به گزارش خبرگزاری ایمنا، زندان در نگاه سنتی تنها محل اجرای مجازات و جداسازی فرد از جامعه تلقی میشد، اما در رویکردهای نوین کیفری، زندان باید به محیطی برای اصلاح و بازسازی شخصیت تبدیل شود. آموزش و حرفهآموزی در این میان نقش حیاتی دارد، زیرا بسیاری از زندانیان پیش از ورود به زندان با مشکلاتی همچون بیسوادی، فقدان مهارتهای شغلی یا ناتوانی در مدیریت زندگی اجتماعی مواجه هستند و اگر زندان تنها به نگهداری محدود شود، فرد پس از آزادی همان مشکلات را با خود به جامعه بازمیگرداند و احتمال بازگشت به جرم افزایش مییابد، بنابراین آموزش در زندان نه یک امتیاز، بلکه ضرورتی بنیادین برای شکستن چرخه جرم است.
قوانین کشور و آئیننامههای سازمان زندانها آموزش را به عنوان حق زندانیان به رسمیت شناخته است که این حق در چارچوب عدالت کیفری معنا پیدا میکند، یعنی زندانی باید فرصت داشته باشد تا در دوران حبس، مسیر اصلاح و بازپروری را طی کند و علاوه بر قوانین داخلی، اسناد بینالمللی مانند قواعد نلسون ماندلا نیز بر ضرورت آموزش زندانیان تأکید دارند. در واقع، آموزش در زندانها بخشی از احترام به کرامت انسانی زندانیان است و نشان میدهد که جامعه حتی در زمان مجازات، حقوق بنیادین افراد را نادیده نمیگیرد.
بازپروری اجتماعی یکی از مهمترین اهداف آموزش زندانیان است؛ فردی که در زندان مهارتهای فنی یا علمی میآموزد، پس از آزادی میتواند به عنوان نیروی کار مولد وارد جامعه شود و این امر نه تنها به کاهش نرخ تکرار جرم کمک میکند، بلکه اعتماد جامعه به فرایند اصلاح و تربیت را افزایش میدهد، زندانیان آموزشدیده پس از آزادی کمتر با برچسب مجرم سابق شناخته میشوند، زیرا توانایی ارائه خدمات و کار مفید دارند و در نتیجه، آموزش به ابزاری برای بازسازی هویت اجتماعی زندانیان تبدیل میشود.
حرفهآموزی زندانیان بعد اقتصادی مهمی دارد که هم زندانی و هم جامعه از آن بهرهمند میشوند. زندانیان شاغل در کارگاههای زندان میتوانند بخشی از هزینههای خود را تأمین کنند و حتی به خانوادههایشان کمک مالی برسانند که این امر فشار اقتصادی بر خانواده زندانی را کاهش میدهد و مانع از فروپاشی اجتماعی آنان میشود. از سوی دیگر، پس از آزادی، مهارتهای آموختهشده به زندانیان امکان میدهد وارد بازار کار شوند و از چرخه بیکاری و فقر خارج شوند.
آموزش و حرفهآموزی در زندانها ابزاری برای بازسازی پیوند فرد با جامعه محسوب میشود / آموزش زندانیان یک حق بنیادین است
زهرا عالیپور، حقوقدان، کارشناس و پژوهشگر حوزه حقوق با بیان اینکه آموزش و حرفهآموزی در زندانها تنها یک برنامه اصلاحی نیست، بلکه ابزاری برای بازسازی پیوند فرد زندانی با جامعه محسوب میشود، به خبرنگار ایمنا میگوید: فرد زندانی که در دوران حبس مهارتهای جدید میآموزد، پس از آزادی کمتر در معرض طرد اجتماعی قرار میگیرد و میتواند با هویت تازهای وارد بازار کار شود و این نگاه اجتماعی، آموزش را به پلی میان زندان و جامعه تبدیل کرده است.
وی با بیان اینکه در سیاستهای کیفری نوین، مجازات زندان بدون برنامههای اصلاحی ناکارآمد تلقی میشود، میافزاید: به همین دلیل، حرفهآموزی در قوانین زندان به عنوان بخشی از سیاست بازپروری تعریف شده است. این سیاستها نشان میدهند که قانونگذار به دنبال کاهش چرخه جرم و بازگشت زندانیان به زندگی سالم است، نه تنها اعمال مجازات.
حقوقدان، کارشناس و پژوهشگر حوزه حقوق با بیان اینکه از منظر حقوق بشر، آموزش زندانیان یک حق بنیادین است، تصریح میکند: اسناد بینالمللی مانند قواعد نلسون ماندلا بر ضرورت فراهم کردن فرصتهای آموزشی برای زندانیان تأکید دارند. قوانین داخلی نیز آموزش را جزو حقوق زندانیان دانسته و آن را بهعنوان بخشی از کرامت انسانی آنان تضمین کرده است.
آموزش و حرفهآموزی در زندانها به عنوان سرمایهگذاری اجتماعی دیده شود / یکی از راهکارهای تقویت آموزش زندانیان، مشارکت نهادهای مدنی و بخش خصوصی است
عالیپور با بیان اینکه با وجود جایگاه قانونی، اجرای برنامههای آموزشی در زندانها میتواند با مشکلاتی روبهرو باشد، ادامه میدهد: کمبود منابع مالی، محدودیت فضای آموزشی و نبود ارتباط مؤثر با بازار کار باعث میشود بعضی از دورهها کارآمدی لازم را نداشته باشند و این چالشها نشان میدهد که تحقق کامل اهداف حرفهآموزی نیازمند سرمایهگذاری و مدیریت جدیتر است.
وی با بیان اینکه یکی از راهکارهای تقویت آموزش زندانیان، مشارکت نهادهای مدنی و بخش خصوصی است، میگوید: انجمنهای حمایت از زندانیان، بنیاد تعاون و حتی کارآفرینان میتوانند با ایجاد کارگاهها و دورههای آموزشی، کیفیت برنامهها را ارتقا دهند. این همکاری نه تنها به زندانیان کمک میکند، بلکه برای جامعه نیز ارزش اقتصادی و اجتماعی دارد.
حقوقدان، کارشناس و پژوهشگر حوزه حقوق با بیان اینکه آموزش و حرفهآموزی در زندانها باید به عنوان سرمایهگذاری اجتماعی دیده شود، اضافه میکند: در زندانی که با مهارت و دانش جدید آزاد میشود، احتمال بازگشت او به جرم کاهش مییابد و به جای هزینهزا بودن، به نیروی مولد تبدیل میشود، بنابراین تقویت جایگاه آموزش در قوانین زندان نه تنها به نفع زندانیان، بلکه به سود کل جامعه است.
یکی از مهمترین ابزارهای اصلاحی، آموزش و حرفهآموزی زندانیان است / حرفهآموزی نه تنها برای زندانیان، بلکه برای جامعه نیز سودمند است
پریا آراسته، حقوقدان، کارشناس حقوقی و پژوهشگر حوزه حقوق با بیان اینکه در نظام حقوقی، زندان تنها محلی برای نگهداری محکومان نیست، بلکه به عنوان محیطی برای اصلاح و تربیت نیز شناخته میشود، به خبرنگار ایمنا میگوید: یکی از مهمترین ابزارهای اصلاحی، آموزش و حرفهآموزی زندانیان است که در آئیننامههای مختلف سازمان زندانها و قوانین توسعه اقتصادی و اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته است و این رویکرد نشان میدهد که قانونگذار به جای تمرکز صرف بر مجازات، به بازپروری و بازگشت زندانیان به جامعه توجه دارد.
وی با بیان اینکه بر اساس آئیننامه کار زندانیان مصوب سال ۱۳۷۹، حرفهآموزی به عنوان اولویت اصلی در برنامههای زندانها مطرح شده است، میافزاید: این آئیننامه زندانیان را به دو دسته کارآموز و شاغل تقسیم میکند و تأکید دارد که کار در زندان الزامی نیست، بلکه داوطلبانه است، همچنین سازمان زندانها موظف است با همکاری نهادهای آموزشی و فنی، دورههای مهارتآموزی متناسب با نیازهای بازار کار برگزار کند.
حقوقدان، کارشناس حقوقی و پژوهشگر حوزه حقوق با بیان اینکه قوانین مربوط به حرفهآموزی زندانیان اهداف متعددی را دنبال میکنند، تصریح میکند: کاهش آسیبهای ناشی از حبس و جلوگیری از انزوای اجتماعی زندانیان، توانمندسازی و خودکفایی زندانیان در دوران حبس و پس از آزادی و کاهش نرخ بازگشت مجدد به زندان از طریق ایجاد فرصتهای شغلی پایدار از جمله این اهداف است که این اهداف نشان میدهد حرفهآموزی نه تنها برای زندانیان، بلکه برای جامعه نیز سودمند است.
قوانین مشوقهایی برای زندانیان و کارآفرینان در نظر گرفته است / جایگاه آموزش و حرفهآموزی در قوانین زندان ایران بسیار برجسته است
آراسته با بیان اینکه برای تحقق این اهداف، ساختارهای متعددی ایجاد شده است، ادامه میدهد: از جمله این ساختارها میتوان به دفتر برنامهریزی اشتغال و حرفهآموزی در سازمان زندانها، بنیاد تعاون زندانیان که کارگاههای تولیدی و خدماتی را در زندانها راهاندازی میکند و انجمن حمایت از زندانیان که علاوه بر کمک به خانوادهها، در زمینه اشتغال زندانیان نیز فعالیت دارد، اشاره کرد که این نهادها با همکاری بخش خصوصی و دولتی، زمینه اشتغال و آموزش زندانیان را فراهم میکنند.
وی با اشاره به اینکه قوانین مشوقهایی برای زندانیان و کارآفرینان در نظر گرفته است، میگوید: زندانیان شاغل دستمزد دریافت میکنند و میتوانند پس از آزادی از مهارتهای آموختهشده برای اشتغال استفاده کنند، کارآفرینانی که در زندانها سرمایهگذاری میکنند نیز از حمایتهای قانونی و مالی برخوردار میشوند و این سیاستها به ایجاد اشتغال مولد و پایدار کمک میکند.
حقوقدان، کارشناس حقوقی و پژوهشگر حوزه حقوق با بیان اینکه در مجموع جایگاه آموزش و حرفهآموزی در قوانین زندان ایران بسیار برجسته است، اضافه میکند: این قوانین با هدف اصلاح، بازپروری و بازگشت زندانیان به جامعه تدوین شده است و نشان میدهند که نگاه قانونگذار به زندان، تنها کیفری نیست، بلکه تربیتی و اجتماعی نیز هست، اما با این حال، چالشهایی مانند کمبود منابع، کیفیت آموزش و ارتباط با بازار کار همچنان وجود دارد که نیازمند توجه بیشتر است.
آموزش در زندان تنها به مهارتهای شغلی محدود نمیشود، بلکه تأثیر عمیقی بر سلامت روان زندانیان دارد. یادگیری مهارتهای جدید، احساس ارزشمندی و امید به آینده را در زندانیان تقویت میکند. بسیاری از زندانیان در محیط زندان با یکنواختی، اضطراب و فشارهای روانی مواجه هستند و آموزش و حرفهآموزی میتواند این چرخه را بشکند و به آنان انگیزهای تازه برای زندگی بدهد و علاوه بر این، آموزش به زندانیان کمک میکند تا هویت فردی خود را بازسازی کنند و خود را نه بهعنوان مجرم، بلکه به عنوان فردی در حال یادگیری و رشد ببینند.
اجرای موفق برنامههای آموزشی نیازمند همکاری گسترده میان سازمان زندانها، وزارت آموزش و پرورش، سازمان فنی و حرفهای و نهادهای مدنی است. مشارکت بخش خصوصی نیز میتواند کیفیت آموزشها را ارتقا دهد و زندانیان را با نیازهای واقعی بازار کار آشنا کند. انجمنهای حمایت از زندانیان و بنیاد تعاون زندانیان نمونههایی از نهادهایی هستند که میتوانند در این مسیر نقشآفرینی کنند و این همکاریها نهتنها به زندانیان کمک میکند، بلکه برای جامعه نیز ارزش اقتصادی و اجتماعی دارد، زیرا نیروی کار تازهای وارد چرخه تولید میشود.
با وجود اهمیت آموزش، اجرای آن در زندانها با موانع جدی روبهرو است و کمبود بودجه، ضعف زیرساختهای آموزشی و نگاه منفی جامعه به زندانیان از جمله مشکلات اصلی هستند. بسیاری از زندانیان پس از آزادی با تبعیض اجتماعی مواجه میشوند و نمیتوانند از مهارتهای آموختهشده بهرهبرداری کنند، همچنین نبود ارتباط مؤثر میان آموزشهای زندان و نیازهای واقعی بازار کار باعث میشود برخی دورهها کارآمدی لازم را نداشته باشند و رفع این موانع نیازمند سیاستگذاری جامع، سرمایهگذاری و تغییر نگرش عمومی نسبت به زندانیان است.
آموزش و حرفهآموزی زندانیان ضرورتی انکارناپذیر است که ابعاد حقوقی، اجتماعی، اقتصادی و روانی را در بر میگیرد و این اقدام نه تنها به اصلاح فردی زندانیان کمک میکند، بلکه جامعه را از چرخه جرم و هزینههای ناشی از آن میرهاند. آیندهای که در آن زندانها به مراکز بازپروری واقعی تبدیل شوند، تنها با سرمایهگذاری جدی بر آموزش و حرفهآموزی محقق خواهد شد و اگر آموزش بهعنوان سرمایهگذاری اجتماعی دیده شود، هر زندانی پس از آزادی میتواند به جای بار اضافی، به نیروی مولد و سازندهای برای جامعه تبدیل شود.
نظر شما