به گزارش خبرگزاری ایمنا، جهان امروز دیگر شبیه نظم آشنای دهههای گذشته نیست. ساختاری که سالها با یک مرکز ثقل مشخص اداره میشد، بهتدریج دچار فرسایش شده و جای خود را به نظمی میدهد که در آن قدرت میان چند بازیگر توزیع میشود. این گذار آرام اما پیوسته، باعث شده نشستها و دیدارهای دیپلماتیک دیگر تنها رویدادهایی تشریفاتی نباشند، هر کدام نشانهای از جابهجایی قدرت و بازتعریف نقش بازیگران در نظم در حال شکلگیری جهانیاند.
در همین چارچوب، نشست «صلح و اعتماد» در عشقآباد را میتوان فراتر از یک گردهمایی منطقهای تحلیل کرد. این نشست بخشی از همان روند حرکت به سمت جهانی چندقطبی است که جمهوری اسلامی ایران سالهاست بر آن تأکید دارد و تلاش میکند جایگاه خود را در آن تثبیت کند. حضور ایران در چنین نشستهایی، در امتداد تعاملاتی قرار میگیرد که در قالب سازمانهایی مانند شانگهای و بریکس پیگیری میشود؛ مسیری که هدف آن، افزایش همگرایی منطقهای و کاهش وابستگی به نظم مسلط پیشین است.
این مسیر برای ایران پاسخی به شرایط عینی حاکم بر روابط بینالملل کشور است. در فضایی که تحریمها همچنان یکی از ابزارهای فشار محسوب میشوند، تقویت روابط با کشورهای آسیای میانه، چین و روسیه میتواند بخشی از این فشار را تعدیل کند. کشورهایی مانند قزاقستان و ترکمنستان، در این میان تنها همسایگان جغرافیایی نیستند، بلکه به بازیگرانی اثرگذار در معادلات امنیتی و اقتصادی منطقه تبدیل شدهاند؛ معادلاتی که رقابت بازیگران فرامنطقهای نیز در آنها پررنگتر شده است.
پزشکیان-پوتین؛ تمرکز بر حل موانع عملی همکاری دوجانبه
از این زاویه، دیدارهای دوجانبه نیز اهمیت مضاعفی پیدا میکنند. گفتوگوی رئیسجمهور ایران با ولادیمیر پوتین را باید در همین بستر تحلیل کرد؛ دیداری که تمرکز آن تنها بر تکرار تفاهمات گذشته نبود، بلکه بررسی موانع اجرایی و چگونگی عبور از آنها را نیز دربر میگرفت. چنین مذاکراتی به طور معمول فراتر از جملات رسمی پیش میروند و وزن واقعی طرفین، انتظارات متقابل و ظرفیتهای عملی همکاری را روشنتر میکنند.
موضوعاتی مانند کریدور حملونقل شمال جنوب و پروژه راهآهن رشت، از همین منظر قابل فهماند. ایران و روسیه اخیراً یک توافق رسمی اجرایی و فنی–مالی برای ساخت راهآهن رشت–آستارا امضا کردهاند. بر اساس این توافق، شرکت روسی Caspian Service بهعنوان پیمانکار اصلی پروژه انتخاب شده و عملیات ساخت این مسیر ریلی را بر عهده خواهد داشت. تأمین مالی این طرح از طریق یک وام دولتی روسیه به ارزش حدود ۱.۶ میلیارد یورو انجام میشود و ایران طبق مفاد قرارداد، بازپرداخت این اعتبار را بر عهده خواهد داشت.
پروژه راهآهن رشت–آستارا که بخشی کلیدی از کریدور بینالمللی حملونقل شمال–جنوب محسوب میشود، با هدف اتصال شبکه ریلی ایران به آذربایجان و روسیه طراحی شده و تکمیل آن میتواند نقش مهمی در افزایش ظرفیت ترانزیت کالا از مسیر ایران ایفا کرده و به افزایش درآمدهای ارزی کشور کمک کنند. در صورت تحقق کامل، این مسیرها یکی از ابزارهای عملی ایران برای کاهش اثر تحریمها خواهند بود؛ هرچند تجربه نشان داده فاصله میان توافق و اجرا، همواره نیازمند پیگیری و اراده سیاسی مستمر است.
در نهایت، ارزیابی سیاست خارجی دولت جدید نیز بیش از آنکه به مواضع اعلامی وابسته باشد، به میزان استفاده عملی از همین ظرفیتها گره خورده است. حضوری که امروز در نشستهای منطقهای، همکاریهای امنیتی و گفتوگوهای دوجانبه دیده میشود، زمانی معنا پیدا میکند که به نتایج ملموس در عرصه اقتصادی و راهبردی منجر شود. گفتوگویی که در ادامه میآید، تلاش دارد با نگاهی تحلیلی و واقعبینانه، این مسیر و الزامات آن را مورد بررسی قرار دهد.
برگزاری نشستهای منطقهای در چارچوب گذار به جهان چندقطبی، به طور کامل در راستای منافع ایران است
مهدی سیف تبریزی در گفتوگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به نشست صلح و اعتماد برگزارشده در عشقآباد ترکمنستان، اظهار کرد: این نشست را باید در چارچوب گذار نظم بینالملل و حرکت به سمت جهان چندقطبی تحلیل کرد؛ روندی که جمهوری اسلامی ایران خود را ذیل آن تعریف میکند و معتقد است نظام جهانی باید به این سمت حرکت کند. برگزاری چنین نشستهایی میتواند کامل مثبت و در راستای اهداف جمهوری اسلامی ایران و همچنین کشورهایی مانند چین و روسیه باشد. این نشستها در امتداد دیدارها و همکاریهایی است که میان کشورهای آسیای میانه، ایران و چین در قالب سازمانهایی مانند شانگهای و بریکس شکل میگیرد و میتواند سطح بالایی از همگرایی را برای ایران ایجاد کند.
وی افزود: این همگرایی بهویژه در زمینه دور زدن یا غیرفعالسازی تحریمها، چه در حوزه امنیتی و چه در حوزه اقتصادی، برای ایران بسیار حائز اهمیت است. استفاده از ظرفیت کشورهای آسیای میانه مانند قزاقستان و ترکمنستان میتواند برای جمهوری اسلامی ایران مثمرثمر باشد، بهخصوص در شرایطی که ایالات متحده و برخی بازیگران دیگر سرمایهگذاری و برنامهریزی جدی برای افزایش نفوذ خود در این منطقه دارند. در چنین شرایطی، حفظ و گسترش روابط ایران با این کشورها و نگهداشتن آنها در دایره تعاملات منطقهای ایران، میتواند فضای مانور کشورهایی مانند رژیم صهیونیستی را که برای منطقه برنامهریزی دارند، محدودتر کند.
کارشناس مسائل روسیه ادامه داد: این روند، هم برای منافع ملی ایران و هم در چارچوب گفتمان گذار به نظم چندقطبی، اهمیت بالایی دارد. ایران حداقل بهصورت شکلی نشان داده که از این ظرفیتها استفاده میکند و حضور فعالی در نشستهایی دارد که ذیل بریکس و سازمان همکاری شانگهای برگزار میشود. بهعنوان نمونه، چند هفته پیش شاهد برگزاری مانور ضدتروریستی در چارچوب سازمان شانگهای بودیم. در حال حاضر به نظر میرسد دولت آقای پزشکیان در حال بهرهبرداری از این ظرفیتهاست، هرچند اینکه این رویکرد در عمل تا چه حد به نتایج ملموس منجر شود، نیازمند گذر زمان و ارزیابی دقیقتر است.
دیدار پزشکیان–پوتین؛ فراتر از تأکیدات نمادین
تبریزی در ادامه، درباره دیدار رئیسجمهور ایران با ولادیمیر پوتین نیز گفت: به نظر میرسد این دیدار، دیدار خوبی بوده و تمرکز آن بر تأکید بر تفاهمات پیشین و بررسی موانع موجود در مسیر اجرای آنها قرار داشته است. روسها بار دیگر بر حمایت خود از ایران در مسائل بینالمللی و دوجانبه تأکید کردند و خواستههای ایران را بهعنوان مطالبات بهحق مورد حمایت قرار دادند.
وی افزود: در حوزه روابط دوجانبه، بهویژه در خصوص پیگیری قرارداد جامع همکاری میان دو کشور، گفتوگوهای مثبتی انجام شد. یکی از محورهای مهم این مذاکرات، کریدور حملونقل شمال جنوب و پروژه راهآهن رشت بود. در این زمینه، آقای پزشکیان اعلام کردند که تا پایان سال جاری، تمامی اراضی مربوط به مسیر ۱۶۲ کیلومتری این پروژه تملک و در اختیار طرف روس قرار خواهد گرفت. پس از تملک کامل این اراضی، طرف روس اعلام کرده است که حدود سه سال برای نقشهبرداری و اجرای پروژه زمان نیاز دارد.
کارشناس مسائل روسیه تأکید کرد: راهاندازی کامل کریدور شمال جنوب میتواند تأثیر قابلتوجهی بر تجارت ایران داشته باشد و با افزایش درآمدهای ارزی، بهویژه از محل ترانزیت و عوارض گمرکی، نقش مهمی در رشد اقتصادی کشور ایفا کند. این مسیر میتواند یکی از ابزارهای مؤثر ایران برای کاهش اثر تحریمها باشد. در مجموع، گفتوگوهای انجامشده میان رؤسای جمهور دو کشور مثبت ارزیابی میشود و امید میرود دو طرف به تعهدات و قراردادهای منعقدشده پایبند بمانند.
به گزارش ایمنا، دیدار رئیسجمهور ایران با ولادیمیر پوتین، نمادی از تلاش تهران برای تبدیل دیپلماسی منطقهای و چندجانبه به دستاوردهای عملی است. این گفتوگوها نشان داد که روابط ایران و روسیه وارد مرحلهای شده که در آن، تمرکز تنها بر اعلام مواضع سیاسی نیست، بلکه شناسایی گلوگاههای اجرایی و تعریف مسیرهای مشخص برای پیشبرد پروژههای مشترک در دستور کار قرار دارد. در شرایطی که نظم جهانی به سمت چندقطبی شدن حرکت میکند، چنین دیدارهایی میتواند جایگاه ایران را بهعنوان یک بازیگر فعال و اثرگذار در معادلات منطقهای تقویت کند.
در عین حال، اهمیت واقعی این دیدار به میزان تحقق توافقات و عبور از فاصله همیشگی میان تفاهم و اجرا وابسته است. پروژههایی مانند کریدور شمال–جنوب و راهآهن رشت، اگر از سطح گفتوگو فراتر رفته و به مرحله بهرهبرداری برسند، میتوانند بهطور ملموس در کاهش اثر تحریمها و افزایش توان اقتصادی کشور نقشآفرینی کنند. از این منظر، دیدار پزشکیان و پوتین را باید نه نقطه پایان، بلکه آغاز مرحلهای دانست که موفقیت آن در گرو پیگیری مستمر، اراده سیاسی دو طرف و تبدیل ظرفیتهای بالقوه به نتایج عینی خواهد بود.
نظر شما