به گزارش خبرگزاری ایمنا، جایزه جهانی «خشت طلایی تهران» بهعنوان یکی از مهمترین رویدادهای بینالمللی در حوزه مدیریت شهری، امروز به بستری معتبر برای معرفی، حمایت و ارزیابی پروژههای خلاقانه شهری در سطح جهان تبدیل شده است؛ این رقابت جهانی-محلی که یک طرح جامع علمی و غیرانتفاعی محسوب میشود، با هدف تبادل تجارب برتر مدیریت شهری، ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و تشویق مدیران شهری به بهرهگیری از راهکارهای نوآورانه شکل گرفته است.
خشت طلایی در حقیقت فرصتی ارزشمند برای قدردانی از بهترین دستاوردهای مدیریت شهری در حوزههایی همچون معماری، شهرسازی، حفاظت از میراث فرهنگی، توسعه پایدار، تابآوری شهری، حملونقل عمومی، مشارکت شهروندان، شهر هوشمند، اقتصاد شهری و کارآفرینی است؛ رویدادی که مشابه آن در بسیاری از کشورهای پیشرو دنیا برگزار میشود و توانسته جایگاه ویژهای در میان متخصصان و مدیران شهری جهان به دست آورد.
در این میان، انتخاب «پروژه گذر صنایعدستی اصفهان» بهعنوان منتخب هیئت داوران در ششمین دوره جایزه جهانی خشت طلایی تهران ۲۰۲۵، نقطه عطفی برای معرفی هویت خلاق و فرهنگی شهر اصفهان در سطح بینالمللی به شمار میرود؛ شهری که یونسکو آن را به عنوان «شهر خلاق صنایعدستی» به رسمیت شناخته است و میراث چند هزار ساله هنرهای سنتیاش همچنان در تار و پود زندگی شهری جاری است.
گذر صنایعدستی اصفهان، پروژهای است که تنها یک مسیر شهری نیست؛ بلکه پلتفرمی فرهنگی، خلاقانه و هویتساز است که هنر را از ویترینها و موزهها بیرون آورده و به فضای عمومی شهر وارد کرده است. این گذر در پارک شهید رجایی، نزدیک عمارت تاریخی هشتبهشت قرار دارد و از منظر طراحی شهری، اقتصاد خلاق و مدیریت میراث فرهنگی، رویکردی نوآورانه را دنبال میکند. هنر در این گذر، بهعنوان موجودی زنده و پویا به نمایش گذاشته شده است؛ هنری که نه در گذشته متوقف مانده و نه در آینده گم شده، بلکه در متن زندگی روزمره شهروندان جریان دارد.
این گذر همزمان با روز جهانی صنایعدستی در سال جاری افتتاح شد و در مهر نیز میزبان بخش ویژهای از سی و هفتمین جشنواره بینالمللی فیلمهای کودکان و نوجوانان بود؛ رویدادی که نشان داد این فضا تنها محل نمایش صنایعدستی نیست، بلکه میتواند محلی برای گفتوگو، یادگیری، تجربهورزی و تعامل نسلهای مختلف باشد.
المانهای نصبشده در این مسیر، هر یک روایتگر هنرهای کهن و معاصر اصفهان هستند؛ بیش از ۱۹۶ رشته صنایعدستی استان، از میناکاری و قلمزنی که ثبت جهانی شدهاند تا قالیبافی، خاتمکاری، کاشیکاری و دهها هنر دیگری که هویت فرهنگی این شهر را ساختهاند. این پروژه تلاش کرده است صنایعدستی را نه بهعنوان آثار ایستا، بلکه بهعنوان عناصر یک اکوسیستم خلاق و پویا معرفی کند؛ اکوسیستمی که بخشی از زندگی مردم، گردشگری شهری و اقتصاد فرهنگی اصفهان است.
از اهداف اصلی گذر صنایعدستی میتوان به افزایش آگاهی عمومی درباره هنرهای سنتی، آشنایی شهروندان با روند خلق آثار، تشویق نسل جوان به یادگیری مهارتهای صنایعدستی، فراهم کردن فضای عرضه برای هنرمندان نوپا، ایجاد فرصتهای شغلی و جذب گردشگران اشاره کرد. این گذر همچنین تجربه منحصربهفرد و ملموسی از هنر ایرانی را در اختیار گردشگران داخلی و خارجی قرار میدهد که نقشی مهم در تقویت اقتصاد خلاق اصفهان دارد.
انتخاب این پروژه در جایزه جهانی خشت طلایی، علاوه بر نمایش توان علمی و اجرایی شهرداری اصفهان، نشاندهنده اهمیت توجه به صنایعدستی در قالب پروژههای شهری است؛ توجهی که میتواند فرهنگ و هنر را از فضاهای بسته به عرصه عمومی شهر بیاورد و آن را به بخشی از حیات اجتماعی و اقتصادی تبدیل کند؛ این انتخاب، گامی مهم در مسیر معرفی اصفهان بهعنوان الگویی پویا در مدیریت شهری خلاق است؛ الگویی که میتواند بهعنوان تجربهای ارزشمند در سایر شهرهای ایران و جهان مورد استفاده قرار گیرد.
مجسمههای تعاملی نگارگری در گذر صنایعدستی جان میگیرند
مهدی بقایی، معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان با اشاره به ضرورت تقویت هویت هنری شهر به خبرنگار ایمنا اظهار میکند: گذر صنایعدستی در اصل با این رویکرد شکل گرفته است که فضایی ویژه برای معرفی هنرهای اصیل اصفهان ایجاد شود و در کنار آن امکان برگزاری ایونتهای مرتبط با صنایعدستی در قالب یک ایده نوین و جریانمحور در دل زندگی شهری فراهم آید.
وی با بیان اینکه شکلگیری ایدههای تکمیلی این پروژه از دل اتاقهای فکر تخصصی بیرون آمده است، ادامه میدهد: در کنار معرفی صنایعدستی، ایدهای تازه مطرح شد تا شخصیتهای موجود در نگارگری و نقاشی مینیاتور ایرانی به نوعی تجسم یابند و در قالب المانهای زنده و قابل لمس در گذر حضور پیدا کنند و نقش خود را در معرفی هنرهای فاخر ایفا کنند.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان تأکید میکند: برای اجرای این بخش، هنرمندی متخصص «محمد سالاریان» انتخاب شد تا مجسمههایی طراحی کند که همان شخصیتهای نگارگری ایرانی را بازآفرینی کند و آنها را در حال استفاده روزمره از صنایعدستی همچون قالیبافی، خاتمکاری و دیگر هنرهای اصیل به نمایش بگذارد و در کنار هر المان نیز اطلاعات دقیق و تابلوهای معرفی قرار گیرد.
بقایی با اشاره به جزئیات فنی پروژه میگوید: این المانها شامل نمونههایی از جمله فردی است که در کنار قاب خاتم ایستاده یا شخصی که فرشی لوله شده را حمل میکند و در کنار آن استندهایی قرار دارد که نمونه واقعی خاتمکاری را با توضیحات کامل معرفی میکند تا بازدیدکنندگان ضمن مشاهده اثر هنری، با جزئیات آن نیز آشنا شوند.
وی با تأکید بر جنبه تعاملی این گذر اضافه میکند: تلاش شده است ساختار المانها به گونهای طراحی شود که مردم بتوانند در کنار آنها عکس بگیرند؛ بهعنوان مثال قاب خاتم به شکلی است که فرد میتواند پشت آن قرار گیرد یا کنار شخصیت نشسته روی صندلی بایستد و تجربهای تعاملی و متفاوت را در این گذر رقم بزند.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان خاطرنشان میکند: علاوه بر این موارد، در این گذر فضاهایی برای برگزاری کلاسهای آموزشی نیز در نظر گرفته شده تا اساتید و فعالان حوزه صنایعدستی بتوانند گرد هم بیایند و کارگاهها و ایونتهایی با ظرفیتهای بیشتر را در بستر مناسب این گذر برگزار کنند و تعامل حرفهایتری شکل دهند.
بقایی با اشاره به ویژگیهای طراحی شهری این پروژه میگوید: برای این گذر مبلمان ویژهای طراحی شده که هرچند از نظر هویت بصری با مبلمان چهارباغ بینسبت نیست اما تغییراتی متناسب با فضای فرهنگی گذر یافته و اکنون دارای خطسیر گرافیکی اختصاصی و هویتی مجزا است که جلوهای ویژه به محیط میبخشد.
وی ادامه میدهد: هدف از این طراحی اختصاصی آن بوده که گذر صنایعدستی تنها یک مسیر عبوری نباشد، بلکه به یک فضای فرهنگی، هنری و آموزشی تبدیل شود که مردم بتوانند در آن توقف کنند، تجربهای هنری کسب کنند و با صنایعدستی اصیل ایرانی ارتباط عمیقتری برقرار کنند.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان با تأکید میکند: مجموعه اقدامات انجامشده در این گذر نشان از اجرای یکی از پروژههای شاخص کشور در حوزه معرفی هنرهای سنتی دارد و تلاش شده است همه عناصر از المانهای هنری گرفته تا مبلمان شهری و بخشهای آموزشی در یک ساختار واحد و هدفمند شکل گیرد تا خروجی آن اثربخشتر باشد.
بقایی میگوید: این گذر اکنون به عنوان نمونهای موفق از ترکیب هنرهای سنتی با رویکردهای نوین شهری مطرح است و میتواند الگویی برای سایر شهرها باشد تا از طریق بازآفرینی هنری فضاهای عمومی، زمینه حضور بیشتر مردم و معرفی عمیقتر میراث فرهنگی فراهم شود.
وی اضافه میکند: بازخوردهای اولیه نیز نشان میدهد شهروندان و گردشگران از فضای تعاملی، محتوای آموزشی و امکان عکسبرداری با المانها استقبال کردهاند و این امر اهمیت ادامه توسعه چنین فضاهایی را در بافت شهری بیش از گذشته آشکار میسازد.
معاون محیط زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان خاطرنشان میکند: گذر صنایعدستی نهتنها موجب معرفی دقیقتر هنرهای اصیل اصفهان شده است، بلکه با طراحی ویژه، خط گرافیکی اختصاصی و ترکیب هوشمندانه هنرهای مینیاتوری و مجسمههای تعاملی، به یکی از تجربههای موفق شهری در کشور تبدیل شده است و میتواند سهم مؤثری در ارتقای جایگاه گردشگری اصفهان داشته باشد.
گذر صنایعدستی اصفهان با ۸ هنر ثبتشده ملی و جهانی شکل گرفت
حمید قنادنیا، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان با اشاره به ایدهپردازیهای اولیه طرح گذر صنایع دستی به خبرنگار ایمنا اظهار میکند: این طرح پس از بررسی گزینههای متعدد درباره فرم، جانمایی و شکلگیری، در امتداد محور گردشگری چهارباغ تا میدان امام (ره) و محدوده پارک شهید رجایی انتخاب شد تا گردشگران در کنار کاخ هشتبهشت با فضایی ویژه از هنرهای اصیل اصفهان روبهرو شوند.
وی با بیان اینکه این تصمیم در اتاق فکرهای متعدد و با ارزیابی همه پیشنهادها اتخاذ شد، میافزاید: جمعبندی کارشناسان این بود که برای ایجاد جذابیت بیشتر، المانها و نمادهای مرتبط با صنایعدستی باید به صورت تعاملی طراحی شوند تا شهروندان و گردشگران بتوانند با آنها عکس بگیرند، ارتباط برقرار کنند و تجربه ملموستری از هنرهای سنتی داشته باشند.
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان تأکید میکند: در همین مسیر «محمد سالاریان» که از مجسمهسازان مطرح کشور است، به پروژه پیوست و یکی از نکات برجسته این طرح، طراحی مجسمههایی بود که برای نخستینبار بر پایه شخصیتهای دوره صفویه و با اقتباس از فرم، آناتومی و عناصر انسانی موجود در نگارگری و نقاشی مینیاتور ایرانی خلق شدند.
قنادنیا با اشاره به ویژگیهای هنری پروژه میگوید: طراحی این مجسمهها با الهام مستقیم از شخصیتهای مینیاتوری نهتنها هویت تاریخی اصفهان را تقویت میکند بلکه نوعی بازآفرینی زنده از عناصر تصویری نگارگری است که پیش از این در هیچ محور شهری بهصورت تعاملی اجرا نشده بود و اکنون گردشگران میتوانند با آنها ارتباط نزدیک برقرار کنند.
وی با تشریح ابعاد طراحی شهری پروژه اضافه میکند: نکته مهم دیگر این بود که مبلمان، نورپردازی و تابلوهای معرفی صنایعدستی نیز بهطور ویژه و هماهنگ با حالوهوای صنایعدستی طراحی شود؛ به همین دلیل نیمکتها، مخازن زباله، پایههای روشنایی و الگوهای نورپردازی با رنگوبوی هنرهای سنتی و با طراحی اختصاصی برای این محور شکل گرفت.
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان خاطرنشان میکند: در ادامه روند طراحی، تأکید شد که این گذر باید بستری برای فعالیت زنده هنرمندان باشد؛ بنابراین مبلمان و نمادها به گونهای طراحی شد که در منطقه امکان برگزاری رویدادهای هفتگی ایجاد شود و محور به صورت پویا و زنده نفس بکشد و علاوه بر نمایش هنر، محل اجرا نیز باشد.
قنادنیا با اشاره به برنامههای اجرایی این رویدادها میگوید: پیشنهاد شد که هر هفته برنامهای ویژه اجرا شود؛ بهعنوان مثال سهشنبهها بهصورت منظم هنرمندان قلمزنی دعوت شوند تا در حضور مردم کار کنند، دانشجویان و علاقهمندان اجرا را ببینند و حتی خودشان چکش و قلم در دست بگیرند و تجربه عملی از این هنر اصیل داشته باشند.
وی ادامه میدهد: هفته بعد ممکن است اجرای زنده میناکاری یا هنری دیگر برگزار شود تا هر بار یکی از رشتههای صنایعدستی برای مردم زنده شود؛ این اجراها باعث آشنایی عمیقتر شهروندان و گردشگران با پشتصحنه تولیدات هنری میشود بهویژه برای جوانان فرصت ارتباط مستقیم با استادکاران را فراهم میکند.
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان تأکید میکند: امروز در دنیا حدود ۳۶۰ نوع صنایعدستی شناخته شده است، اما ایران سهم بزرگی از این میراث دارد؛ بهطوری که حدود ۲۹۰ نوع صنایعدستی در کشور وجود دارد و از این میان ۱۹۶ هنر در اصفهان ریشه دارد که همین موضوع ضرورت ایجاد گذر صنایعدستی را دوچندان میکرد.
قنادنیا با اشاره به فاز نخست پروژه میگوید: در مرحله نخست تصمیم گرفتیم هشت رشته شاخص شامل قالیبافی، قلمکاری، قلمزنی، میناکاری، خاتمکاری، نگارگری و چند هنر دیگر را به عنوان فاز پایلوت انتخاب کنیم و برای اجرای دقیقتر، استعلامها و هماهنگیهای لازم با میراث فرهنگی و اصناف انجام و ریشهدارترین هنرها انتخاب شد.
وی اضافه میکند: بسیاری از این هنرها ثبت ملی شدهاند و برخی نیز ثبت جهانی دارند و انتخاب آنها برای فاز نخست به این دلیل بود که علاوه بر هویت تاریخی، قابلیت معرفی گستردهتری به گردشگران داخلی و خارجی داشته باشند و محور بتواند ظرفیتهای شهر خلاق صنایعدستی را بهتر منعکس کند.
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان خاطرنشان میکند: بخش تأمین اعتبار و اجرای کفسازی محور نیز با زحمات همکاران منطقه ۳ و سازمان نوسازی و بهسازی شهر به سرانجام رسید، زیرا بخشهایی از محدوده از نظر تاریخی حساس بود و کفسازی آن نیازمند بررسی تخصصی و اجرای اصولی مطابق ضوابط میراثی بود تا بافت تاریخی آسیب نبیند.
قنادنیا با اشاره به آینده پروژه میگوید: این مسیر تنها فاز نخست است و قابلیت گسترش دارد؛ در فازهای آینده میتوان صنایعدستی بیشتری را در محورهای جدیدی که از باغ هشتبهشت تا کاخ هشتبهشت و سپس پارک شهید رجایی ادامه دارد، اضافه کرد تا مجموعهای کاملتر و گستردهتر از هنرهای اصفهان شکل بگیرد.
وی ادامه میدهد: با توجه به اینکه اصفهان شهر خلاق صنایعدستی در یونسکوست، از ابتدا تلاش کردیم تابلوهای معرفی آثار را به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی طراحی کنیم تا علاوه بر اطلاعرسانی عمومی، در گزارشهای بینالمللی نیز قابل ارائه باشد و استانداردهای لازم برای ارائه به یونسکو و سایر نهادهای جهانی رعایت شود.
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان خاطرنشان میکند: این تابلوها بخشی از یک بسته معرفی جامع است که کمک میکند شهر به عنوان مقصد گردشگری هنری جایگاه بهتری پیدا کند و گردشگران با تاریخچه، تکنیکها و ارزش هنری هر رشته آشنا شوند و تجربهای عمیقتر از صنایعدستی اصفهان داشته باشند.
قنادنیا میگوید: لازم است از حمایتهای شهردار اصفهان، مجموعه منطقه ۳ شهرداری و عوامل اجرایی که مسئولیت تأمین اعتبار این پروژه را بر عهده داشتند، همچنین شورای اسلامی شهر قدردانی کنم، زیرا بدون این حمایتها تحقق این طرح ممکن نبود.
به گزارش ایمنا، «گذر صنایعدستی اصفهان» بهعنوان یکی از پروژههای شاخص شهری، توانسته است پیوندی عمیق میان تاریخ، هنر، طراحی شهری و مشارکت اجتماعی ایجاد کند و نمونهای روشن از آن باشد که چگونه میتوان میراث فرهنگی را با رویکردی نوین وارد زندگی روزمره شهروندان کرد.
انتخاب این طرح در جایزه معتبر «خشت طلایی تهران» نهتنها تأیید ارزش فنی و فرهنگی آن است، بلکه نشان میدهد اصفهان در مسیر توسعه شهر خلاق خود گامهای مهمی برداشته و توانسته است تجربه موفقی از ارتقای منظر شهری بر پایه هنرهای سنتی ارائه کند.
بیتردید با اجرای فازهای بعدی این پروژه، گسترش برنامههای تعاملی، توسعه کارگاههای زنده و تکمیل محور گردشگری صنایعدستی، ظرفیتهای اصفهان در حوزه اقتصاد خلاق بیش از گذشته شکوفا خواهد شد و استمرار چنین طرحهایی میتواند اصفهان را به الگویی الهامبخش برای دیگر شهرهای ایران و جهان تبدیل کند؛ شهری که هنر در آن نه یک نمایش محدود، بلکه بخشی زنده از حیات شهری، گفتوگوهای اجتماعی و تجربه زیسته شهروندان است.
نظر شما