به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، بعضی شهرهای جهان همچون سنگاپور، سیاتل، ونکوور، بیرمنگام، برمن، برگن، چنای و توکیو بهدلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی، بارشهای فراوان و مکرر را تجربه میکنند و همین ویژگی، سیمای طبیعی و زندگی روزمره آنها را شکل میدهد. بارشهای شدید و مداوم در محیطهای شهری، میتواند به چالشهای جدی تبدیل شود. روانابهای سطحی، سیلابهای ناگهانی، فرسایش خاک و فشار بر زیرساختهای شهری از جمله پیامدهای باران کنترلنشده هستند. به همین دلیل مدیریت باران یکی از محورهای اصلی برنامهریزی شهری در شهرهای بارانی تبدیل شده است.
اهمیت برنامهریزی شهری در شهرهای پر بارش هنگامی بیشتر میشود که باران به عاملی تعیینکننده در طراحی فضاهای عمومی، زیرساختها و حتی سبک زندگی مردم تبدیل میشود. شهرهایی که نتوانستهاند خود را با این شرایط وفق دهند، با مشکلاتی چون سیلابهای ناگهانی، آلودگی آبهای سطحی و کاهش کیفیت محیط زیست روبهرو هستند. در مقابل، شهرهایی که رویکردی هوشمندانه و پایدار به کار گرفتهاند، باران را به فرصتی برای توسعه شهری تبدیل کردهاند.
برنامهریزی شهری پاسخگو به شرایط آبوهوای بارانی، بر پایه اصولی چون زیرساختهای سبز، مدیریت یکپارچه آب و طراحی انعطافپذیر فضاهای شهری شکل میگیرد. این اصول به شهرها کمک میکنند تا باران را در زمان بارش جذب کنند، سرعت جریان رواناب را کاهش دهند و آن را به چرخه مصرف بازگردانند. چنین رویکردی نه تنها از خسارات جلوگیری میکند، بلکه کیفیت زندگی ساکنان را ارتقا میدهد و حس تعلق شهروندان به محیط شهری را تقویت میکند.
سرمایهگذاری در زیرساختهای سازگار با باران بهمراتب مقرونبهصرفهتر از جبران خسارات ناشی از سیلاب است. شهرهایی که بهموقع در این حوزه اقدام کردهاند، توانستهاند هزینههای بلندمدت خود را کاهش دهند و منابع مالی را به سمت توسعه پایدار هدایت کنند. بعد اجتماعی و فرهنگی برنامهریزی شهری پاسخگو به شرایط آبوهوایی نیز اهمیت ویژهای دارد؛ در بسیاری از شهرهای بارانی، باران به بخشی از هویت شهری تبدیل شده است. طراحی فضاهای عمومی که با باران سازگارند همچون پارکهای آبیسبز یا خیابانهای نفوذپذیر، نه تنها کارکرد فنی دارند بلکه تجربه زندگی شهری را غنیتر میکنند.
تغییرات اقلیمی و افزایش شدت بارشها، ضرورت توجه به مدیریت باران در شهرهای پر بارش را دوچندان کرده است؛ چرا که شهرها برای حفظ تابآوری، کاهش خسارات و ایجاد محیطی پایدار و زیستپذیر ناگزیرند برنامهریزی شهری خود را بر پایه سازگاری با شرایط آبوهوایی بنا کنند.
سنگاپور؛ شهر آبیسبز
سنگاپور یکی از بارانیترین شهرهای جهان است که سالانه بیش از ۲۴۰۰ میلیمتر بارش دارد. این کشور کوچک با محدودیت زمین و تراکم بالای جمعیت، نمیتوانست فقط با ساخت کانالهای بزرگ مشکل سیلاب را حل کند، بنابراین رویکردی نوآورانه در مدیریت آب باران به کار گرفت که به «رویکرد آبیسبز» شناخته میشود. در این رویکرد، آب باران بهعنوان منبعی ارزشمند دیده میشود.
زیرساخت آبیسبز سنگاپور یکی از پیشرفتهترین نمونههای مدیریت باران و رواناب شهری در جهان است و بهصورت یکپارچه در طراحی شهری این کشور جای گرفته است. این رویکرد بر پایه ترکیب سیستمهای مهندسی سخت همچون کانالها و مخازن با عناصر طبیعی و نیمهطبیعی همچون پارکها، تالابها و بامهای سبز بنا شده است. هدف اصلی آن، کاهش خطر سیلاب، افزایش کیفیت آب و استفاده مجدد از باران بهعنوان منبعی پایدار است.
سنگاپور شبکهای متشکل از بیش از هشت هزار کیلومتر کانال و رودخانه مصنوعی دارد که بهگونهای طراحی شدهاند تا رواناب سطحی را در کوتاهترین زمان ممکن به مخازن ذخیره یا دریا هدایت کنند. این کانالها دارای مقاطع متغیر و سیستمهای کنترل جریان هستند تا بتوانند در شرایط بارش شدید، حجم بالای آب را مدیریت کنند. علاوه بر این، در نقاط کلیدی شهر، مخازن زیرزمینی و حوضچههای تنظیمی ساخته شدهاند که همچون بافر عمل میکنند و از ورود ناگهانی حجم زیاد آب به شبکه جلوگیری میکنند.
یکی از نوآوریهای مهم، استفاده از «پارکهای آبیسبز» است. این پارکها بهگونهای طراحی شدهاند که در شرایط عادی فضای تفریحی و سبز برای شهروندان فراهم کنند، اما هنگام بارش شدید، سطح پارک بهعنوان مخزن موقت عمل میکند و آب باران را جذب میکند. خاک نفوذپذیر، گیاهان بومی و سیستمهای زهکشی زیرسطحی در این پارکها به کاهش سرعت جریان و افزایش نفوذ آب به سفرههای زیرزمینی کمک میکنند.
در سطح ساختمانها نیز بامهای سبز و سیستمهای جمعآوری آب باران نقش مهمی دارند. بامهای سبز با لایههای خاک و گیاهان، بخشی از باران را جذب و تبخیر میکنند. سیستمهای مخزن خانگی، آب باران را برای مصارف غیرشرب همچون آبیاری یا شستوشو ذخیره میکنند. این اقدامات علاوه بر کاهش بار شبکه زهکشی، به صرفهجویی در مصرف آب شهری کمک میکنند.
از نظر مدیریتی، سنگاپور رویکرد «منبع-مسیر-گیرنده» را بهکار گرفته است. این رویکرد به معنای کنترل آب از لحظه بارش (منبع)، هدایت آن در مسیرهای مشخص (کانالها و پارکها) و در نهایت مدیریت در محل گیرنده (مخازن یا دریا) است. این سیستم چندلایه موجب میشود هیچ نقطهای از شهر در برابر باران بیدفاع نباشد و تابآوری شهری در برابر تغییرات اقلیمی افزایش یابد. زیرساخت آبیسبز سنگاپور نهتنها یک سیستم مهندسی برای دفع آب باران است، بلکه یک شبکه هوشمند و پایدار است که باران را به بخشی از چرخه زندگی شهری تبدیل کرده و آن را از تهدید به فرصت بدل ساخته است.
سیاتل؛ شهر باران و زیرساخت سبز
سیاتل در ایالت واشنگتن آمریکا بهدلیل بارشهای مداوم به «شهر باران» معروف است. اگرچه این بارشها میتوانند چالشهای زیادی برای مدیریت رواناب ایجاد کنند، اما سیاتل با رویکردی مبتنی بر زیرساختهای سبز توانسته است این مشکل را به فرصت تبدیل کند. یکی از مهمترین اقدامات سیاتل، توسعه «زیرساخت آبهای سطحی سبز» است. این مدل بهصورت یک شبکه یکپارچه و چندلایه شامل بامهای سبز، باغهای بارانی و خیابانهای نفوذپذیر میشود که آب باران را جذب و ذخیره میکنند.
این سیستم برخلاف روشهای سنتی که تنها بر لولههای زهکشی و کانالهای بتنی تکیه داشتند، تلاش میکند باران را در همان نقطهای که میبارد جذب، ذخیره و تصفیه کند. به همین دلیل، طراحی آن ترکیبی از عناصر طبیعی همچون گیاهان و خاک نفوذپذیر با فناوریهای مهندسی مدرن است و علاوهبر کاهش سیلاب، به زیبایی شهری نیز کمک کرده است.
در خیابانها و محلههای مسکونی، کانالهای کمعمق پوشیده از گیاهان ساخته شدهاند که آب باران از سطح آسفالت به آنها هدایت میشود. این کانالها که به «نوارهای زیستی» شناخته میشوند، با لایههای خاک و شن طراحی شدهاند تا آلایندهها را جذب کنند و سرعت جریان آب را کاهش دهند. زیر این کانالها، لولههای زهکش نصب شده است که آب اضافی را به شبکه اصلی منتقل میکنند، اما پیش از آن بخش زیادی از آب در خاک نفوذ میکند یا توسط گیاهان مصرف میشود.
در کنار این سیستم، باغهای بارانی در پارکها و حیاط خانهها نقش مهمی دارند. این باغها همچون حوضچههای کوچک عمل میکنند و رواناب سطحی را جمعآوری میکنند و به خاک نفوذ میدهند. طراحی باغهای بارانی شامل چند لایه است: سطح گیاهی برای جذب اولیه، لایه خاک نفوذپذیر برای تصفیه طبیعی و لایه زهکشی برای جلوگیری از تجمع بیش از حد آب. این باغها علاوه بر کارکرد فنی، به زیبایی محلات و افزایش تنوع زیستی کمک میکنند.
در سطح ساختمانها، بامهای سبز بخش دیگری از این شبکه هستند. بامهای سبز با لایههای خاک و گیاهان، بخشی از باران را جذب و تبخیر میکنند. این کار نهتنها فشار بر شبکه زهکشی را کاهش میدهد، بلکه دمای محیط شهری را پایین میآورد و کیفیت هوا را بهبود میبخشد. در بعضی ساختمانها، سیستمهای جمعآوری آب باران نیز نصب شدهاند که آب را ذخیره و برای آبیاری یا شستوشوی شهری استفاده میکنند.
افزون بر این، سیاتل از مصالح نفوذپذیر در خیابانها و پیادهروها استفاده میکند. این مصالح اجازه میدهند آب باران از سطح عبور و به لایههای زیرین خاک نفوذ کند. در مناطق پرجمعیت نیز مخازن زیرزمینی ساخته شدهاند که آب باران را ذخیره میکنند و در زمان نیاز برای مصارف غیرشرب استفاده میکنند. همه این اجزا در کنار هم یک سیستم هوشمند و پایدار ایجاد کردهاند که باران را از تهدید به فرصت تبدیل میکند و شهر را در برابر تغییرات اقلیمی مقاومتر میسازد.
نکته مهم در سیاتل، مشارکت جامعه و بخش خصوصی است. برنامه «مشارکتهای شهر باران» موجب شده است مدیریت آب باران به یک فرصت اجتماعی و اقتصادی تبدیل شود. این برنامه یک چهارچوب عملیاتی مشخص دارد که فراتر از شعار مشارکت اجتماعی عمل میکند. این برنامه بهطور دقیق طراحی شده است تا هم بخش عمومی شامل شهرداری و سازمانهای محیط زیستی و هم بخش خصوصی از جمله شرکتهای ساختمانی، توسعهدهندگان املاک و کسبوکارهای محلی در مدیریت آب باران نقش فعال داشته باشند.
شهرداری سیاتل مشوقهای مالی و قانونی برای شرکتها و ساکنان در نظر گرفته است. بهعنوان مثال، اگر یک مالک یا توسعهدهنده در پروژه خود باغ بارانی یا سطح نفوذپذیر اجرا کند، بخشی از مالیات و هزینههای خدمات شهری او کاهش مییابد. این سیاست موجب شده است بخش خصوصی انگیزه اقتصادی برای سرمایهگذاری در زیرساختهای سبز داشته باشد.
از سوی دیگر، جامعه محلی نیز در قالب برنامههای آموزشی و کارگاههای عملی درگیر میشود. شهرداری با همکاری سازمانهای غیردولتی، دورههایی برگزار میکند که به شهروندان نشان میدهد چگونه میتوانند در حیاط خانه یا محله خود سیستمهای جمعآوری آب باران نصب کنند. پروژههای کوچک خانگی همچون نصب مخازن زیرسطحی یا ایجاد باغچههای بارانی خانگی، بخشی از این مشارکت محسوب میشوند.
یکی از ویژگیهای مهم برنامه مشارکتهای شهر باران، ایجاد شبکههای محلی مدیریت آب باران است. در این شبکهها، ساکنان یک محله با هم همکاری میکنند تا پروژههای مشترک اجرا کنند؛ چند خانه کنار هم یک سیستم جمعآوری و ذخیره آب باران راهاندازی میکنند و از آن برای آبیاری فضای سبز مشترک استفاده میکنند. این همکاری نهتنها هزینهها را کاهش میدهد، بلکه حس تعلق اجتماعی را تقویت میکند و به یک مدل اقتصادیاجتماعی پایدار تبدیل شده است. سیاتل نمونهای از شهری است که باران را به بخشی از هویت فرهنگی و اقتصادی خود تبدیل کرده است.
ونکوور: باران معمار شهر
ونکوور یکی از بارانیترین شهرهای کاناداست و همین ویژگی، آن را به بستری مناسب برای نوآوری در مدیریت آب باران تبدیل کرده است. شهرداری این شهر با تدوین استراتژی «شهر باران» توانسته است باران را به یک منبع ارزشمند برای توسعه شهری تبدیل کند. این برنامه جامع، نهتنها بر کنترل رواناب و کاهش خطر سیلاب تمرکز دارد، بلکه باران را به بخشی از چرخه مصرف شهری وارد میکند و کیفیت زندگی شهروندان را ارتقا میدهد.
استراتژی شهر باران در سال ۲۰۱۹ توسط شهرداری ونکوور تصویب شده و با رویکردی بلندمدت تا سال ۲۰۵۰ طراحی شده و هدف آن ایجاد یک نقشه راه عملی برای مدیریت آب باران در سطح شهر است. در قالب این استراتژی، خیابانها و پارکها بهگونهای طراحی شدهاند که هنگام بارش شدید، نقش مخزن موقت ایفا کنند. خاک نفوذپذیر، گیاهان بومی و سیستمهای زهکشی زیرسطحی در این فضاها موجب میشوند آب باران بهجای جاری شدن در سطح و ایجاد سیلاب، جذب و تصفیه شود.
یکی از اهداف اصلی این استراتژی، بهبود و حفاظت از کیفیت آب است. روانابهای سطحی در شهرهای بارانی آلایندههای زیادی با خود حمل میکنند و وارد رودخانهها و دریا میشوند. ونکوور با اجرای پروژههای زیرساخت باغهای بارانی و خیابانهای نفوذپذیر، آب باران را پیش از ورود به شبکه زهکشی تصفیه میکند. پوششهای نفوذپذیر با جلوگیری از ورود مستقیم رواناب آلوده به شبکه زهکشی، فشار بر سیستمهای فاضلاب سنتی و هزینههای تصفیه مکانیکی را کاهش میدهند.
استراتژی شهر باران ونکوور بر مشارکت فعال شهروندان تأکید دارد که به یکی از ارکان موفقیت برنامه تبدیل شده است. شهرداری ونکوور با ارائه مشوقهای مالی و آموزشی، مردم را ترغیب میکند تا در خانههای خود مخازن جمعآوری آب باران نصب کنند. این مخازن برای مصارف غیرشرب همچون آبیاری باغچهها، شستوشوی خودرو یا استفاده در سرویسهای بهداشتی به کار میروند و به کاهش مصرف آب شهری کمک میکنند.
علاوه بر این، شهروندان تشویق میشوند تا باغچههای بارانی کوچک در حیاط یا محوطههای مسکونی ایجاد کنند. این باغچهها با طراحی ساده اما کارآمد، رواناب سطحی را جذب میکنند و به خاک نفوذ میدهند، در نتیجه بار آلودگی کاهش پیدا میکند و چرخه طبیعی آب تقویت میشود. مشارکت اجتماعی در این سطح، حس تعلق و مسئولیتپذیری شهروندان را نسبت به محیط زیست شهری افزایش داده و منجر به شکلگیری یک فرهنگ پایدار در مدیریت منابع آب شده است.
بعد دیگر این استراتژی، افزایش تابآوری شهری در برابر تغییرات اقلیمی است. ونکوور با بارشهای شدید و ناگهانی روبهرو است و خطر سیلابهای ناگهانی وجود دارد. با ایجاد مخازن زیرسطحی و سیستمهای ذخیرهسازی محلی، آب باران در زمان بارش شدید جمعآوری و بهصورت کنترلشده وارد شبکه میشود. این اقدام از خسارات ناشی از سیلاب جلوگیری میکند و شهر را در برابر شوکهای اقلیمی مقاومتر میسازد.
پروژههای سبز ونکوور نهتنها کارکرد فنی دارند، بلکه فضاهای عمومی زیباتر و سالمتری ایجاد میکنند. پارکها و خیابانهایی که با طراحی سبز ساخته شدهاند، هم نقش مخزن آب باران دارند و هم محیطی دلپذیر برای شهروندان فراهم میکنند. این ترکیب موجب میشود باران به بخشی از هویت شهری ونکوور تبدیل شود. این استراتژی یک برنامه بینبخشی است که سازمانهای مختلف شهری، دانشگاهها و گروههای مدنی را درگیر میکند. دادههای دقیق درباره جریان آب در شبکههای زیرزمینی و سطحی جمعآوری میشود تا تصمیمگیریها بر پایه شواهد علمی باشد. این همکاری گسترده موجب شده است ونکوور الگویی برای دیگر شهرهای بارانی جهان باشد.
نظر شما