به گزارش خبرگزاری ایمنا، تصور کنید خانهای را که چراغها روشن مانده، وسایل برقی بدون استفاده روشن هستند، شیر آب بیهوده جریان دارد و گاز بهطور غیرضروری مصرف میشود. شاید این رفتارها کوچک و پیشپاافتاده به نظر برسند، اما از نگاه اسلام، نمونهای آشکار از اسراف است. اسراف نه تنها هدر دادن منابع و انرژی است، بلکه نقض نعمتی الهی و نقض مسئولیت اخلاقی و اجتماعی انسانها نیز محسوب میشود.
فقها و مراجع تقلید تأکید دارند که مصرف بیرویه انرژی، برخلاف احکام شرعی است و رعایت اعتدال و صرفهجویی، بخشی از تکالیف دینی و اجتماعی انسانهاست. در ادامه، دیدگاه مراجع تقلید درباره اسراف و اسراف انرژی به تفصیل بررسی شده است.
نگاه کلان فقهی به اسراف
اسراف در فقه اسلامی به معنای مصرف بیهوده و افراط در استفاده از منابع و نعمات است. قرآن کریم در آیات متعددی انسانها را از اسراف نهی کرده و آن را مخل نعمت و عدالت اجتماعی دانسته است. از نگاه فقهی، اسراف محدود به مصرف غذا و دارایی مالی نیست، بلکه مصرف بیرویه منابع انرژی مانند برق، آب، گاز و سوخت نیز شامل همین حکم میشود. هرگونه مصرف غیرضروری این منابع، نقض نعمت الهی و عمل خلاف شرع محسوب میشود.
دیدگاه مراجع تقلید درباره اسراف انرژی
آیتالله خامنهای: ایشان مصرف بیهوده منابع طبیعی و انرژی را اسراف میدانند و تأکید دارند که هدر دادن برق، آب یا سوخت برخلاف اخلاق و احکام اسلامی است. رعایت صرفهجویی، استفاده بهینه و جلوگیری از هدررفت منابع، بخشی از مسئولیت فردی و اجتماعی انسانهاست و جز وظایف شرعی محسوب میشود.
آیتالله مکارم شیرازی: ایشان اسراف را عملی مذموم و حرام میدانند که شامل هر نوع مصرف بیهوده میشود. مصرف بهینه انرژی نه تنها وظیفه اخلاقی است، بلکه رعایت حد اعتدال در مصرف برق، آب و سوخت را واجب شرعی میدانند و بر این نکته تأکید میکنند که هدر دادن نعمتها باعث آسیب به دیگران و جامعه میشود.
آیتالله جوادی آملی: استفاده صحیح و بهینه از انرژی را نشانه عقلانیت و رعایت مصلحت عمومی میدانند. ایشان هشدار میدهند که مصرف بیهوده منابع، علاوه بر اثرات اقتصادی، موجب آسیب به عدالت اجتماعی و محیط زیست نیز میشود و بنابراین پرهیز از آن یک تکلیف شرعی و اخلاقی است.
آیتالله سیستانی: ایشان اسراف را شامل هر چیزی از جمله انرژی میدانند و تأکید دارند که انسان باید منابع را به شکل صحیح و بهینه مصرف کند. هرگونه هدررفت و مصرف غیرضروری منابع، مخالفت با دستورات شرعی و اخلاقی محسوب میشود.
آیتالله شبیری زنجانی و آیتالله وحید خراسانی: هر دو مرجع بر ضرورت پرهیز از مصرف بیهوده منابع تأکید دارند و آن را جز وظایف شرعی انسانها میدانند. استفاده بهینه از منابع، نشاندهنده رعایت اخلاق و انصاف در جامعه است.
مصادیق اسراف انرژی
اسراف انرژی در زندگی روزمره افراد به اشکال مختلف دیده میشود:
روشن گذاشتن بیهوده چراغها و وسایل برقی: بسیاری از خانوادهها یا ادارهها چراغها و وسایل برقی را در مواقع غیرضروری روشن نگه میدارند که نمونهای آشکار از اسراف انرژی است.
مصرف غیرضروری آب و گاز: باز گذاشتن شیر آب، استفاده بیش از حد از آب گرم و مصرف بیرویه سوخت، مصادیق بارز هدررفت نعمت الهی و اسراف محسوب میشود.
استفاده نادرست از وسایل حمل و نقل و سوخت: حرکت خودروها بدون ضرورت یا استفاده از خودروهای شخصی برای مسافتهای کوتاه نیز نمونهای از اسراف انرژی است.
فقها تأکید دارند که این رفتارها علاوه بر اینکه ضد اخلاق و مسئولیت اجتماعی است، آثار اقتصادی و محیط زیستی نیز دارد و موجب فشار بر جامعه و نسلهای آینده میشود.
نصفش کنیم
پویش «نصفش کنیم» نیز یک ابتکار فرهنگی اجتماعی جدید است که چند وقتی است با هدف افزایش آگاهی عمومی درباره بحران کمبود آب و ضرورت صرفهجویی در مصرف آن در ایران شکل گرفته است. این پویش در قالب پیامهای بصری، بیلبوردها و دیوارنگارههای شهری با شعار ساده و واضح «نصفش کنیم» تلاش دارد توجه شهروندان را به اهمیت کاهش مصرف آب روزمره جلب کند.
در یکی از نمونههای شاخص این پویش، دیوارنگارهای در میدان ولیعصر (عج) تهران نصب شده که تصویر یک شیر آب روبهروی آینه را نشان میدهد؛ در انعکاس آینه، تصویر شیر آب بسته است تا به بیننده یادآوری کند که اگر مصرف را کنترل نکنیم، آیندهای خشک و بیآب در انتظار خواهد بود.
شعار «نصفش کنیم» به معنای کاهش مصرف آب به نصف میزان فعلی در زندگی روزمره است و شامل سادهترین رفتارها مانند بستن بهموقع شیر آب، کوتاه کردن زمان دوش گرفتن، استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف در خانه و تغییر عادات پرمصرف میشود. هدف این پیام این است که هر فرد با اصلاح الگوی مصرف خود بتواند در کنار راهکارهای کلان مدیریتی، سهمی در حفظ منابع آب کشور داشته باشد.
آگاهیبخشی درباره بحران آب در ایران بهدلیل خشکسالی ممتد و کاهش ذخایر آبهای زیرزمینی یکی از چالشهای مهم در سالهای اخیر بوده است، و پویشهایی مثل «نصفش کنیم» سعی دارند با استفاده از هنر شهری و پیامهای ساده و تأثیرگذار، رفتارهای فردی در حفظ آب را به یک مسئولیت اجتماعی تبدیل کنند.
این پویش توجه رسانهها و حتی بخشهایی از فرهنگ عمومی را نیز به خود جلب کرده است و در بخشهایی از پوشش رسانهای به آن اشاره شده است، مثلاً در گزارشهای ورزشی هم به شوخی درباره اهمیت کاهش مصرف آب اشاره شده است.
نظر شما