به گزارش خبرگزاری ایمنا، آنفلوانزا یک بیماری ویروسی دستگاه تنفسی است که بیشتر در فصلهای سرد سال شیوع بیشتری دارد و این بیماری برخلاف سرماخوردگی، میتواند عوارض جدی و حتی مرگبار داشته باشد. ویروس آنفلوانزا به سرعت منتقل میشود و میتواند سینوسها، بینی، گلو و حتی ریهها را درگیر کند و شروع بیماری ناگهانی است و فرد به سرعت دچار ضعف و بیحالی میشود.
بر خلاف بیماری آنفلوانزا، سرماخوردگی به طور معمول خفیفتر است و با علائمی مانند آبریزش بینی، عطسه و گلودرد همراه میشود، اما آنفلوانزا با تب بالا، بدندرد شدید، سردرد، خستگی مفرط و سرفه خشک شناخته میشود و در حالی که سرماخوردگی به ندرت باعث عوارض جدی میشود، آنفلوانزا میتواند به ذاتالریه، عفونتهای شدید تنفسی و حتی بستری شدن در بیمارستان منجر شود.
علائم آنفلوانزا شامل تب ناگهانی، لرز، درد عضلانی، سردرد، گلودرد، سرفه خشک، آبریزش بینی و خستگی شدید است که این علائم شدیدتر از سرماخوردگی هستند و ممکن است چند روز تا دو هفته ادامه یابند و کودکان، سالمندان و افراد با بیماریهای زمینهای بیشتر در معرض خطر عوارض جدی قرار دارند.
درمان آنفلوانزا بیشتر حمایتی است و استراحت کافی، مصرف مایعات فراوان و داروهای تببر و ضد درد برای کاهش علائم توصیه میشود و در بعضی موارد، پزشک ممکن است داروهای ضدویروس تجویز کند که اگر در روزهای ابتدایی بیماری مصرف شوند، شدت و مدت بیماری را کاهش میدهند. برخلاف سرماخوردگی، درمان آنفلوانزا نیازمند توجه جدیتر است تا از بروز عوارض خطرناک جلوگیری شود.
مهمترین راه پیشگیری از آنفلوانزا تزریق واکسن سالانه است؛ واکسن آنفلوانزا هر سال بر اساس سویههای جدید ویروس تولید میشود و بهترین زمان تزریق آن پیش از شروع فصل سرما است. واکسیناسیون به ویژه برای گروههای پرخطر مانند سالمندان، کودکان، زنان باردار و بیماران مزمن توصیه میشود و علاوه بر واکسن، رعایت بهداشت فردی مانند شستوشوی دستها و پرهیز از تماس نزدیک با افراد بیمار نقش مهمی در کاهش شیوع دارد.
با توجه به آمارهای جدید منتشر شده از میزان ابتلاء به بیماری آنفلوانزا و ضرورت توجه به توصیههای پیشگیرانه و درمان مؤثر این بیماری، پیرامون تعریف علمی بیماری آنفلوانزا و جایگاه آن در نظام سلامت، انواع و ساختار ویروس آنفلوانزا و اهمیت شناسایی سویهها، تفاوتهای آنفلوانزا و سرماخوردگی، ضرورت پیشگیری از بیماریهای تنفسی بهویژه آنفلوانزا در جامعه، ترکیب واکسن آنفلوانزا، گروههای هدف و محدودیتهای سنی برای دریافت واکسن، میزان اثرگذاری و محدودیتها و بهترین زمان تزریق واکسن آنفلوانزا، با رضا فدایی، متخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری گفتوگویی داشتیم که شرح آن را در ادامه میخوانید.
ایمنا: بیماری آنفلوانزا از منظر علمی چگونه تعریف میشود و چرا این بیماری چنین جایگاهی در نظام سلامت دارد؟
فدایی: آنفلوانزا یک بیماری تنفسی است که توسط ویروسی به نام ویروس آنفلوانزا ایجاد میشود، واژه آنفولانزا ریشه ایتالیایی دارد و به معنای تأثیر ستارگان است، زیرا در گذشته تصور میشد بروز گسترده بیماری در ماههای خاص، تحت تأثیر اجرام آسمانی است و امروز به طور دقیق میدانیم که عامل بیماری یک ویروس تنفسی است که از طریق عطسه، سرفه و حتی صحبتکردن منتقل میشود.
انتقال ویروس تنها محدود به هوا نیست؛ ترشحات تنفسی روی سطوح مینشینند و اگر فرد دیگری آنها را لمس کند و دست خود را به دهان یا بینی ببرد، احتمال ابتلاء وجود دارد و به همین دلیل انتشار آن بسیار سریع است و افراد زیادی را در مدت کوتاهی گرفتار میکند.
آنچه این بیماری را مهم میسازد، توانایی آن در ایجاد اپیدمی و حتی پاندمی است، آنفلوانزا برخلاف بسیاری از سرماخوردگیهای معمول، میتواند جمعیتهای وسیعی را درگیر کند و در تاریخ پزشکی چندین بار سبب همهگیریهای بزرگ شده است و هر ۳۰ سال یک بار یک همهگیری جهانی ثبت شده و همین موضوع لزوم توجه جدی به این بیماری را نشان میدهد.
ایمنا: ویروس آنفلوانزا از چه انواع و ساختارهایی تشکیل شده و اهمیت شناسایی سویهها در کنترل این بیماری چیست؟
فدایی: آنفلوانزا یک ویروس واحد نیست، بلکه شامل چندین نوع متفاوت است که با حروف و اعداد طبقهبندی میشوند؛ دو گروه اصلی این ویروسها آنفلوانزای A و آنفلوانزای B هستند که هرکدام به نوبه خود زیرگروههای متعدد دارند، به عنوان مثال، سویههایی مانند H1N1 یا H3N2 زیرمجموعه آنفولانزای A هستند و بر اساس پروتئینهای سطحی ویروس نامگذاری میشوند.
برای عموم مردم و حتی بسیاری از پزشکان، دانستن جزئیات سویهها ضرورت عملی ندارد، زیرا اصول مراقبت و درمان در میان انواع مختلف تفاوت قابلتوجهی ندارد، اما برای مسئولان سلامت، پژوهشگران و نهادهای مرتبط با کنترل بیماری، این اطلاعات بسیار حیاتی است، زیرا جهشهای ویروسی ممکن است زمینهساز بروز اپیدمیهای جدید شوند.
ساختار متغیر ویروس، امکان انتشار گسترده از کشوری به کشور دیگر و سپس تبدیل شدن به یک همهگیری جهانی را فراهم میکند و همین ویژگی باعث شده آنفلوانزا همواره تحت پایش دقیق مراکز بینالمللی سلامت قرار گیرد.
ایمنا: چه عواملی آنفلوانزا و سرماخوردگی را از یکدیگر متمایز میکند و چرا آنفلوانزا در مقایسه با سرماخوردگی خطرناکتر است؟
فدایی: آنفلوانزا برخلاف سرماخوردگی یک بیماری خفیف نیست، بلکه در گروههای خاص مانند بیماران زمینهای، سالمندان، کودکان و بارداران میتواند مخاطرهآمیز باشد و در تاریخ پزشکی، بخش قابلتوجهی از فوت ناشی از بیماریهای تنفسی به اپیدمیهای آنفلوانزا اختصاص داشته است و با وجود دارو و واکسن نیز این بیماری همچنان یک چالش مهم سلامت عمومی محسوب میشود.
شروع علائم آنفولانزا ناگهانی است و با تب بالا، بدندرد شدید، خستگی مفرط، سرفه و گلودرد همراه است، بیمار به سرعت دچار بیحالی شدید میشود و توان انجام فعالیتهای روزمره را از دست میدهد، در حالی که سرماخوردگی بهتدریج آغاز میشود و شدت کمتری دارد.
آنفلوانزا علاوه بر خطر فردی، از نظر اجتماعی نیز اهمیت فراوان دارد، زیرا با قابلیت انتشار سریع، میتواند سلامت عمومی را تهدید و فشار زیادی بر سیستمهای درمانی وارد کند، بنابراین شناخت تفاوتهای آن با سرماخوردگی و رعایت اصول پیشگیری نقش مهمی در کنترل این بیماری دارد.
ایمنا: پیشگیری از بیماریهای تنفسی به ویژه آنفلوانزا در جامعه چقدر اهمیت دارد و چرا این موضوع باید جدی گرفته شود؟
فدایی: بیماریهای تنفسی مانند آنفلوانزا، کرونا و سرماخوردگی میتوانند به صورت گروهی افراد را مبتلا کنند و باعث ایجاد اپیدمی شوند و به همین دلیل پیشگیری از این بیماریها اهمیت بسیار زیادی دارد و تنها به فرد مبتلا محدود نمیشود، بلکه میتواند از شیوع گسترده در جامعه جلوگیری کند. پیشگیری از آنفلوانزا شامل چندین بخش است که رعایت بهداشت فردی یکی از مهمترین آنها است.
این اصول بهداشتی همان مواردی است که در دوران کرونا بسیار مورد توجه قرار گرفت و از جمله آنها میتوان به شستن مداوم دستها، استفاده از ماسک در محیطهای پرجمعیت و رعایت فاصلهگذاری اجتماعی در مواقع ضروری اشاره کرد و رعایت این نکات حتی در زمان نبود اپیدمی نیز اهمیت دارد و میتواند از ابتلاء به بیماری در فرد و خانواده جلوگیری کند.
دورههای خاصی از سال مانند آذر و حوالی نوروز، بعضی مناطق کشور با احتمال اپیدمی بالاتر همراه است. در زمان وقوع اپیدمی، توصیههای ویژهای ارائه میشود که شامل ضدعفونی سطوح پرتماس و پرهیز از تجمعات است که این توصیهها، در زمان عادی به صورت روزمره مورد نیاز نیستند، اما در زمان شیوع اهمیت بالایی دارند و میتوانند از بروز موارد شدید بیماری جلوگیری کنند.
ایمنا: واکسن آنفلوانزا چگونه از ابتلاء به بیماری جلوگیری میکند و ترکیب آن شامل چه ویروسهایی است؟
فدایی: واکسن آنفلوانزا برای پیشگیری از ابتلاء به بیماری بسیار ارزشمند است؛ این واکسن علاوه بر پیشگیری از ابتلای افراد، میتواند از بروز اپیدمی در جامعه جلوگیری کند. واکسن آنفلوانزا به طور معمول از سه تا چهار نوع ویروس تشکیل میشود که شامل ویروسهای آنفولانزای A با زیرگروههای H1N1 و H3N2 و یک یا دو نوع ویروس آنفلوانزای B است.
دو نوع واکسن وجود دارد که شامل واکسن سهظرفیتی دارای دو نوع A و یک نوع B و واکسن چهارظرفیتی دارای دو نوع A و دو نوع B میشود ، نوع چهارظرفیتی از بعضی جهات بهتر است، اما نوع سهظرفیتی نیز مؤثر است و مشکلی ندارد و ترکیب واکسن هر سال تغییر میکند تا با ویروسهای شایع آن سال مطابقت داشته باشد.
واکسیناسیون سال جدید به طور معمول از شهریور وارد بازار میشود و واکسن سال گذشته قابل استفاده نیست. واکسن موجود در کشور از نوع کشتهشده است و واکسن زنده ضعیفشده در کشور موجود نیست و به طور کلی میتوان گفت که واکسن ایمن است و نمیتواند سبب بیماری یا انتقال ویروس به دیگران شود.
ایمنا: آیا تزریق واکسن آنفلوانزا میتواند باعث بیماری یا انتقال ویروس به دیگر افراد شود؟
فدایی: واکسن آنفلوانزا قادر به انتقال بیماری نیست؛ واکسن حاوی قطعات ویروس است و ویروس کامل در آن وجود ندارد، بنابراین دریافتکننده واکسن نه تنها بیمار نمیشود، بلکه نمیتواند بیماری را به دیگران منتقل کند.
این ویژگی واکسن، ایمنی بالای آن را تضمین میکند و هیچ محدودیتی برای تماس با سایر افراد پس از تزریق ایجاد نمیکند، به همین دلیل، واکسن برای گروههای سنی مختلف ایمن است و میتوان آن را بدون نگرانی تزریق کرد.
علاوه بر این، واکسن هر سال بهروز میشود تا با ویروسهای شایع آن سال مطابقت داشته باشد و اثربخشی بالاتری داشته باشد، بنابراین واکسیناسیون هم برای فرد مفید است و هم برای جلوگیری از شیوع گسترده در جامعه اهمیت دارد.
ایمنا: کدام گروهها باید واکسن آنفلوانزا را دریافت کنند و آیا محدودیت سنی برای تزریق این واکسن وجود دارد؟
فدایی: هر فرد از شش ماهگی به بعد میتواند واکسن آنفلوانزا دریافت کند و هیچ منع خاصی برای افراد سالم وجود ندارد، البته در موارد استثنایی که فرد در سالهای قبل دچار مشکل پس از واکسیناسیون شده باشد، توصیه میشود با پزشک مشورت کند.
با توجه به محدودیت تولید جهانی واکسن، اولویتبندی برای تزریق الزامی است و گروههای اولویتدار شامل کودکان، سالمندان، زنان باردار و افراد دارای بیماریهای زمینهای مانند دیابت، فشارخون بالا، بیماران تحت درمان با کورتون یا داروهای پیوند و بیماران مبتلا به سرطان که شیمیدرمانی یا پرتودرمانی میشوند، هستند.
برای این گروهها، واکسن به طور معمول به صورت رایگان و با فراخوان توسط سیستم بهداشتی ارائه میشود. تأخیر در تزریق به هیچ وجه اثربخشی واکسن را کاهش نمیدهد و تزریق در مهر یا آبان نیز مؤثر است.
ایمنا: واکسن آنفلوانزا تا چه میزان اثرگذاری دارد و چه محدودیتهایی برای آن وجود دارد؟
فدایی: اثربخشی واکسن آنفلوانزا به ترکیب سالانه واکسن و شرایط فردی بستگی دارد و بین ۴۰ تا ۹۰ درصد متغیر است و این بدان معنا است که واکسن میتواند به طور قابل توجهی از ابتلاء به آنفلوانزا پیشگیری کند، اما تضمین صددرصدی نیست.
نکته مهم دیگر این است که واکسن تنها از ابتلاء به آنفلوانزای واقعی پیشگیری میکند و از سرماخوردگی یا سایر ویروسهای تنفسی مانند آدنوویروسها و رینوویروسها جلوگیری نمیکند، بنابراین اگر فرد پس از تزریق واکسن به سرماخوردگی یا بیماریهای تنفسی دیگر مبتلا شود، این امر نشاندهنده کارایی نداشتن واکسن نیست، بلکه ناشی از ابتلاء به ویروسهای دیگر است.
ایمنا: بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفلوانزا چه زمانی است؟
فدایی: بهترین زمان تزریق واکسن همان زمان عرضه در داروخانهها و از شهریور است، توصیه میشود واکسن از داروخانهها خریداری شود و از منابع غیررسمی و مسافران خودداری شود، زیرا واکسنهای غیراصلی ممکن است ایمنی لازم را نداشته باشند.
برای کودکان شش ماه تا حدود ۹ سال که برای اولین بار واکسن دریافت میکنند، دو نوبت با فاصله یک ماه لازم است و در سالهای بعد، یک نوبت کافی است و این نکته برای والدین بسیار اهمیت دارد تا کودکان به طور کامل ایمن شوند.
تزریق واکسن آنفلوانزا در زمان مناسب باعث میشود فرد در طول فصل سرما بیشترین محافظت را داشته باشد و از بروز بیماری شدید جلوگیری شود.
ایمنا: واکسن آنفلوانزا برای گروههای حساس مانند سالمندان و بیماران مزمن چقدر مؤثر و ایمن است؟
فدایی: واکسن برای گروههای حساس مانند سالمندان، بیماران مزمن و زنان باردار ایمن و مؤثر است، این گروهها به دلیل ضعف سیستم ایمنی یا بیماریهای زمینهای بیشتر در معرض عوارض شدید آنفلوانزا هستند و دریافت واکسن میتواند به شکل چشمگیری خطر ابتلاء و شدت بیماری را کاهش دهد.
برای بیماران مبتلا به سرطان که تحت شیمیدرمانی یا پرتودرمانی هستند، واکسن میتواند از بروز عوارض جدی و حتی مرگومیر جلوگیری کند، بنابراین تزریق واکسن به این گروهها نه تنها ایمن است، بلکه از اهمیت بالایی برای حفاظت فردی و عمومی برخوردار است.
سیستم بهداشتی کشور سهمیهای از واکسن را برای این گروهها دریافت میکند و با فراخوانی برای تزریق، اطمینان حاصل میشود که افراد پرخطر به موقع واکسینه شوند.
نظر شما