به گزارش خبرگزاری ایمنا از مازندران، زمانی که پا به آن خانه گذاشتیم، گویی یکباره از زمان حال جدا شدیم و به دورهای دیگر از زندگی پرتاب شدیم، همه چیز آن خانه بوی گذشته میداد، در چوبی حیاط، ورودی ساده و صمیمی، حیاط کوچک اما پرروح، سقف خانه، پنجرهها و ایوانی با نردههای چوبی که انگار ما را به صفحهای از تاریخ میبرد، به زمانی که سادگی، زیباترین شکل زندگی بود.
صاحبخانه با لبخندی گرم و چشمانی روشن به استقبالمان آمد، لبخندی که یخ بیتفاوتیهای روزمرهمان را آب کرد و دل را برای پذیرفتن این همه مهر آماده ساخت.
مادربزرگ همیشه میگفت: «خانههای قدیم اگرچه کوچک و چوبی و گِلی بودند، اما سرشار از صفا و محبت و همدلی بودند.» ما با قدم گذاشتن به این خانه، سخن او را با همه وجود لمس کردیم.
خانهای چوبی با دیوارهای گِلی و سقفی از تیرهای چوبی که روی آن شیروانیهای آبی و قهوهای کمرنگ نشسته بود، نردههای چوبی که دور تا دور خانه را در آغوش گرفته بودند و جذابیتی وصفناپذیر داشتند، خانهای که روزگاری در بیشتر روستاهای مازندران ردپایش دیده میشد و امروز با نام «بومگردی» دوباره زنده شده تا ما مازندرانیها را به ریشههای کهنمان پیوند دهد.
گرمای برخورد صاحبخانه خیلی زود ما را مهمان یک عصرانه دوستداشتنی کرد، «نیمچاشت» مازندرانی؛ چای خوشعطر سماور نفتی، نان فتیرِ تازه از تنور، پنیر و کره و سرشیر محلی حاصل رنج و عشق اهالی خانه…
همه اینها روی سفرهای رنگارنگ از بافتههای قدیمی کرچال و چل و چرخ ریسندگی چیده شده بود، سفرهای که اشتها را دوچندان و دل را آرام میکرد.
خانه با موسیقی طبیعت زنده بود؛ آواز بلبل و چکاوک، نغمه سینهسرخ و صدای غاز و اردک و مرغ و خروس، سمفونی دلنشینی میساختند که تنها در دل روستا شنیده میشود.
اینجا در میان آرامش و زیبایی، زمان کند میشود و روحت به خاطرهها گره میخورد، پوشش سنتی اهالی خانه نیز ما را برای لحظاتی از دنیای پرزرقوبرق مد امروز جدا میکرد، لباسهایی دستبافت که رنگهایشان از طبیعت مازندران وام گرفته بود.
طرحهای گلدار قرمز و بنفش با برگهای ریز سبز، سوزندوزیهای طلایی بر جلیقه، آستینهای سفید تزیینشده، شلیتههای چیندار و شلوارهای قرمز، چهرهای اصیل و چشمنواز به زنان خانه میداد، مردان خانه نیز با پوشش سنتی روستایی مازندرانی، همچون نگهبانان فرهنگ این دیار، جلوهای دلنشین داشتند.
در دل جنگلهای بلیران، ایجاد چنین بومگردی کاری است ستودنی، فضایی که نهتنها مأوایی برای گردشگران شده، بلکه با احیای سبک زندگی، پوشش و معماری بومی، فرهنگ مردم این خطه سرسبز را زنده نگه داشته و به نسل امروز معرفی میکند.
اصالت در دل جنگل؛ روایت گردشگران از تجربه ناب بومگردی مازندران
محمدامین حسینآبادی که از تهران به این بومگردی آمده است، به خبرنگار ایمنا میگوید: حضورش در این فضا برای چندمینبار تکرار میشود و هر بار حس تازهای را تجربه میکند.
وی با بیان اینکه وقتی وارد این خانهها میشوم، احساس آرامش عجیبی به من دست میدهد؛ انگار از هیاهو و شلوغی زندگی شهری فاصله میگیرم و به دنیای دیگری قدم میگذارد، میافزاید: من یک طبیعتگرد حرفهای هستم ودر هر سفر، اولین انتخاب من برای اقامت، بومگردیها هستند، بهویژه وقتی به مازندران میآیم، فقط در همین اقامتگاهها آرامش پیدا میکنم. برای همین تقریباً بیشتر بومگردیهای این استان را تجربه کردهام.
حسینآبادی یادآور میشود: در این خانهها، علاوه بر آشنایی با فرهنگ بومی منطقه، مهماننوازی مردم ساده و مهربان آنها را نیز از نزدیک لمس میکنید؛ چیزی که در زندگیهای امروزی کمتر پیدا میشود.
سمیرا عباسی، دیگر گردشگر و طبیعتگردی که برای نخستینبار به این بومگردی آمده است، نیز تجربه خود را چنین بیان میکند: وجود بومگردیها میتواند نقش مهمی در ترویج فرهنگ بومی و حتی احیای برخی رسمهای فراموششده داشته باشد. این مکانها با زنده کردن آئینها و شیوههای زندگی قدیمی، پلی میان گذشته و امروز میسازند.
وی تأکید میکند: رأی موفقیت چنین فضاهایی، صاحبان این خانهها باید دلسوزانه پای کار باشند، ایجاد بومگردی فقط نباید با نگاه درآمدزایی صورت گیرد، بلکه باید دغدغه حفظ فرهنگ و هویت بومی را نیز در دل داشته باشد.
علی احسانی، یکی دیگر از گردشگران که از جنوب کشور به این منطقه آمده بود، نیز دیدگاه خود را چنین بیان میکند: بومگردیها خیلی خوب هستند، اما نباید بیش از حد شلوغ شوند. مثلاً همین مکان، در روزهای تعطیل آنقدر شلوغ میشود که گاهی احساس میکنی صاحبخانه فقط به فکر درآمد بیشتر است و از هدف اصلی یعنی ارائه تجربهای اصیل و آرام دور میشود.
وی ادامه میدهد: درست است که بومگردیها برای کسب درآمد راهاندازی میشوند، اما نباید آنقدر تجاری شوند که حتی غذای محلی منطقه جای خود را به کباب کوبیده و غذاهای روتین بدهد. اصالت این خانهها به حفظ سبک زندگی بومی و ارائه فرهنگ محلی است، نه تکرار همان چیزهایی که در شهر هم پیدا میشود.
اقامتگاههای بومگردی؛ پل میان گردشگر و فرهنگ میزبان
مهران حسنی، کارشناس ارشد گردشگری ادارهکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی مازندران با بیان جایگاه مهم اقامتگاههای بومگردی به خبرنگار ایمنا میگوید: اقامتگاههای بومگردی با رویکردی اصیل و بومی، بر پایه تعامل فرهنگی، حفاظت از محیط زیست و تقویت اقتصاد محلی شکل گرفتهاند اما امروز با چالشهایی روبهرو هستند که اگر بهدرستی آسیبشناسی نشوند، فلسفه وجودی این مراکز را تحتالشعاع قرار خواهند داد.
وی با تأکید بر اینکه اقامتگاه بومگردی تنها یک محل اقامت نیست، بلکه مفهومی فرهنگی و زیستمحیطی در صنعت گردشگری است، میافزاید: هدف از ایجاد این اقامتگاهها، فراهم کردن تجربهای عمیق و ملموس برای گردشگران در دل زیستبومهای محلی است، تجربهای که با مشارکت جامعه میزبان، بهرهگیری از معماری سنتی، ارائه غذاهای بومی، صنایعدستی و آئینهای محلی، بستری برای توسعه پایدار گردشگری فراهم میکند.
عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران با اشاره به نقش اثرگذار این اقامتگاهها بیان میکند: این مراکز در زنجیره ارزش گردشگری، فراتر از اقامت ساده عمل میکنند؛ آنها هویت بومی را بازتولید میکنند، مشاغل سنتی را احیا میکنند و اقتصاد مشارکتی را تقویت میسازند.
حسنی، یکی از مهمترین کارکردهای بومگردی را حفاظت و معرفی میراث ناملموس فرهنگی میداند و توضیح میدهد: هر اقامتگاه بومگردی میتواند به موزهای زنده از آئینها، زبانها، غذاها و هنرهای بومی تبدیل شود، این فضاها علاوه بر معرفی فرهنگ محلی، امکان عرضه صنایعدستی، آموزش مهارتهای سنتی و ایجاد بازارهای کوچک برای جامعه میزبان را فراهم میکنند.
وی ادامه میدهد: اقامتگاههای بومگردی در مدار گردشگری مسئولانه قرار دارند و باید بر اساس مدلهایی توسعه یابند که بر ظرفیتسازی، حفاظت از منابع طبیعی و احترام به جوامع محلی استوار است.
این کارشناس ارشد گردشگری با اشاره به آسیبهای موجود میگوید: توسعه شتابزده و گاه فاقد نظارت، موجب شده برخی اقامتگاهها از اهداف اصیل بومگردی فاصله بگیرند، برخی واحدها بهجای ترویج فرهنگ بومی، به ارائه خدمات شبههتلی و تزئینات صرفاً تجاری روی آوردهاند.
به گفته وی، ساختوسازهای ناسازگار با طبیعت، صدور مجوزهای متعدد بدون توجه به ظرفیت برد محیطی و اشباع بازار، مشکلات جدی دیگری هستند که کیفیت گردشگری بومی را تهدید میکنند.
طراحی بومی؛ قلب تجربه گردشگری
عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران نقش نیروهای انسانی را مهمترین ظرفیت بومگردی دانسته و میگوید: در بسیاری از اقامتگاهها، این زنان و جوانان هستند که روح زندگی را در گردشگری بومی جاری میکنند. مدیریت خانوادگی این فضاها فرصت ارزشمندی برای زنان ایجاد کرده است تا با پخت غذاهای سنتی، روایتگری فرهنگی، تولید صنایعدستی و مهماننوازی، در خط مقدم تعامل با گردشگران قرار گیرند.
وی یادآور میشود: جوانان نیز با آشنایی با فناوری، بازاریابی دیجیتال و زبانهای خارجی توانستهاند بومگردی را به یکی از رقابتیترین شاخههای گردشگری داخلی و حتی بینالمللی تبدیل کنند.
حسنی تأکید میکند که اگر این ظرفیت انسانی مورد حمایت آموزشی، اقتصادی و ساختاری قرار گیرد، بومگردی میتواند به الگویی موفق از گردشگری اجتماعمحور با محوریت زنان و جوانان تبدیل شود؛ الگویی که توسعه پایدار را از دل خانواده آغاز میکند.
وی با اشاره به نقش مهم طراحی میگوید: طراحی فضای اقامتگاهها، اگر بر اساس معماری سنتی، اقلیم منطقه و روایتگری فرهنگی باشد، میتواند تجربهای زیباشناختی و فرهنگی خلق کند. استفاده از مصالح بومی، رنگهای طبیعی، پنجرههای مشبک، سکو، کرسی، نقوش دیواری و چیدمان سنتی، تنها بازسازی گذشته نیست؛ بلکه بازآفرینی هوشمندانه سبک زندگی محلی است.
حسنی میافزاید: روایتگری فضایی نیز اهمیت ویژهای دارد. هر اتاق میتواند داستانی از یک آئین، شخصیت محلی یا افسانه بومی را برای گردشگر زنده کند. تحقیقات نشان میدهد اقامتگاههایی که طراحی بومی روایتی دارند، میزان بازگشت گردشگر و رضایتمندیشان بسیار بالاتر است.
این کارشناس گردشگری در پایان تأکید میکند: اقامتگاههای بومگردی سرمایهای فرهنگی و اجتماعی برای آینده گردشگری ایران هستند. حفظ روح اصیل این اقامتگاهها نیازمند آموزش، تدبیر، نظارت و مشارکت فعال همه ذینفعان از جامعه محلی تا سیاستگذاران است.
صدور ۵۲۰ اقامتگاه جدید بومگردی در مازندران
حسین ایزدی، مدیرکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی مازندران از صدور ۵۲۰ مجوز بومگردی در سالجاری خبر میدهد و به خبرنگار ایمنا میگوید: بومگردی تغییری در کاربری زمین ایجاد نمیکند و با حفظ اراضی کشاورزی، زمینه مهاجرت معکوس به روستاها را فراهم میسازد. همچنین ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و حفاظت از محیطزیست از دیگر اهداف اصلی این طرح است.
وی احیای بومگردی را عاملی مهم در بازسازی هویت فرهنگی و احیای صنایعدستی محلی میداند و میافزاید: این طرح با حفظ میراث ملموس و معنوی، میتواند به یک بسته کامل برای توسعه پایدار در مناطق روستایی تبدیل شود.
مدیرکل میراثفرهنگی مازندران ادامه میدهد: در هفته مازندران، ۱۰ واحد بومگردی در شهرستانهای ساری، بهشهر، گلوگاه، نکا، نوشهر، چالوس و رامسر به بهرهبرداری رسید و برنامه ما این است که تا پایان سال نیز صدور مجوزها ادامه پیدا کند و بسیاری از اماکن اقامتی و خانههای مسافر به سمت بومگردی سوق داده شوند تا با افزایش نظارت به سمت توسعه گردشگری پایدار حرکت کنیم.
ایزدی در پایان با تأکید بر اهمیت حفظ توازن میان توسعه گردشگری و صیانت از محیطزیست و اراضی کشاورزی میگوید: توسعه گردشگری هیچگاه نباید با حفاظت از منابع طبیعی در تضاد باشد. بومگردی نمونه موفقی است که میتواند این توازن را برقرار کند و همزمان اشتغال و هویت فرهنگی مناطق روستایی را تقویت کند.
به گزارش ایمنا، اقامتگاههای بومگردی مازندران، فراتر از یک مکان اقامت، سرمایهای فرهنگی و اجتماعی برای آینده گردشگری ایران هستند، با حمایت و آموزش جامعه محلی، طراحی مبتنی بر هویت بومی و نظارت اصولی، این فضاها میتوانند الگویی موفق برای گردشگری پایدار، حفاظت از میراث فرهنگی و محیط زیست و ترویج زندگی بومی به نسلهای آینده باشند؛ جایی که اصالت و مدرنیت در هم میآمیزند و تجربهای فراموشنشدنی خلق میکنند.
گزارش از کبریا مقدس، خبرنگار ایمنا در مازندران
نظر شما