شهرهای بدون پول نقد؛ امنیت بیشتر یا نظارت کامل بر جیب شهروندان؟

به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، اقتصاد دیجیتال در دهه اخیر به‌سرعت در حال تغییر چهره شهرهای بزرگ جهان است. آمارهای جهانی نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۵ بیش از ۸۵ درصد تراکنش‌های فروشگاهی در جهان بدون پول نقد انجام می‌شود و ارزش تراکنش‌های دیجیتال به ۲۰.۰۹ تریلیون دلار رسیده است.

اقتصاد دیجیتال به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تحولات قرن بیست‌ویکم، ساختار سنتی مبادلات مالی را دگرگون کرده است. در این چهارچوب، مفهوم شهرهای بدون پول نقد به‌سرعت در حال گسترش است که در آن‌ها اسکناس و سکه جای خود را به تراکنش‌های دیجیتال سریع، امن و شفاف داده‌اند. این تغییر نه‌تنها هزینه‌های مدیریت مالی را کاهش داده، بلکه سطح اعتماد عمومی به سیستم‌های بانکی و سرعت تعاملات اقتصادی را افزایش داده است.

بر اساس گزارش‌های بین‌المللی، در سال ۲۰۲۴ نزدیک به ۸۷ درصد تراکنش‌های فروشگاهی در ایالات متحده و ۸۵ درصد در سطح جهانی به‌صورت دیجیتال انجام شده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۵ ارزش تراکنش‌های دیجیتال در آمریکا به ۳.۱۵ تریلیون دلار و در سطح جهانی به ۲۰.۰۹ تریلیون دلار خواهد رسید. این ارقام نشان‌دهنده سرعت بالای گذار از اقتصاد مبتنی بر پول نقد به اقتصاد دیجیتال هستند.

استفاده گسترده از کیف‌پول‌های موبایلی و اپلیکیشن‌های پرداخت موجب شده است دسترسی به خدمات مالی برای بخش‌های وسیع‌تری از جامعه امکان‌پذیر شود. طبق آمار، بیش از ۴.۸ میلیارد نفر (حدود ۶۰ درصد جمعیت جهان) از کیف‌پول‌های موبایلی استفاده می‌کنند. این تحول به‌ویژه در کشورهای آسیایی همچون چین، کره‌جنوبی و ژاپن مشهود است؛ به‌عنوان مثال، ژاپن در سال ۲۰۲۴ توانست نرخ پرداخت‌های بدون پول نقد را به ۴۲.۸ درصد برساند و از هدف دولتی خود پیشی بگیرد.

تراکنش‌های دیجیتال با استفاده از فناوری‌های رمزنگاری و سیستم‌های نظارت بانکی، امکان ردیابی و کنترل دقیق‌تر جریان‌های مالی را فراهم کرده‌اند. این امر علاوه بر کاهش جرایم مالی، به افزایش اعتماد عمومی به سیستم‌های بانکی کمک می‌کند. در عین حال، چالش‌هایی همچون دسترسی سالمندان یا افراد بدون حساب بانکی به خدمات دیجیتال همچنان مطرح است و بسیاری از دولت‌ها در حال طراحی راهکارهایی برای رفع این شکاف دیجیتال هستند.

حرکت به سمت شهرهای بدون پول نقد بخشی جدایی‌ناپذیر از اقتصاد دیجیتال جهانی است و بسیاری از شهرها در این مسیر پیشگامانه عمل کرده‌اند. آینده شهرهای بزرگ جهان به‌طور فزاینده‌ای با اقتصاد دیجیتال گره خورده و اسکناس و سکه به‌سرعت جای خود را به تراکنش‌های دیجیتال خواهند داد.

سنگاپور؛ پیشگام آسیا در پرداخت‌های دیجیتال

سنگاپور به‌عنوان یکی از مراکز مالی جهان، سال‌هاست در مسیر دیجیتالی‌سازی اقتصاد حرکت می‌کند. دولت این کشور با راه‌اندازی سیستم موسوم به «PayNow» و «کد QR یکپارچه برای همه بانک‌ها و کیف‌پول‌ها (PayNow)» امکان پرداخت سریع و بی‌نیاز از پول نقد را برای شهروندان فراهم کرده است. این سامانه‌ها امکان انتقال پول بین بانک‌های مختلف و کیف‌پول‌های دیجیتال را تنها با شماره تلفن یا اسکن یک کد QR فراهم می‌کنند.

بیش از ۸۰ درصد کسب‌وکارهای خرد در سنگاپور پرداخت دیجیتال را می‌پذیرند و استفاده از اسکناس در معاملات روزمره به‌شدت کاهش پیدا کرده است. زیرساخت‌های بانکی سنگاپور نیز با اتصال مستقیم به سیستم‌های موبایلی، امکان تراکنش‌های آنی و کم‌هزینه را فراهم کرده‌اند. این اتصال یکپارچه موجب می‌شود هزینه کارمزدها بسیار پایین باشد و برای تراکنش‌های خرد (مانند خریدهای روزانه در فروشگاه‌های کوچک) نیز مقرون‌به‌صرفه باقی بماند.

دولت سنگاپور با رویکردی هوشمندانه و حمایتی، مسیر گذار به اقتصاد دیجیتال را برای کسب‌وکارهای کوچک هموار کرده است. در این چهارچوب، برنامه‌های متنوعی طراحی شده تا صاحبان مغازه‌ها و فروشگاه‌های خرد بتوانند بدون دغدغه وارد دنیای پرداخت‌های نوین شوند. به‌عنوان نمونه، دولت با ارائه یارانه‌های ویژه برای نصب دستگاه‌های کارت‌خوان و تجهیزات پرداخت هوشمند، هزینه اولیه این تغییر را کاهش داده است. علاوه بر آن، دوره‌های آموزش دیجیتال و مهارت‌های مالی نوین برای صاحبان کسب‌وکار برگزار می‌شود تا آن‌ها با شیوه‌های جدید تراکنش، امنیت پرداخت و مدیریت داده‌های مالی آشنا شوند.

این سیاست‌ها نه‌تنها پذیرش فناوری‌های پرداخت دیجیتال را تسریع کرده، بلکه اعتماد صاحبان کسب‌وکارهای کوچک به سیستم‌های نوین مالی را نیز افزایش داده است. بازارهای سنتی و دست‌فروشان نیز به‌تدریج به سمت استفاده از کدهای QR و کیف‌پول‌های موبایلی حرکت کرده‌اند. نتیجه آن، شکل‌گیری شبکه‌ای گسترده از فروشگاه‌ها و خدمات شهری است که به‌طور کامل با پرداخت‌های دیجیتال کار می‌کنند و تجربه‌ای سریع، امن و مدرن را برای شهروندان سنگاپور فراهم می‌سازند.

بانک مرکزی سنگاپور با همکاری شرکت‌های فناوری، پروژه‌های آزمایشی برای استفاده از بلاک‌چین در پرداخت‌های بین‌المللی را آغاز کرده است. هدف اصلی این پروژه‌ها، ایجاد یک سیستم تسویه آنی و کم‌هزینه برای تراکنش‌های فرامرزی است که بتواند جایگزین روش‌های سنتی و پرهزینه انتقال پول شود. این پروژه‌ها به دنبال رفع مشکلاتی همچون زمان‌بر بودن تسویه، کارمزدهای بالا و وابستگی به واسطه‌های متعدد هستند که در سیستم‌های سنتی پرداخت بین‌المللی وجود دارد

افزون بر این، بانک مرکزی سنگاپور در حال بررسی امکان استفاده از ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) در کنار بلاک‌چین است تا امنیت و قابلیت همکاری سیستم‌های مالی جهانی افزایش پیدا کند. این کشور علاوه بر سطح داخلی، در عرصه بین‌المللی نیز به‌دنبال ایجاد یک اکوسیستم مالی نوین و کارآمد است. هدف نهایی سنگاپور این است که تا سال ۲۰۳۰ به یکی از نخستین اقتصادهای کاملاً بدون پول نقد در آسیا تبدیل شود.

استکهلم؛ الگوی اروپایی اقتصاد بدون اسکناس

سوئد و به‌ویژه شهر استکهلم، یکی از نخستین جوامع اروپایی است که به سمت حذف پول نقد حرکت کرده است. بر اساس گزارش بانک مرکزی سوئد، کمتر از ۱۰ درصد تراکنش‌های روزانه در این کشور با پول نقد انجام می‌شود. اپلیکیشن موسوم به «Swish» که توسط بانک‌های سوئدی راه‌اندازی شده است، به شهروندان امکان انتقال پول فوری از طریق تلفن همراه را می‌دهد و در حال حاضر بیش از هفت میلیون کاربر فعال دارد.

روند حذف پول نقد در استکهلم به‌طور جدی در جریان است و بسیاری از فروشگاه‌ها، رستوران‌ها و کسب‌وکارهای کوچک دیگر پول نقد نمی‌پذیرند. این تغییر به‌قدری فراگیر شده است که شهروندان برای خرید روزانه، پرداخت کرایه تاکسی و تهیه یک فنجان قهوه، از کارت‌های بانکی یا اپلیکیشن‌های موبایلی استفاده می‌کنند. سیستم حمل‌ونقل عمومی نیز به‌طور کامل دیجیتال شده است و بلیت‌ها فقط از طریق کارت‌های هوشمند و اپلیکیشن‌های پرداخت قابل تهیه هستند.

این تحول گسترده موجب افزایش شفافیت مالی شده است که امکان ردیابی دقیق تراکنش‌ها را فراهم و به کاهش فعالیت‌های غیرقانونی کمک می‌کند. کاهش جرایم مرتبط با پول نقد همچون سرقت و جعل اسکناس و صرفه‌جویی قابل‌توجه در هزینه‌های مدیریت اسکناس شامل چاپ، توزیع و نگهداری پول نقد از دیگر نتایج این سیاست هوشمندانه است.

زیرساخت‌های پرداخت دیجیتال سوئد بسیار پیشرفته هستند. این سیستم‌ها به‌طور مستقیم به حساب‌های بانکی متصل هستند و تراکنش‌ها در لحظه پردازش می‌شوند. استفاده از فناوری‌های رمزنگاری و پروتکل‌های امنیتی نوین، سطح بالایی از حفاظت داده‌ها و امنیت مالی را تضمین می‌کند. به همین دلیل، شهروندان استکهلم اعتماد بالایی به پرداخت‌های دیجیتال دارند و آن را سریع‌تر، امن‌تر و کارآمدتر از پول نقد می‌دانند.

دولت سوئد در حال بررسی چالش‌هایی همچون دسترسی سالمندان و افراد بدون حساب بانکی به خدمات مالی دیجیتال است. برخی منتقدان هشدار داده‌اند که حذف کامل پول نقد ممکن است گروه‌های آسیب‌پذیر را از سیستم مالی کنار بگذارد. به همین دلیل، بانک مرکزی سوئد پروژه‌ای به نام «e-Krona» را آغاز کرده است تا یک ارز دیجیتال ملی ایجاد کند و دسترسی همگانی به خدمات مالی را تضمین کند.

سئول؛ شهر هوشمند آسیا

سئول، پایتخت کره‌جنوبی، یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای جهان در زمینه فناوری‌های دیجیتال است. این شهر با گسترش کیف‌پول‌های موبایلی موسوم به «KakaoPay» و «Naver Pay» پرداخت‌های دیجیتال را به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره شهروندان تبدیل کرده است. طبق آمار رسمی، بیش از ۹۰ درصد شهروندان سئول حداقل یک بار در هفته از کیف‌پول‌های موبایلی استفاده می‌کنند.

دولت محلی سئول با اجرای پروژه‌ی جامع «سئول هوشمند» توانسته است زیرساخت‌های پرداخت دیجیتال را به‌طور گسترده در زندگی روزمره شهروندان ادغام کند. این پروژه سیستم حمل‌ونقل عمومی را به‌طور کامل دیجیتال کرده و خدمات شهری و بازارهای سنتی را نیز به شبکه پرداخت‌های نوین متصل ساخته است. شهروندان می‌توانند با استفاده از کارت‌های هوشمند، تلفن همراه و اسکن یک کد QR ساده، هزینه بلیت مترو، خرید از فروشگاه‌های کوچک و پرداخت قبوض شهری را در لحظه انجام دهند.

این سیستم‌ها بر پایه فناوری‌های NFC و کد QR یکپارچه طراحی شده‌اند که سرعت بالا و امنیت تراکنش‌ها را تضمین می‌کنند. NFC یک فناوری ارتباطی بی‌سیم کوتاه‌برد است که امکان تبادل داده بین دستگاه‌ها را با نزدیک کردن آن‌ها به یکدیگر فراهم می‌کند. این فناوری در کارت‌های بانکی، تلفن‌های همراه و دستگاه‌های پرداخت استفاده می‌شود و به‌دلیل سرعت بالا و امنیت مناسب، پایه اصلی بسیاری از سیستم‌های پرداخت دیجیتال و کیف‌پول‌های موبایلی محسوب می‌شود.

بانک‌های کره‌ای در حال توسعه راهکارهای مبتنی بر بلاک‌چین هستند تا سطح شفافیت و اعتماد عمومی به تراکنش‌های دیجیتال را افزایش دهند. بلاک‌چین با ثبت تراکنش‌ها در یک دفترکل توزیع‌شده، امکان ردیابی دقیق و غیرقابل تغییر داده‌ها را فراهم می‌کند و همین ویژگی موجب افزایش اعتماد عمومی به سیستم‌های بانکی می‌شود.

یکی از نمونه‌های برجسته، پروژه‌های آزمایشی بانک NH NongHyup با همکاری پلتفرم جهانی پارتیور و بانک‌های بزرگ است. در این پروژه‌ها بلاک‌چین می‌تواند پرداخت‌های فرامرزی را به‌صورت آنی و بدون واسطه انجام دهد، هزینه‌های ساختاری را کاهش دهد و قابلیت همکاری بین بانک‌های مختلف را تقویت کند. در این آزمایش‌ها، تراکنش‌ها بدون نیاز به انتقال واقعی پول و داده‌های مشتری انجام شده و به‌طور کامل با مقررات مالی کره سازگار است.

بانک‌های کره‌ای قصد دارند در آینده، این راهکارها را با استیبل‌کوین‌ها و ارزهای دیجیتال ملی ترکیب کنند تا سطح مقیاس‌پذیری و کارایی شبکه‌های پرداخت افزایش پیدا کند. ترکیب این نوآوری‌ها، سئول را به یکی از پیشگامان جهانی در مسیر تبدیل شدن به یک شهر بدون پول نقد و تمام‌دیجیتال تبدیل کرده است. هدف نهایی سئول این است که تا سال ۲۰۳۵ به یکی از نخستین کلان‌شهرهای کاملاً بدون پول نقد جهان تبدیل شود.

تجربه سنگاپور، استکهلم و سئول نشان می‌دهد که گذار به اقتصاد بدون پول نقد مزایای فراوانی از جمله افزایش سرعت تراکنش‌ها، کاهش هزینه‌های مدیریت مالی، شفافیت اقتصادی و کاهش جرایم مالی را به همراه دارد. هرچند چالش‌هایی همچون دسترسی گروه‌های آسیب‌پذیر به خدمات دیجیتال همچنان وجود دارد، اما مسیر کلی جهان به سمت دیجیتالی‌سازی کامل اقتصاد روشن است.