به گزارش خبرگزاری ایمنا، یک سال پیش، بشار اسد، حاکم پیشین سوریه، پس از پنج دهه سلطه سیاسی و اجتماعی، از قدرت کنار رفت. حکومتی که دو نسل از خاندان اسد را به میدان آورد، جای خود را به گروهی از شاخههای منطقهای و جهانی القاعده داده است. ابومحمد جولانی، تروریست سابقهدار و رهبر دولت جدید، امروز یک سال است که هدایت سیاسی سوریه را بر عهده دارد و این مدت فرصت بررسی تحولات و تغییرات گسترده کشور را فراهم کرده است.
هرچند وابستگیهای جولانی به ترکیه بالا است، تفاوتهای قابل توجهی میان او و دوران اسد دیده میشود. تیم جولانی هیچ تمایلی به گذار دموکراتیک، تدوین قانون اساسی یا برگزاری انتخابات آزاد ندارد.
انتخابات پارلمانی برگزارشده توسط او، بیشتر نمایندگان را بهطور مستقیم منصوب کرده و تنها شمار کمی از منتخبان با آرای حدود شش هزار نفر انتخاب شدهاند. جولانی همچنین مسئولیت ریاستجمهوری و نخستوزیری را در یک فرد ادغام کرده و خود عهدهدار هردو سمت است؛ اقدامی که عملاً تمرکز قدرت در یک گروه محدود و شخص خاص را نشان میدهد.
سیاست خارجی و تغییر شرکا
در عرصه روابط خارجی، جولانی با تغییر شرکای سابق، مسیر متفاوتی در پیش گرفته است. اسد با روسیه، ایران، چین و محور مقاومت همکاری داشت و در پایان حکومت تا حدی به امارات نزدیک شده بود، اما جولانی به غرب، ترکیه، عربستان، قطر و گروههای تروریستی گرایش پیدا کرده است. تفاوت اصلی در نحوه مواجهه است؛ اسد به دلیل ارتباط با شرق و ایران تحت فشار غرب بود، اما جولانی، به دلیل همکاری با غرب، هنوز با فشار مشابهی از سوی شرق روبهرو نشده است.
چالشهای داخلی و اقلیتها
وضعیت داخلی سوریه نیز پیچیدهتر شده است. اگر در دوران اسد تنها دو کانون واگرا وجود داشت، امروز سه کانون مشخص قابل شناسایی است: کردها در شرق، علویان و دروزیها در جنوب و منطقه ساحل. نیروهای جولانی در شمال مستقر شدهاند و متحدان ترکیه نیز حضور دارند، اما این مناطق تنها نسبتاً امن هستند و مناطق دیگر همچنان درگیر جداییطلبی و نافرمانی هستند. کردها در شرق مسیر جدایی خود را دنبال میکنند، دروزیها در جنوب نافرمانی کرده و در غرب و منطقه ساحل احتمال تنش و جداییطلبی علویان بالا است. این تغییر نشان میدهد وضعیت داخلی سوریه از دو کانون واگرایی در دوران اسد به سه کانون اصلی در دوران جولانی رسیده و کشور در مسیر پیچیدهای از هرجومرج داخلی حرکت میکند.
تلاش برای تغییر چهره و تروریسم دولتی
حکومت جدید تلاش کرده با برخی اقدامات چهرهای متفاوت ارائه دهد و ثابت کند دیگر همان گروه پیرو القاعده و داعش سابق نیست. با این حال، گذشته تروریستی جولانی نه فراموششدنی است و نه از بین رفته است. سرکوب خونین علویان و دروزیها نشان میدهد تغییر واقعی در رفتار دولت جدید رخ نداده و تروریسم دولتی شکل ساختارمند به خود گرفته است. گروههای مختلف داخلی از جمله علویان، شیعیان، دروزیها، کردها، مسیحیان و اهل سنت سکولار همچنان با سیاستها و هویت خشونتآمیز دولت در تضاد هستند.
چالشهای امنیتی و نظامی
جولانی تاکنون توانسته با غرب و اهل سنت سکولار روابط نسبتاً پایدار داشته باشد و از افزایش تنش با مسیحیان جلوگیری کند، اما زمینههای بحران و تنش همچنان موجود است. او در دستگاه نظامی و امنیتی با دو گروه بنیادگرای داخلی و خارجی روبهروست که علاوه بر مراقبت از مرزهای لبنان، در تعامل با کردها، علویان و دروزیها دخالت میکنند. هرگونه رها شدن این گروهها از کنترل نظامی ممکن است تبعات گسترده اجتماعی و سیاسی به همراه داشته باشد.
رقابت بازیگران بینالمللی
در سطح بینالمللی، آمریکا و رژیم صهیونیستی برنامههای متفاوتی برای سوریه دارند. آمریکا تلاش میکند با حفظ یکپارچگی کشور و بهرهگیری از جولانی و تروریستهای همراهش، توطئههایی علیه دیگر کشورهای منطقه مانند لبنان، عراق و ایران اجرا کند. در مقابل، رژیم صهیونیستی جولانی را غیرقابلاعتماد میداند و با توجه به بیثباتی کشور، احتمال سرنگونی او را محتمل میداند؛ از این رو تمرکز تلآویو بر تجزیه مناطق و ایجاد سرپلهای منطقهای برای نفوذ در جنوب و شرق است. این اقدامات شامل تلاش برای استقلال دروزیها در جنوب و ایجاد وابستگی آنان به تلآویو میشود تا رژیم صهیونیستی دسترسی مستقیم به کردها و مناطق حساس پیدا کند.
این تضادهای بینالمللی و سیاستهای متناقض، شکافی بزرگ میان حامیان غربی جولانی ایجاد کرده و آینده سوریه را در هالهای از ابهام قرار داده است. آمریکا پشت جولانی ایستاده و او را ابزاری برای نفوذ منطقهای میبیند، اما رژیم صهیونیستی با کار خودسرانه خود و طرح تجزیه مناطق، شرایط را پیچیده کرده و حمایتهای غربی را تحت تأثیر قرار داده است.
بحران اقتصادی و انسانی
از منظر اقتصادی، اگر در دوره اسد دسترسی به منابع و بهرهمندی از اقتصاد با وابستگی به دولت گره خورده بود، امروز نیز وضعیت تفاوتی نکرده است. گرچه تحریمها تا حدی لغو شده و کمکهای خارجی جریان دارد، اما اقلیتهای تحت سرکوب از نظر معیشت و امنیت جانی همچنان در معرض تهدید هستند. وعدههای بهبود اقتصادی و لغو تحریمها بیشتر نمایشی است و بخشهای مهمی از جامعه هنوز از مزایای آن بیبهرهاند.
سوریه امروز، یک سال پس از جولانی، کشوری است میان تروریسم دولتی، حضور گسترده بازیگران خارجی، بحرانهای هویتی داخلی و هرجومرج اقتصادی و امنیتی. این وضعیت پیچیده و چندلایه، آینده این کشور و ثبات منطقه را همچنان در هالهای از ابهام فرو برده است.
نظر شما