به گزارش خبرگزاری ایمنا از مازندران، در دل دامنههای آرام و مهپوش البرز، جایی که روستاها هنوز بوی خاک بارانخورده و خانهها عطر هیزم نیمسوخته میدهند، کودکی در بیستویکم بهمن ۱۳۰۷ چشم به جهان گشود که بعدها نامش بر تارک حکمت و عرفان این سرزمین درخشید.
روستای «ایرا» در لاریجان آمل، زادگاه بسیاری از مردان سختکوش و خداجوی بود، اما هیچکس در آن سالها نمیدانست کودکی که «حسن» نام گرفت، روزی به یکی از جامعترین عالمان جهان اسلام بدل خواهد شد، روستایی که در میان کوههای بلند و رودهای زلال پنهان شده بود، نخستین کلاس درس او شد؛ کلاسی که کتابش طبیعت بود و معلمش آرامش و پاکیِ پیرامون.
حسن از همان خردسالی با شوقی کمنظیر پای در مکتبخانه گذاشت، جایی که حروف قرآن و شعر فارسی در ذهن کودکانهاش نقش میبست و روحش را به ساحت دانش پیوند میزد، او نه از آن دست کودکانی بود که تنها به خواندن بسنده کنند، ذهن پرسشگر و نگاه عمیقش او را بهسرعت از دیگران متمایز میکرد، در آمل و سپس در حوزه علمیه شهر، درس را با جدیتی ادامه داد که نشان میداد این نوجوان راهی طولانیتر از یک طلبه معمولی در پیش دارد.
اما عطش علمی او تنها با آموختههای محلی سیراب نمیشد، در سال ۱۳۲۹، زمانی که هنوز بسیاری از جوانان روستایی آرزوهایشان را در دل همان کوهها دفن میکردند، او رهسپار تهران شد؛ شهری که مرکز بزرگترین حلقههای علمی و معنوی آن دوران بود، تهران برای او دروازهای بود به سوی جهانی تازه، جهانی که در آن با استادانی همچون محمدتقی آملی، ابوالحسن شعرانی، مهدی الهی قمشهای و دیگر بزرگان نشست و برخاست کرد و روح و ذهنش را با فلسفه، عرفان، ریاضیات و علوم نقلی غنی ساخت.
چند سال بعد، تشنگی او برای حقیقت، وی را تا قم کشاند، جایی که «عقلانیت» و «معنویت» در کنار هم جریان داشت، در قم بود که حسنزاده در محضر علامه سیدمحمدحسین طباطبایی و برادرش سیدمحمدحسن الهی قرار گرفت و طی ۱۷ سال، دریایی از حکمت، عرفان و معرفت را از سرچشمه وجود این بزرگان نوشید.
خود او بارها نقل کرده است که رؤیایی پرمعنا در جوانی دیده بود؛ رؤیای تشرف به حضور امام رضا (ع) و نوشیدن «آب حیات علم» از دستان ایشان، خوابی که آن را نقطه عطف مسیر علمی و عرفانیاش میدانست و گویی از همان زمان، سرنوشت علمیاش مُهر تأیید آسمانی گرفته بود.
عالمی که به شهدا متوسل میشد
برخلاف بسیاری از اندیشمندان که تنها در یک رشته صاحبنظرند، حسنزاده آملی بهتدریج چهرهای شد که در همه علوم درخشید، فلسفه، عرفان، ریاضیات، فقه، نجوم، ادبیات و حتی علوم طبیعی. آثارش از مرز ۱۷۰ کتاب گذشت، آثاری همچون الهینامه، رساله لقاءالله، وحدت از دیدگاه عارف و حکیم، شرح فصوصالحکم، شروح بر اشارات ابنسینا، رساله اتحاد عاقل و معقول، معرفت نفس، مکاسب و کفایه و دهها اثر دیگر که هر یک برای پژوهشگران نسلهای آینده گنجینهای بیبدیل هستند، همین جامعیت سبب شد لقب «علامه ذوالفنون» برازنده او شود؛ عالمی که عقل و عرفان را در کنار برهان و قرآن نشاند و میگفت: «قرآن، عرفان و برهان از هم جدایی ندارند.»
شاگردان فراوانی در محضر او تربیت شدند، چهرههایی همچون آیتالله داوود صمدی آملی، آیتالله حسن رمضانی، اسماعیل منصوری لاریجانی، آیتالله یزدانپناه و بسیاری دیگر که هر یک امروز از استوانههای فکری حوزه به شمار میروند، در سال ۱۳۸۲، از او به عنوان چهره ماندگار تجلیل شد اما حقیقت آن است که او پیش از هر عنوان، در قلب شاگردان و اهل علم جای داشت.
اما حسنزاده تنها عارفی منزوی در مدرسه نبود، تاریخ او را در کنار وقایع بزرگ زمانه نیز به یاد دارد، پیش از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، به دیدار امام خمینی رفت و از آن زمان در مسیر روشنگری سیاسی و اجتماعی قدم گذاشت، مسیری که با اعتراض به قوانین غیرشرعی، نامهنگاریهای انتقادی به دولت وقت و حمایت از حرکت امام خمینی (ره) همراه شد، سالها بعد در دوران جنگ تحمیلی، او نه از پشت میز درس بلکه در کنار رزمندگان از سنگرهای ایمان حمایت کرد؛ عالمی که حضورش در جبههها با معنویت، دعا و امید معنا پیدا میکرد.
ولایتپذیری یکی از ویژگیهای بارز علامه حسنزاده آملی است که شاگردانش همیشه به آن تاکید داشته و گفتهاند که آن عالم وارسته همیشه بر ارتباط طرفینی خود با رهبر معظم انقلاب تأکید داشتند، به گفته حجتالاسلام والمسلمین محمدباقر محمدی لائینی، نماینده ولی فقیه در استان مازندران، علامه ذوالفنون، ذوب در ولایت بود و با آن جایگاه والای خودشان در مقابل مقام معظم رهبری با خضوع عمل میکردند.
احترام بسیار زیاد به شهدا از دیگر ابعاد شخصیتی آن عالم بود، به نحوی که شهدا را والاتر از اولیا الله میدانست و تمسک و توسل به آنها در سیره زندگی جاری و ساری بود.
صبح روز سوم مهر ۱۴۰۰، آمل در سوگی بزرگ فرو رفت، خبر بستری شدن علامه در بیمارستان امام رضا و سپس عروج ملکوتی او، موجی از اندوه در سراسر کشور برانگیخت. همان شبی که روحش به آسمان پیوست، هزاران دل، اضطراب و اشک را تجربه کرد، چند روز بعد، پیکر مطهرش با حضور باشکوه مردم تشییع شد، نماز میت را رهبر معظم انقلاب اقامه کرد و در نهایت در آرامگاه خانوادگیاش در روستای ایرا در کنار همسرش به خاک سپرده شد، جایی که اکنون میعادگاه هزاران عاشق معرفت است.
علامه حسنزاده آملی؛ نماد عقل و خرد در روزگار ما
حجتالاسلام ابراهیم یعقوبیان، پژوهشگر مذهبی و امام جمعه شهرستان آمل با اشاره به جایگاه علمی مرحوم علامه حسنزاده آملی به خبرنگار ایمنا میگوید: بررسی شخصیت علمی ایشان نیازمند ورود به دو حوزه مهم علوم منقول و معقول است.
وی میافزاید: در هر دو حوزه، آثار متعدد و ارزشمندی از علامه حسنزاده به جای مانده است، از جمله آثار منقول ایشان میتوان به شرح منهاج البراعه، تکمیلهای بر نهجالبلاغه و خلاصه منهجالصادقین اشاره کرد که نیازمند مطالعه و تحلیل دقیق هستند.
یعقوبیان ادامه میدهد: در حوزه علوم معقول نیز آثار فراوانی از ایشان وجود دارد، اما نوآوریهای علامه در این عرصه هنوز بهطور گسترده معرفی نشده و لازم است فعالیتهای پژوهشی بیشتری در این زمینه انجام شود.
امام جمعه آمل با اشاره به جنبههای عرفانی و شهودی آثار علامه میگوید: آثار ارزشمندی همچون رساله لقاءالله که در آن ۱۵ گام سلوک برای رسیدن به کمال مطرح شده، میتواند برنامهای جامع برای بهرهبرداری علمی، معنوی و عملی فراهم و به رفع مشکلات روحی، فکری و انگیزشی نسل جوان کمک کند.
وی با تأکید بر گرایش روزافزون جامعه به عرفانهای نوظهور میافزاید: بهترین منابع برای پاسخگویی به نیازهای معنوی، آثار ارزشمند علامه حسنزاده است.
تجسم عقلانیت در یک شخصیت واحد
یعقوبیان در ادامه توضیح میدهد: میتوان علامه را تجسم عینی عقل در روزگار ما دانست، ایشان نمونهای بینظیر از عقل مجسم و نماد واقعی عقلانیت در جامعه امروز است و بهرهگیری از شخصیت و آثار ایشان میتواند راهگشای بسیاری از مسائل فکری و معنوی باشد.
وی در پایان تأکید میکند: لازم است آثار و رسالههای علامه بیشتر استخراج و معرفی شوند تا جانهای تشنه بشر سیراب شوند و نقش آنها در رفع نیازهای معنوی و فکری جامعه پررنگتر شود.
به گزارش ایمنا، زندگی و آثار علامه حسنزاده آملی نه تنها گنجینهای بیبدیل از معرفت و حکمت اسلامی است، بلکه الگویی روشن برای نسلهای امروز و فردا محسوب میشود، او نمونهای است از تلفیق عقل و عرفان، علم و عمل، دانش و معنویت که هر کدام میتواند چراغ راهی برای پژوهشگران، طلبهها و جوانان جویای حقیقت باشد.
شناخت و بهرهگیری از میراث علمی و عرفانی ایشان، فراتر از مطالعه صرف، فرصتی است برای عمقبخشی به زندگی فردی و اجتماعی و پاسداشت یک روح بلند که همواره در افق اندیشه و دل انسانها پرواز خواهد کرد.
گزارش از کبریا مقدس، خبرنگار ایمنا از مازندران
نظر شما