به گزارش خبرگزاری ایمنا، کتاب «تنها گریه کن» نوشته اکرم اسلامی، از آثار شاخص تاریخ شفاهی مادران شهدا در دهه اخیر است؛ اثری که توسط انتشارات حماسه یاران منتشر و با استقبال گسترده مخاطبان روبهرو شده است. محور روایت، زندگی اشرفسادات منتظری، مادر شهید محمد معماریان است.
اکرم اسلامی روایت را از کودکی راوی آغاز میکند؛ از خانه پدری و زیست مذهبی و ساده خانوادهای که جهانبینی و منش آنها، شخصیت اشرفسادات را شکل میدهد. سپس کتاب به دوره نوجوانی و ازدواج او میرسد؛ ازدواجی همراه با مسئولیتپذیری و همراهی متقابل که بعدها در مسیر مبارزات انقلابی و فعالیتهای پشتیبانی جنگ نقشی تعیینکننده پیدا میکند.
بخش مهمی از کتاب به فعالیتهای او در دوران انقلاب اسلامی در قم و تهران اختصاص دارد؛ از حضور در تظاهرات و پخش اعلامیه تا مواجهه با فشارهای امنیتی. اما نقطه عطف روایت، تولد و رشد فرزندش، محمد معماریان است؛ نوجوانی که بعدها به جبهه میرود و به یکی از شهدای نامدار استان قم تبدیل میشود.
روایت شهادت محمد و روزهای پس از آن، از مهمترین فصلهای کتاب است.
اکرم اسلامی این بخش را با تمرکز بر جزئیات احساسی، اجتماعی و معنوی بازسازی کرده است. در ادامه، کتاب به سالهای طولانی پس از فقدان میپردازد؛ سالهایی که اشرفسادات همچنان به فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی ادامه میدهد و روایتش، تصویری از استمرار مسئولیتپذیری و پایداری ارائه میدهد.
روایت زنانه و مادرانه از جنگ
این کتاب در کنار آثاری چون «دا»، «من زندهام» و «گلستان یازدهم»، بخشی از جریان روایتی است که به تجربه جنگ از منظر زنان میپردازد. آنچه این کتاب را متمایز میکند، تمرکز بر زیستجهان مادری یک شهید است؛ تصویری از نقش زنان در تربیت، مقاومت، پشتیبانی و تداوم فرهنگ ایثار.
ساختار روایی منسجم و مبتنی بر تاریخ شفاهی
بر اساس نقدهای منتشرشده در رسانهها و تحلیلهای کارشناسان حوزه ادبیات دفاع مقدس، قوت مهم کتاب، پایبندی به روش تاریخ شفاهی است. اکرم اسلامی از مسیر گفتوگوهای متعدد و با تدوین دقیق، موفق شده پیوستگی روایی را در تمام فصلها حفظ کند.
روایت روان، قابلدرک و عاطفی
نقدها تأکید میکنند که نویسنده توانسته است میان مستندنگاری و روایتپردازی تعادل ایجاد کند. لحن کتاب ساده، پرجزئیات، اما قابلدرک است و خواننده را در مسیر تجربه مادر قرار میدهد بدون آنکه از خط مستند خارج شود.
پرهیز از اغراق و سانتیمانتالیسم
یکی از نقاط قوت کار، هدایت کنترلشده احساسات است. کتاب، قصهای عاطفی را روایت میکند، اما از اغراق، شعارزدگی و احساسگرایی افراطی دوری میکند؛ امری که در بسیاری از آثار ضعیفتر این حوزه دیده میشود.
تقریظ رهبر انقلاب
رهبر انقلاب نیز درباره این کتاب تقریظی نوشتهاند که به شرح زیر است: «با شوق و عطش، این کتاب شگفتیساز را خواندم و چشم و دل را شستشو دادم. همه چیز در این کتاب، عالی است؛ روایت، عالی؛ راوی، عالی؛ نگارش، عالی؛ سلیقهی تدوین و گردآوری، عالی، و شهید و نگاه مرحمت سالار شهیدان به او و مادرش در نهایت علوّ و رفعت.. هیچ سرمایهی معنوی برای کشور و ملّت و انقلاب برتر از اینها نیست. سرمایهی باارزش دیگر، قدرت نگارش لطیف و گویایی است که این ماجرای عاشقانهی مادرانه به آن نیاز داشت.»
نقاط قوت کتاب
انتخاب سوژهای که نماینده یک نسل است: راوی کتاب، تنها یک مادر نیست؛ او نماینده بخشی از نسلی است که در انقلاب، جنگ و سالهای بازسازی نقشی تعیینکننده ایفا کردهاند.
هدایت روایی مؤثر توسط نویسنده: اکرم اسلامی با انتخاب زاویه دید اولشخص و پرسشهای هدفمند در مصاحبهها، توانسته روایتی یکپارچه و قابلپیگیری ایجاد کند. نقدها تأکید دارند که مهارت نویسنده در هدایت روایت، کتاب را به اثری خواندنی و تأثیرگذار تبدیل کرده است.
بازسازی یک عمر زندگی: نویسنده برخلاف برخی آثار ژانر تاریخ شفاهی، تنها به یک دوره کوتاه (مثلاً سالهای جنگ) نپرداخته، بلکه سیر کامل زندگی را روایت کرده است؛ از کودکی تا ازدواج، مادر شدن، انقلاب، جنگ و پیری. این امتداد زمانی، اثر را از نظر جامعهشناختی و فرهنگی نیز ارزشمند کرده است.
ارائه جزئیات دقیق از فعالیتهای زنان در جنگ: نقدهای تخصصی حوزه دفاع مقدس بر این نکته تأکید میکنند که کتاب اطلاعات مهمی درباره فعالیتهای زنان در پشتیبانی، تدارکات، امداد و سازماندهی مردمی ارائه میدهد؛ بخشی از تاریخ که کمتر روایت شده و «تنها گریه کن» آن را بهصورت ملموس ثبت کرده است.
تصویری انسانی از زیستجهان جنگ
«تنها گریه کن» ترکیبی از مستندسازی دقیق، روایتپردازی روان و نگاه انسانی به تجربه مادرانه جنگ است. ارزش این کتاب تنها در روایت شهادت محمد معماریان نیست، بلکه در ثبت صریح و صادقانه تجربه زیسته زنی است که تاریخ معاصر ایران را با تمام فراز و فرودهایش لمس کرده؛ زنی که کودکیاش در قم، جوانیاش در روزهای انقلاب و میانسالیاش در سالهای جنگ، تصویری کامل از یک عمر مسئولیتپذیری و صبوری ارائه میدهد.
این کتاب به دلیل روایت ساده اما عمیق، جایگاه مهمی در میان آثار تاریخ شفاهی زنان در دفاع مقدس پیدا کرده و همچنان یکی از منابع معتبر برای شناخت نقش مادران در فرهنگ ایثار محسوب میشود.
نظر شما