خبرگزاری ایمنا از گلستان، استان گلستان به واسطه موقعیت جغرافیایی ویژه، تنوع منابع آبی، برخورداری از سواحل طولانی در کنار دریای خزر و سابقه دیرینه در فعالیتهای صیادی، همواره یکی از مناطق مهم در تولید آبزیان کشور به شمار میرفته است. اما طی یک دهه اخیر، این استان رویکرد تازهای را در توسعه شیلاتی دنبال کرده که آن را از یک استان صرفاً صیادی به یکی از پایگاههای اصلی آبزیپروری مدرن و اقتصاد دریامحور در کشور تبدیل کرده است. پرورش میگو در گُمیشان، توسعه قفسهای پرورش ماهی، گسترش مزارع خاویاری، تولید ماهیان زینتی، تکثیر مصنوعی برای بازسازی ذخایر خزر و حتی ورود به طرحهای نوآورانهای مانند پرورش کروکودیل، گوشهای از این تحولات است که هرکدام ظرفیتهای اشتغالزایی و ارزآوری قابل توجهی دارند. با این حال، پسروی بیسابقه آب دریای خزر، کمبود منابع آبی در رودخانهها، چالشهای تأمین اعتبار و فشار بر ذخایر طبیعی، از مهمترین معضلاتی است که فعالیتهای شیلاتی گلستان را تحتتأثیر قرار داده است.
در چنین شرایطی، مدیریت شیلات گلستان تلاش دارد با اجرای طرحهای نوین، بازسازی ذخایر، هدایت صیادان به اشتغالهای پایدار و توسعه صنایع فرآوری، مسیر رشد و ایجاد ارزش افزوده را ادامه دهد. برای بررسی دقیقتر برنامهها، دستاوردها و چالشهای پیشروی شیلات گلستان، با اسماعیل جباری، مدیرکل شیلات گلستان به گفتوگو نشستیم.
ایمنا: شیلات گلستان در سالهای اخیر سه طرح پیشران را دنبال کرده است. درباره مهمترین این طرحها توضیح دهید.
جباری: ما چند سالی است سه برنامه اصلی را در استان دنبال میکنیم، نخستین طرح مربوط به پرورش میگو در شمال گُمیشان است که خوشبختانه امسال فاز اول آن ۹۵ درصد پیشرفت داشته و برای نخستینبار پس از چند سال، بیش از ۴۳۰۰ تن برداشت میگو داشتیم. این طرح حدود سه هزار نفر اشتغال مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرده و ۲۰ میلیون دلار ارزآوری به همراه داشته است. همچنین هشت مرکز عملآوری میگو در استان فعال هستند که زنجیره اشتغال خوبی ایجاد کردهاند.
همچنین امسال برای نخستینبار صادرات ماهی قفس به روسیه انجام شد به طوری که درسال جاری ۳۰۰ تن برداشت داشتیم و برای ۵۰۰ تن بهرهبرداری برنامهریزی کردهایم. تاکنون پنج هزار تن پروانه تأسیس صادر شده و هشت هزار تن ظرفیت مطالعهشده نیز آماده سرمایهگذاری است. در منطقه خواجهنفس نیز برای ایجاد پشتوانه طرحهای قفس برنامهریزی کردهایم.
ایمنا: درباره پروژه پرورش ماهیان خاویاری در استان توضیح دهید.
جباری: در سواحل دریای خزر یک طرح بسیار مهم در حال اجراست که از دهه فجر سال گذشته آغاز شد. این پروژه شامل تولید یک هزار و ۵۰۰ تن گوشت و ۱۵۰ تن خاویار است که تاکنون ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و علاوه بر آن، یک پروژه هزار تنی خاویاری نیز در خواجهنفس پیشبینی شده که هنوز زمین آن از منابع طبیعی تحویل نشده است. به جز اینها، ۱۰ پروژه فعال خاویاری در استان داریم که در حال تولید هستند.
در توضیح وضعیت صید خاویاری و بازسازی ذخایر در استان نیز باید بگویم سالانه حدود ۲۰۰ تن صید و دو تن خاویار تولید میشود که همه آن در منطقه آشوراده بندر ترکمن استحصال و به اروپا صادر میشود. از سویی دیگر امسال حدود ۴۰ قطعه مولد خاویاری برای بازسازی ذخایر به شیلات تحویل شده و در پایان سال رهاسازی بچهماهی در دریا انجام میشود. هر چند که برنامه بازسازی ذخایر ۵۰ میلیون قطعه بود، اما سال گذشته ۹۳ میلیون قطعه تولید و رهاسازی شد که نشاندهنده عملکرد بسیار خوب مراکز تکثیر است.
ایمنا: وضعیت صید ماهیان استخوانی در سال جاری چگونه است؟
جباری: امسال تاکنون ۷۰ تن صید مجاز ثبت شده که ۲۶۹ درصد رشد نسبت به سال گذشته دارد. سال گذشته شرایط بسیار سخت بود و صید تقریباً ناچیز بود. اکنون هم صید مجاز داریم و هم صید غیرمجاز که در بازار عرضه میشود. قیمتها نیز بهتر شده و برای صیادان صرفه اقتصادی دارد.
ایمنا: به نظرتان دلایل اصلی کاهش ذخایر طبیعی ماهیان چیست؟
جباری: مهمترین علت، از بین رفتن زایشگاههای طبیعی است. به دلیل احداث سدها و آببندانهای متعدد در بالادست، آبرسانی به رودخانهها و سپس به دریا مختل شده و ماهیان امکان مهاجرت ندارند. به همین دلیل مجبوریم تکثیر مصنوعی انجام دهیم و بچهماهیها را خودمان در دریا رها کنیم. دقیقاً به همین خاطر در شرق استان، چهار شرکت صیادی به دلیل کاهش شدید عمق آب فعالیت خود را متوقف کردهاند. اما در منطقه میانکاله شرکتها فعالند و حتی میزان صید آنها دو تا سه برابر مرز مقابل است. البته ظرفیت صید بر اساس مصوبه کمیسیون عالی مشخص است و امکان افزایش بیضابطه وجود ندارد.
ایمنا: برخورد با صید غیرمجاز چگونه انجام میشود؟
جباری: یگان حفاظت شیلات بهصورت مستمر با صید غیرمجاز برخورد میکند، اما وسعت دریا بالاست و کنترل کامل سخت است. تلاش ما این است که افراد غیرمجاز را به اشتغال قانونی در طرحهای پرورش ماهی یا میگو هدایت کنیم تا هم معیشتشان تأمین شود و هم به ذخایر آسیب نرسد.
ایمنا: یکی دیگر از بخشهای درآمد سازی و پرورش آبزیان، به ماهیان زینتی اختصاص مییابد در این بخش چه اقداماتی انجام شده است؟
جباری: استان گلستان سالانه سه تا چهار میلیون قطعه ماهی زینتی تولید میکند که بخشی از آن به کشورهای همسایه صادر میشود. همچنین پنج تا شش هزار تُن غذای ماهی از استان به خارج صادر شده که عدد قابل توجهی است. در کنار آن طرحهای خاص و کمنظیر مانند پرورش کروکودیل هم در استان راه اندازی شده که یکی از طرحهای ارزشمند و خاص است. متقاضی در استان داشتیم و مجوز صادر شده و عملیات اجرایی آن آغاز شده است. از آنجایی که تمام اجزای بدن کروکودیل ارزش اقتصادی دارد و چیزی دور ریخته نمیشود، پیشبینی ما این است که حدود یک سال آینده تولید و صادرات آن آغاز شود.
ایمنا: اشتغال خانگی در حوزه شیلات چه وضعیتی دارد؟
جباری: با توجه به محدودیت آب شیرین، به سمت استفاده از آبهای شور و نامتعارف رفتیم. اکنون در شهرهای ساحلی مانند بندرترکمن و گمیشان، پروژههای پرورش ماهی در حیاط منازل در حال توسعه است. این کار ساده، کمهزینه و بسیار پربازده است و به اقتصاد خانوادهها کمک شایانی میکند.
ایمنا: مهمترین دغدغه امروز شیلات گلستان چیست؟
جباری: بزرگترین مشکل ما پسروی آب دریای خزر است که همه بخشها را از جمله میگو و قفس تحتتأثیر قرار داده. انتظار داریم با ورود رئیسجمهور و اختصاص اعتبار ویژه، بخشی از خسارتها جبران و امکانات لازم برای ادامه فعالیت فراهم شود. اصلیترین مشکل، پسروی آب دریای خزر است که مسیرهای آبرسانی مزارع میگو را با بحران روبهرو کرده است. برنامهریزی کردهایم امسال لایروبی کانال دسترسی به دریا را با همکاری پرورشدهندگان انجام میدهیم.
گفتوگو از الهام رئوفی فر، خبرنگار ایمنا در گلستان
نظر شما