به گزارش خبرگزاری ایمنا، فاروق سلیمانی با اشاره به آغاز آبگیری دوباره تالاب کانیبرازان مهاباد اظهار کرد: با توجه به خشکسالی شدید تابستان امسال و افت چشمگیر منابع سطحی، تالاب کانیبرازان که در ماههای گذشته بهطور کامل خشک شده بود در اثر بارشهای مؤثر دو روز اخیر روند آبگیری خود را آغاز کرد. ورود روانابها و جریانهای سطحی ناشی از بارندگی اخیر موجب افزایش تراز آبی تالاب و آغاز احیای تدریجی آن شده است و این بارشها نقش مهمی در جبران بخشی از افت سطح سفرههای کمعمق و تأمین آب ورودی تالاب داشته است.
وی با اشاره به اینکه تا هفدهم آذر بارش مؤثری در منطقه ثبت نشده بود، گفت: نیروهای یگان در روزهای اخیر علاوه بر پاکسازی و بازگشایی ورودیهای آبی و رفع انسداد مسیرهای طبیعی جریان آب، نسبت به شناسایی و جمعآوری موتورپمپهای غیرمجاز برداشت آب از رودخانه مهاباد نیز اقدام کردهاند تا از هدررفت منابع آبی ورودی و کاهش فشار بر جریان طبیعی رودخانه جلوگیری شود.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان مهاباد ابراز امیدواری کرد: با تداوم بارندگیها و مدیریت بهینه منابع آبی، فرآیند احیای زیستگاهی تالاب کانیبرازان در ماههای آینده تثبیت شده و امکان بازگشت پرندگان آبزی و کنارآبزی فراهم شود.
تالاب کانی برازان در حدود ۳۰ کیلومتری شمال (یا شمالشرقی) شهر مهاباد واقع شده است، در شمال و شرق روستای «قره داغ» و در مسیر کمربندی دارلک مهاباد، پس از عبور از روستاهایی مانند «گابازله» و «حاجی خوش».
نام «کانی برازان» در زبان کردی به معنای «چشمه گرازها» است.
اکوسیستم و تنوع زیستی؛ تالاب بهشت پرندگان
تالاب بین المللی کانی برازان سابقه دیرینهای درحفظ تنوع زیستی دارد. این تالاب به عنوان نخستین سایت پرندهنگری در ایران شناخته شده است که در فصلهای مهاجرت، هزاران پرنده مهاجر و بومی آبزی و کنارآبزی به این تالاب پناه میآوردند؛ گزارش شده که حدود ۷۵ گونه از پرندگان آبزی و کنارآبزی (از ۱۱ خانواده) در آن زیست میکنند. گاهی تعداد پرندگان حاضر در تالاب به چند ده هزار قطعه رسیدهاند و دیده شده پرندگانی نادر مانند «اردک سرسفید» نیز در آن حضور داشته است به همین دلیل، کانی برازان مدتها به «بهشت پرندگان» معروف بود کلمهای که اهمیت زیستی و ارزش گردشگری آن را به خوبی نشان میدهد.
علاوه بر پرندگان، گونههای دیگر جانوری نیز در تالاب دیده شدهاند؛ برای مثال، گزارش شده که سمور آبی (شنگ) در تالاب کانی برازان مشاهده شده است.
پوشش گیاهی تالاب نیز متنوع است و گیاهانی چون نی، گز، بوریا و گیاهان آبزی که بخش مهمی از زنجیره غذایی و زیستگاه جانوران تالاب را تشکیل میدهند، در این تالاب رشد میکند؛ بر اساس مطالعات، ۴۵ گونه گیاهی از ۳۵ جنس در داخل و اطراف تالاب شناسایی شدهاند.
اهمیت برای گردشگری و جوامع محلی
تالاب کانی برازان فقط از نظر طبیعت و تنوع زیستی مورد اهمیت نیست، بلکه برای اهالی و گردشگران هم اهمیت دارد؛ زیرا در ایام بهار و تعطیلاتی مثل نوروز، تالاب پذیرای بسیاری از گردشگران و طبیعتدوستان است؛ کسانی که برای پرندهنگری، لذت از طبیعت و آرامش به تالاب میروند، همچنین تالاب همواره برای جوامع محلی اطراف از نظر تأمین منابع معیشتی از طریق گردشگری، پرندهنگری و گاه خدمات مرتبط با حفاظت محیط زیست اهمیت داشته است.
با توجه به تنوع جانوری و پوشش گیاهی، این تالاب به یکی از قطبهای اکوتوریسم در شمالغرب ایران تبدیل شده است.
تهدیدات و بحران: خشک شدن تالاب
با این وجود در سالهای اخیر تالاب با تهدید جدی مواجه شد؛ وسعت تالاب که پیش از خشک شدن حدود ۱۰۵۰ هکتار اعلام شده بود، تابستان ۱۴۰۴ (سال هجری شمسی) گزارش شد که تالاب کانی برازان «به طور کامل خشک شده» است. دلایل اصلی خشکی تالاب عبارتند از: کاهش بارندگی، تغییرات اقلیمی، کاهش منابع آب زیرزمینی و برداشت بیرویه آب؛ همچنین «کمبود حقآبه زیستمحیطی» برای تالاب نیز مؤثر بوده است.
این بحران نه فقط اکوسیستم و زیست پرندگان و جانوران را تهدید میکند، بلکه تأثیرات اقتصادی و اجتماعی مثل از دست رفتن گردشگری، کاهش نشاط طبیعی و از بین رفتن فرصتهای معیشتی را نیز به شدت تحت تأثیر قرار میدهد؛ به طوری که خشک شدن کامل این تالاب به یکی از نمادهای بحران آب و محیط زیست در منطقه تبدیل شده و نگرانی فعالان زیستمحیطی را برانگیخت.
البته تلاشهایی نیز برای نگهداری و احیای تالاب صورت گرفته است:
در سال ۱۴۰۰، حدود ۲.۵ میلیون متر مکعب آب از سد سد مهاباد به تالاب کانی برازان رهاسازی شد تا آبگیری شود. این رهاسازی آب باعث شد تالاب دوباره آبگیری شود و شرایط برای پرندگان مهاجر و بومی مساعد شود، همچنین اداره محیط زیست و گروههای محلی همچنین با پایش تالاب، ایجاد لاگونهای طبیعی یا مصنوعی، تلاش برای تصفیه آب و کاهش آلودگی، و مدیریت گیاهان آبزی و نیزارها سعی در بهبود کیفیت زیستگاه دارند. این اقدامات نشان میدهد به شرط مدیریت دقیق منابع آب و توجه به عوامل اکولوژیکی و اقلیمی هنوز امید برای احیای کامل یا نسبی تالاب وجود دارد.
حضور پرندگان مهاجر به ویژه در فصول خاص و زندگی جانوران متنوع در این منطقه به عنوان «بهشت پرندگان» و سایت پرندهنگری امکان ارتباط نزدیک مردم با طبیعت را فراهم کرده است و جایگاهی خاص در قلب طبیعتدوستان ایجاد کرده است، نمادی که نشان از تنوع زیستی و تعلق به طبیعت است، همچنین با گسترش فرهنگ اکوتوریسم و آشنایی عمومی با اهمیت تالابها، کانی برازان میتواند نقش آموزشی و محیط زیستی مهمی ایفا کند؛ یعنی به جوانان یاد دهد که حفاظت از طبیعت یعنی چه، و چرا تالابها ارزش حیاتی دارند.
به گزارش ایمنا، تالاب کانی برازان با همه زیبایی، تنوع زیستی و اهمیت طبیعیاش نمونهای از ارتباط سازنده طبیعت و انسان است؛ ارتباطی که میتواند هم زیستگاه حیات وحش باشد، هم فرصتی برای لذت، آگاهی. اما این ارتباط ممکن است شکننده باشد، به ویژه در مواجهه با خشکسالی، سوءمدیریت منابع آب و تغییرات اقلیمی.
نظر شما