این منطقه را به شبکه گسترده جهانی خود متصل کرده است. این اتصال نهتنها امکان سفر آسانتر به اروپا و آمریکای شمالی را فراهم کرده، بلکه موجب افزایش سرمایهگذاری خارجی و رشد گردشگری در منطقه شده است. سایر شرکتهای بینالمللی همچون قطر ایرویز و امارات نیز مسیرهای جدیدی به آسیای مرکزی اضافه کردهاند که نشاندهنده افزایش اهمیت این منطقه در نقشه جهانی هوانوردی است.
ترکیب این عوامل موجب شده آسیای مرکزی، بهویژه قزاقستان و ازبکستان، به موتور محرک رشد صنعت هوانوردی این منطقه تبدیل شوند. در حال حاضر ۱۲۵ شرکت هواپیمایی در آسیای مرکزی فعالیت میکنند که بیش از ۷۰ درصد ظرفیت کل توسط شرکتهای بومی تأمین میشود. قزاقستان با زیرساختهای پیشرفته و شرکتهای قدرتمند، نقش پیشرو را ایفا میکند و ازبکستان با جمعیت رو به رشد و توسعه سریع فرودگاهها، جایگاه دوم را تثبیت کرده است. حضور شرکتهای بینالمللی این روند را تقویت کرده و ادغام منطقه در شبکههای جهانی را سرعت بخشیده است.
رشد صنعت هوانوردی در آسیای مرکزی حاصل مجموعهای از عوامل ساختاری و اجتماعی است. نخستین عامل، آزادسازی بازار و اصلاحات دولتی است که زمینه رقابت بیشتر و ورود شرکتهای جدید را فراهم کرده است. دومین عامل، سرمایهگذاری در زیرساختها شامل توسعه فرودگاهها و نوسازی ناوگان هوایی است. سومین عامل، افزایش درآمدها و جمعیت جوان است که تقاضای سفر هوایی را بهطور طبیعی افزایش داده است. تغییر الگوهای سفر و رشد تقاضای بینالمللی، بهویژه در مسیرهای کوتاهمدت، نقش مهمی در این روند داشتهاند. با توجه به جمعیتهای بزرگ و کمتر بهرهمند از خدمات هوایی و افزایش اهمیت بینالمللی منطقه، انتظار میرود آسیای مرکزی در سالهای آینده همچنان سریعترین بازار در حال رشد صنعت هوانوردی جهان باقی بماند.
چالشها و نیازهای زیرساختی
با وجود رشد سریع و چشمگیر صنعت هوانوردی در آسیای مرکزی، این بخش همچنان با مجموعهای از چالشهای جدی و ساختاری روبهرو است که میتواند روند توسعه را تحت تأثیر قرار دهد. نخستین چالش، محدودیت ظرفیت فرودگاههاست. بسیاری از فرودگاههای منطقه هنوز از زیرساختهای قدیمی استفاده میکنند و توانایی پذیرش حجم بالای مسافران و پروازهای بینالمللی را ندارند. این موضوع ضرورت سرمایهگذاری در توسعه پایدار فرودگاهها، افزایش ترمینالها، بهبود امکانات رفاهی و ارتقای سیستمهای مدیریت ترافیک هوایی را دوچندان کرده است.
چالش دوم، کیفیت خدمات زمینی و هوایی است. برای رقابت در سطح جهانی، خدمات باید با استانداردهای بینالمللی هماهنگ شوند؛ از مدیریت بار و چمدان گرفته تا خدمات پرواز و ایمنی مسافران. در این زمینه، آموزش نیروی انسانی و استفاده از فناوریهای نوین نقش کلیدی دارد. مدیریت ایمنی نیز یکی از دغدغههای اصلی است. رعایت مقررات جهانی هوانوردی و استانداردهای سازمان بینالمللی هواپیمایی کشوری (ICAO) برای حفظ اعتماد مسافران و جذب خطوط هوایی خارجی اهمیت حیاتی دارد.
افزون بر این، افزایش تعداد پروازها فشار قابلتوجهی بر محیط زیست وارد کرده است. مصرف سوختهای فسیلی و انتشار گازهای گلخانهای، تهدیدی جدی برای پایداری زیستمحیطی محسوب میشود. به همین دلیل، استفاده از فناوریهای سبز، سوختهای پاک و سرمایهگذاری در هواپیماهای کممصرف بهعنوان یک ضرورت مطرح شده است. تنها با توجه همزمان به توسعه زیرساختها، ارتقای کیفیت خدمات و حفاظت از محیطزیست است که آسیای مرکزی میتواند جایگاه خود را بهعنوان سریعترین بازار در حال رشد صنعت هوانوردی جهان تثبیت کند.
برای پاسخ به این چالشها، کارشناسان مجموعهای از راهکارها را پیشنهاد میکنند که شامل سرمایهگذاری گسترده در فرودگاههای مدرن با ظرفیت بالاتر، توسعه سیستمهای دیجیتال برای مدیریت ترافیک هوایی و بهبود ایمنی، حمایت از شرکتهای کمهزینه برای افزایش رقابت و کاهش قیمتها، همکاری منطقهای میان کشورهای آسیای مرکزی برای اتصال بهتر به شبکههای جهانی و توجه به پایداری زیستمحیطی از طریق استفاده از سوختهای پاک و کاهش آلایندهها میشود.
رشد صنعت هوانوردی در آسیای مرکزی نهتنها به توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه کمک میکند، بلکه جایگاه آسیای مرکزی را در نقشه جهانی هوانوردی تثبیت خواهد کرد. ترکیب اصلاحات ساختاری، سرمایهگذاری در زیرساختها، رشد شرکتهای کمهزینه و افزایش تقاضای اجتماعی، این منطقه را به الگویی منحصر بهفرد در صنعت هوانوردی تبدیل کرده است. آینده این بازار وابسته به توانایی کشورها در مدیریت چالشها و بهرهگیری از فرصتهای جدید خواهد بود.
نظر شما