به گزارش خبرگزاری ایمنا، در شرایطی که نظام سلطه با بهرهگیری از تمامی ظرفیتهای رسانهای خود، دستاوردهای انقلاب اسلامی را هدف گرفته است، بیانات راهبردی رهبر معظم انقلاب درباره «جهاد تبیین» به عنوان نقشهای جامع برای خنثیسازی این جنگ روایی مطرح میشود. ایشان با تأکید بر اینکه امروز اصلیترین میدان مقابله با دشمن، عرصه تبیین حقایق است، هیئات مذهبی را به عنوان پایگاههای مردمی و اثرگذار در خط مقدم این جهاد فرهنگی معرفی کردهاند. این امر، نقش تاریخی و انقلابی هیئات را در فضای کنونی بیش از هر زمان دیگری پررنگ میسازد.
هیئات مذهبی با اتکا به سرمایه عظیم مردمی و پیشینه ایثار و شهادت، همواره کانون نشر معارف اصیل اسلامی و نگهبان آرمانهای انقلاب بودهاند. رهبر انقلاب با درک ظرفیت بیبدیل این کانونها، خطاب به مداحان و ذاکران اهل بیت (ع) بر این نکته تأکید کردند که هیئات باید با بیانی هنرمندانه، مستند و اثرگذار، واقعه عاشورا و دیگر وقایع تاریخ اسلام را به درستی تبیین و از آن برای تحلیل مسائل روز و پاسخگویی به شبهات استفاده کنند. این نگاه، هیئات را از قالب صرفاً محفلی معنوی به یک پایگاه فعال و تأثیرگذار در عرصه اجتماعی-سیاسی ارتقا میدهد.
در این میان، شعر و نوحه به عنوان دو رکن اصلی در هیئات، رسالت سنگینی در انتقال مفاهیم بلند عاشورایی و تبیین گفتمان انقلاب اسلامی بر عهده دارند. همانگونه که شاعر آئینی بر غنای محتوایی، استناد تاریخی و هنرمندی در تولید آثار تأکید دارد، جهاد تبیین نیز مستلزم بهرهگیری از همین مؤلفهها برای اثرگذاری بر مخاطب و روشنگری در فضای جامعه است. بنابراین، هیئات با به کارگیری زبان هنر و موسیقی اصیل، میتوانند بیش از پیش در انجام این مأموریت بزرگ موفق عمل کرده و نقش تاریخی خود را در دفاع از حریم حقیقت ایفا کنند.
بر این اساس سیدعلی حسنی از شاعران آئینی و جوان کشورمان در گفتوگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به تعریف شعر آئینی اظهار کرد: شعر آئینی شعری است که از ارزشها و آرمانها سخن میگوید، نه لزوماً شعری که درباره معصومین و ذوات مقدسه باشد، یعنی اگر شاعری داشته باشیم که غزلی در مورد ضرورت رعایت اخلاق بگوید، آن شعر، شعر آئینی است.
وی با تاکید بر اینکه با گذشت زمان دستهبندی دقیقتری هم صورت گرفته است، افزود: مثلاً اگر شعری درباره امام حسین (ع) یا ایام محرم سروده شود، به آن شعر عاشورایی میگویند؛ اگر درباره حضرت زهرا (س) باشد، شعر فاطمی است و اگر درباره حضرت امیرالمؤمنین (ع) باشد، شعر علوی نامیده میشود. به هر حال، همه اینها در نهایت شامل این میشود که اگر شعری مبتنی بر ارزشها و آرمانها باشد، شعر آئینی محسوب میشود.
راز ماندگاری؛ وقتی مخاطب، هنر را میفهمد
این شاعر آئینی تصریح کرد: در هیئت هم با شعر مواجهیم هم با نوحه. تفاوت شعر و نوحه در این است که نوحه شعری چندوجهی است که با زبان محاوره گفته میشود و از همه مهمتر، نوحه با موسیقی و آوازخوانی عجین شده است.
حسنی عنوان کرد: در شعر کلاسیک هم موسیقی داریم، مثل وزنهای عروضی، اما موسیقی در نوحه به معنای استفاده از دستگاهها و الحان آوازی است که مبتنی بر خوانش و اجرای آوازی شکل میگیرد. تفاوت عمده آنها در این قضیه است.
وی توضیح داد: آن شعری که در هیئت به واسطه موسیقی اجرا میشود، نوحه نام دارد. آیا تفاوتی وجود دارد که به نظرم تفاوتی ندارد. همانطور که در شعر آئینی مؤلفههایی برای سنجش فرم و محتوا وجود دارد، در حوزه نوحه هم معیارهایی برای بررسی محتوا و فرم وجود دارد.
این شاعر آئینی با اشاره به تأثیر شعر بر ماندگاری مداحیها یادآور شد: اشعاری که در فضای هیئت ماندگار شده و در خاطره جمعی مردم جاودان شدهاند، عمدتاً شعرهای ضعیفی ندارند؛ یعنی از لحاظ شعری و محتوایی قدرتمندند.
حسنی اضافه کرد: تجربه نشان داده که مخاطب عمومی، هنر را میفهمد. اگر شعری بگوییم که هنرمندانه باشد و به ظرایف هنری توجه کرده باشد، قطعاً مخاطب هم با آن ارتباط بیشتری برقرار میکند. این چیزی است که با بررسی آثار ماندگار مثلاً صد سال گذشته میتوان به آن رسید که این شعرها عموماً باید محتوایی غنی، شاعرانگی و از لحاظ موسیقایی، قابلیت جمعخوانی و ملودی زیبا داشته باشند تا ماندگار شوند.
سندیت؛ پیششرط معرفتی شاعر آئینی
وی همچنین با اشاره به اهمیت سندیت در اشعار عنوان کرد: پیششرط معرفتی نوحهسرا و شاعر این است که وقتی میخواهیم درباره یک واقعه تاریخی متنی بنویسیم، مستندات تاریخی داشته باشیم. در مورد مسائل دینی هم باید حواسمان باشد حرفی که میزنیم خارج از منابع معتبر نباشد. البته این به آن معنی نیست که شاعرانگی را کنار بگذاریم و فقط بر اساس مقاتل و احادیث، شعر بگوییم. شعر کارکرد خودش را دارد، اما اگر کسی بخواهد روضه بگوید، روضهاش باید مستند باشد. اگر بخواهد روایتی را نقل کند، آن روایت باید سندیت داشته باشد. اینها مسائلی است که اگر به صورت جزئی وارد آن شویم، میتواند بسیار مفصل باشد.
این شاعر آئینی تاکید کرد: بعد از انقلاب اسلامی مفهوم شعر آئینی و نوحه بسیار پربار شد. گنجینهای که امروز در اختیار داریم، بعد از انقلاب رشد چشمگیری کرد و در حوزه نوحه هم همینطور است. از زمان جنگ تحمیلی تا امروز، حجم نوحههای ما به صورت کلی بسیار بیشتر شده و این اتفاق بسیار مبارکی است؛ رهبر انقلاب هم معتقدند که شعر آئینی در دوره جمهوری اسلامی به رشد و شکوفایی و اعتلایی رسیده که در دورههای دیگر وجود نداشته و به نظرم این حرف درستی است.
حسنی ادامه داد: با همین نگاه، اگر بخواهیم بررسی کنیم، وقتی کثرت اشعار و نوحهها افزایش پیدا میکند، طبیعی است که با نمونههایی مواجه شویم که شاید ایراداتی هم داشته باشند اما جریان کلی، جریانی است که هم به حدیث اهمیت میدهد، هم برایش حائز اهمیت است که آنچه خوانده میشود مستند باشد و هم خود جریان هیئت در برابر افرادی که سندیت را رعایت نمیکنند، موضع میگیرد. به نظرم این موضوع نشاندهنده پویایی هم مخاطب هیئت است و هم خود هیئت که در طول زمان توانسته مخاطب را تربیت کند.
وی با اشاره به جایگاه جهاد تبیین در بیانات رهبر انقلاب تصریح کرد: ایشان در دورههای مختلف، احکام جهادگونه زیادی صادر کردهاند؛ جهاد اقتصادی، جهاد فرزندآوری، جهاد علمی و جدیداً هم جهاد تبیین؛ برخلاف تصور بعضی، ایشان چندین بار در حوزههای مختلف حکم جهاد صادر کردهاند و از سخنرانیهای ایشان میتوان فهمید که مشکل امروز جامعه ما، دیگر صرفاً نظامی یا سیاسی نیست، آسیبی که در جامعه ما وجود دارد، این است که آرمانها و دستاوردهای انقلاب به فراموشی سپرده میشوند. این اتفاق چگونه میافتد؟ به واسطه پروپاگاندای غربیها که از طریق رسانهها صورت میگیرد.
هیئت؛ پایگاهی که مردم را تربیت میکند
این شاعر آئینی گفت: رسانه نقش محوری در تزریق ناامیدی و افسردگی به جامعه دارد، تا جایی که ما دستاوردها را نبینیم و باور کنیم جمهوری اسلامی هیچ کاری نکرده است. رهبر انقلاب میفرمایند که جهاد تبیین در اینجا لازم است؛ یعنی جهادی که بر ذهن افراد تأثیر میگذارد. شما باید بروید با مردم صحبت کنید، غبار تبلیغات غربی را از ذهن آنها بزدایید و واقعیت را به مخاطب منتقل کنید. این غایت جهاد تبیین است. کاری که ما باید انجام دهیم، این است که وقتی یک مخاطب عمومی در هیئت حضور پیدا میکند، بعد از خارج شدن از هیئت بگوید: «خدا را شکر، من زندهام و در این جامعه زندگی میکنم؛ وضعیت انقدر هم بد نیست و میشود به چیزهایی امید داشت.» این غایت قضیه است که ما روی ذهن افراد و دستگاه تحلیلی آنها تأثیر بگذاریم.
حسنی با بیان اینکه اما نکته مهمتر اینکه چرا میفرمایند مرکز انجام این کار باید هیئتهای مذهبی باشد، توضیح داد: در بین پایگاههای دینی موجود در جامعه ما بعد از انقلاب اسلامی هیئتها تنها پایگاهی هستند که کماکان مبتنی بر حضور داوطلبانه و مردمی هستند. شما وقتی یک پوستر برای یک هیئت هفتگی نصب میکنید، مخاطب شما مردم هستند. ممکن است یک هیئت بزرگ باشد با دهها هزار نفر شرکتکننده، یا یک هیئت محلی کوچک با ده نفر شرکتکننده، اما در هر صورت مخاطب شما مردم عادی هستند. در هیئت، ارتباط مستقیم با مردم اتفاق میافتد. سخنران میتواند ۴۵ دقیقه تا یک ساعت درباره یک موضوع صحبت کند و مداح هم در طول یک تا یک ساعت و نیم روضهخوانی و مداحی، میتواند محتوایی را به مردم منتقل کند. هم پایگاه مردم هستند، هم مخاطب مردم هستند و هم شبکه توزیع محتوا، مردم هستند.
وی با تاکید بر لزوم توجه به مسئله هیئت سیاسی بیان کرد: اگر هیئت سیاسی را برگرفته از یک «امامشناسی سیاسی» بدانیم، قضیه فرق میکند. یعنی اگر امام حسین (ع) را به عنوان شخصیتی بشناسیم که قیام کردند علیه ظلم و برای اقامه امر به معروف و نهی از منکر و اصلاح امت پیامبر، حرکتی انجام دادند که به شهادت ایشان منجر شد و قاتلین و جریان حاکم ظالم آن زمان را باید شناخت، آنگاه چارهای نداریم جز اینکه وقتی هیئت میگیریم و درباره امام حسین (ع) صحبت میکنیم، به این مسائل هم بپردازیم. حرکت امام حسین مبنا و اساسش چه بود؟ چرا انجام شد؟ و الگوبرداری ما از این حرکت برای دوران امروز چگونه است؟
هیئت سیاسی؛ الگوبرداری از قیام حسینی برای امروز
این شاعر آئینی یادآور شد: هیئتی که با این نگاه برگزار شود و به مخاطب منتقل کند که «از زندگی و قیام امام حسین الگو بگیر و زندگی شخصی خودت را بر اساس آن مدیریت کن» و یک هیئت سیاسی به این معنا خواهد بود. در چنین هیئتی، وقتی جنگ ایران و اسرائیل اتفاق میافتد، امکان ندارد شما حرفی از این واقعه نزنید. چون هم نگاه شما به عنوان مداح، شاعر یا سخنران و هم نگاه مخاطب هیئت، مبتنی بر این است که من برای مسائل امروزم باید به قیام امام حسین نگاه کنم و از آن الگوبرداری کنم.
حسنی عنوان کرد: از طرفی، چون مخاطب شما مردم هستند و مردم درگیر این مسائل شدهاند، شما باید نسبت به این مسئله تولید محتوا کنید و گفتمانسازی نمائید. اگر این جهانبینی در ذهن ارکان یک هیئت وجود داشته باشد و جهتگیری آن به سمت مسائل تبیینی باشد و دنبال این باشد که گرهای از فضای اجتماعی باز کند، آن هیئت، هیئت مطلوب ما خواهد بود. هیئتی که به واسطه حضورش، کنشگری در حوزههای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی رقم بخورد و یک عنصر حیاتی و پویا به نام «هیئت» داشته باشیم.
وی با تاکید بر اینکه هیئتها در حال حاضر واقعاً یک پایگاه اجتماعی محسوب میشوند، گفت: مثالش در قضیه اخیر، صحبتهای آقای فردوسیپور در مورد وحید شمسایی و نماد غدیر بود. او انتقادی مطرح کردند و در فاصله یک هفته، تمام مداحها و سخنرانان، چه در هیئتها و چه در فضای مجازی، نسبت به این اتفاق واکنش نشان دادند. این واکنش به قدری مهم و تأثیرگذار بود که خود فردوسیپور مجبور شد دوباره کلیپی منتشر کنند و توضیح دهند. این یعنی «قدرت اجتماعی هیئتها» هنوز بسیار جدی و قابل توجه است.
این شاعر آئینی ادامه داد: به نظر من از زمانی که رهبر انقلاب وظیفه جهاد تبیین را به هیئتها محول کردند، اگر مجموعه هیئتها با این نگاه که باید تأثیرگذاری جدی برای پیشبرد این فرمان داشته باشند، عمل میکردند، وضعیت ما الان خیلی بهتر از این بود؛ من فکر میکنم مجموعه هیئتها در سراسر کشور میتوانستند در این حوزه جدیتر، پررنگتر و پرشورتر فعالیت کنند؛ به جای اینکه بروند سراغ کلیشهها.
حسنی تاکید کرد: «جهاد تبیین» نباید به کلیشه تبدیل شود که ما یک هیئتی بزنیم و اسمش را «هیئت جهاد تبیین» بگذاریم. قرار بود یک فرآیند ارتباطی پیرامون موضوعات مشخص با مردم صورت بگیرد و به نظرم این اتفاق خیلی جدیتر جا دارد که بیفتد. شاید بشود گفت که در این زمینه کمکاریهایی هم صورت گرفته، هم به واسطه خود هیئتها و هم به واسطه سازمانهای متصدی بحث هیئتها.
حسنی با تاکید بر اینکه اساساً جهاد تبیین یک فریضه دینی برای ماست، یادآور شد: در جهانی که رسانههای غربی مدام زندگی بدون دین، زندگی مصرفی و زندگی بدون آرمان را تبلیغ میکنند، هیئتها پایگاههایی هستند که به ما یادآوری میکنند جهان فانی است. این یک اصل دینی در تمام ادیان ابراهیمی است. اینکه به مردم بگوییم به این دنیا دل نبندید. امروز کسی که این حرف را میزند و پایگاهی که این پیام را منتقل میکند، همان هیئتهای مذهبی هستند. انسان از طریق همین توصیهها و گفتوگوها شکل میگیرد و به همین جهت، هیئتها هم در حوزه فردی و هم در حوزه جمعی میتوانند کنشگری مؤثر داشته باشند.
وی با بیان اینکه قدرتی که امروز هیئتهای مذهبی دارند، بیشک مدیون انقلاب اسلامی است، اظهار کرد: قبل از انقلاب اسلامی، هیئتهای مذهبی چنین قدرتی نداشتند. البته میتوان رگههایی از کنشگری هیئتها را در حوزه انقلاب اسلامی، از سال ۴۲ به بعد یا حتی قبلتر، پیدا کرد، اما این انسجام و قدرتی که امروز هیئتها دارند، مدیون و مرهون انقلاب اسلامی است. اگر مداح هیئت ما، سخنران هیئت ما و ارکان هیئتها -چه در هیئتهای محلی و چه در رسانهها- در مورد این مسائل بیشتر صحبت کنند و مردم را تشویق نمایند، اتفاقات بهتری خواهد افتاد. ما به عنوان مخاطب نیز اگر بخواهیم ورود کنیم و تذکراتمان را به مداحها و سخنرانان منتقل کنیم، حرف ما را بهتر میشنوند و این نهایتاً منجر به کنشگری مؤثرتری خواهدشد.
به گزارش ایمنا، هیئات مذهبی با برخورداری از ظرفیت بینظیر مردمی، هنر ناب شعر و نوحه و ارتباط مستقیم و بیواسطه با اقشار مختلف جامعه، آمادهترین بستر برای پیشبرد «جهاد تبیین» هستند. این جهاد که به فرمان رهبری به یک فریضه دینی و انقلابی تبدیل شده است، تنها با خروج از کلیشههای رایج و تولید محتوای مستند، هنرمندانه و پاسخگو به نیازهای روز جامعه محقق میشود. هنرمندان آئینی، بهویژه شاعران و مداحان، با تلفیق اصالت محتوایی و زیباییشناسی هنری، میتوانند حقایق و آرمانهای نظام اسلامی را در دلهای مردم جاودانه کنند.
در پایان باید تأکید کرد که تحقق کامل مأموریت جهاد تبیین در گروی عزمی جمعی و حرکتی جهادی از سوی تمامی ارکان هیئات است. این نهادهای مردمی که خود برآمده از انقلاب اسلامی و مدیون خون شهدا هستند، اکنون مسئولیت تاریخی دارند تا با بیانی رسا و اثرگذار، در میدان جنگ روایی حاضر شده و با زدودن غبار تحریفات و تبلیغات دشمن، تصویری واضح و امیدبخش از واقعیتها و دستاوردهای انقلاب ارائه دهند. آنگاه میتوان امیدوار بود که هیئات در نقش پیشقراولان جهاد تبیین، گامهای استواری در راستای صیانت از دستاوردهای چهلساله انقلاب و آرمانهای آن بردارند.
نظر شما