به گزارش خبرگزاری ایمنا از گلستان، پارک ملی گلستان با وسعت ۹۱ هزار و ۸۹۵ هکتار، قدیمیترین و مهمترین پارک ملی ایران است، این پارک که از سال ۱۳۳۶ تحت حفاظت رسمی قرار گرفت، امروز بهعنوان یکی از غنیترین زیستبومهای خاورمیانه شناخته میشود.
این منطقه با تنوع کمنظیر اقلیمی، پوشش گیاهی و حیاتوحش بهحق یکی از ارزشمندترین ذخیرهگاههای طبیعی کشور به شمار میرود که نقشی بیبدیل در حفظ تنوع ژنتیکی و پایداری اکولوژیک شمالشرق ایران ایفا میکند اما اهمیت پارک ملی گلستان تنها در قدمت و وسعت آن خلاصه نمیشود بلکه در گونههایی نهفته است که در دل این سرزمین تنفس میکنند، بیش از یکهشتم گونههای گیاهی کشور، یکسوم پرندگان ایران و بیش از نیمی از پستانداران کشور در این پارک زیست میکنند و همین ویژگی، آن را به مجموعهای بیهمتا در پهنه ایران تبدیل کرده است.
از جنگلهای هیرکانی و درختان ارس گرفته تا بوتهزارهای استپی و زیستگاههای کوهستانی، همه در کنار هم چشماندازی شگفتانگیز ساختهاند که هر بخشش روایتگر تاریخ طبیعی این سرزمین است اما با وجود این ارزشهای زیستی، پارک ملی گلستان سالهاست با مخاطرات متعددی روبهروست، از عبور جاده میانگذر که هر ساله تلفات زیادی به حیاتوحش وارد میکند تا آتشسوزیها، زبالهریزی، شکار غیرمجاز و فشار سکونتگاههای انسانی در حاشیه پارک، همه و همه مواردی است که چهره این میراث طبیعی را تحت تأثیر قرار داده، با این حال برنامههای حفاظتی، آموزش جوامع محلی و تلاش شبانهروزی محیطبانان، امید به آیندهای روشنتر را برای این منطقه حفاظت شده به تصویر میکشد.
پارک ملی گلستان؛ قلب تپنده تنوع زیستی ایران
جواد ایمنطلب، کارشناس ارشد محیط زیست از پارک ملی گلستان به عنوان مسیرهای مهم مهاجرت پرندگان است یاد میکند و به خبرنگار ایمنا میگوید: بسیاری از گونههای شکاری و آبزی در مسیر مهاجرت خود، برای استراحت و تغذیه وارد آن میشوند.
وی با بیان اینکه پارک ملی گلستان دارای ساختارهای زمینشناسی متنوع است که از کوههای البرز شرقی تا دشتها و درههای فرسایشی را شامل میشود، میافزاید: این تنوع موجب ایجاد زیستگاههای متفاوت برای گونههای جانوری و گیاهی شده است، ضمن اینکه مطالعات نشان داده که حفظ این مسیرها اهمیت حیاتی برای بقای جمعیت برخی گونههای بینالمللی دارد.
این مدرس دانشگاه ادامه میدهد: برخی سنگهای رسوبی و آهکی پارک، بیش از میلیونها سال قدمت دارند و میتوانند اطلاعاتی درباره تغییرات اقلیمی و زمینشناسی منطقه ارائه دهند.
به گفته وی، پارک ملی گلستان، یکی از غنیترین زیستگاههای طبیعی ایران، میزبان ۶۹ گونه پستاندار است که تنوعی بینظیر از جانوران گوشتخوار و علفخوار را در خود جای داده است، پلنگ و خرس قهوهای بهعنوان گوشتخواران بزرگ پارک، نمایانگر قدرت و شکوه حیات وحش در این منطقه هستند، در کنار این گونهها، سمور جنگلی بهعنوان یکی از گونههای نادر پارک و شاید تنها در اینجا زندگی میکند که بر ارزش ژنتیکی منطقه افزوده است.
آیا قدیمیترین پارک ملی ایران دوام میآورد؟
به باور کارشناسان، پارک ملی گلستان تنها یک گستره طبیعی حفاظتشده نیست، بلکه بخشی زنده از تاریخ، زیستبوم و حافظه سرزمینی ایران است، پهنهای که بیش از شش دهه زیر سایه نگاه بیدار طبیعتبانان و دوستداران محیطزیست حفاظت شده اما با تهدیدهایی جمله جاده میانگذر، سکونتگاههای انسانی و فشار گردشگری روبهرو است.
احمد رادمان، رئیس پارک ملی گلستان در این ارتباط به خبرنگار ایمنا میگوید: پارک ملی گلستان با تهدیدهای جدی روبهرو است که مهمترین آنها عبور جاده میانگذر از دل پارک است، جادهای که سالهاست خسارتهای متعدد به اکوسیستم منطقه وارد کرده است.
وی با بیان اینکه تصادف با حیوانات وحشی یکی از مهمترین پیامدهای این جاده است و هر سال تلفات قابل توجهی از گونههایی همچون پلنگ، شوکا، گوزن قرمز و دیگر گونهها گزارش میشود، میافزاید: روشن کردن آتش توسط مسافران در حاشیه جاده، یکی دیگر از عوامل بروز آتشسوزیهای گسترده است که خسارتهای جبرانناپذیر به پوشش گیاهی وارد میکند.
رادمان رهاسازی حجم زیاد زباله در حاشیه مسیر، شکار غیرمجاز به دلیل دسترسی آسان، قطع درختان، قاچاق چوب و ایجاد اختلال در زیستگاههای حساس را از دیگر پیامدهای ایجاد جاده از وسط پارک جنگلی گلستان میداند و اضافه میکند: علاوه بر جاده، وجود سکونتگاههای انسانی متعدد در اطراف پارک فشارهای مشابهی ایجاد کرده است، دسترسی آسان به جنگلها و مراتع، افزایش ورود افراد غیرمتخصص، چرای دام، ورود زبالهها، تهدید منابع آب و خاک، آتشسوزیهای ناشی از حضور گردشگران و شکار غیرقانونی از چالشهایی است که مدیران پارک با آن روبه رو هستند، این عوامل در کنار کمبود امکانات حفاظتی و تغییرات اقلیمی، مدیریت پارک را با دشواریهای بیشتری روبهرو میکند.
وی ادامه میدهد: برای کاهش این فشارها، مجموعه اقدامات عملی در حال اجرا است که از جمله آنها نصب گاردریل در حاشیه جاده با هدف جلوگیری از توقف خودروها و کاهش خطر تعامل انسان و حیاتوحش است، اجرای برنامههای آموزشی برای جوامع محلی، مدارس و گروههای مردمی نیز در اولویت قرار دارد تا سطح آگاهی درباره ضرورت حفاظت از پارک افزایش پیدا کند.
رئیس پارک ملی گلستان با بیان اینکه تنوع زیستی پارک ملی گلستان در مقیاس جهانی نیز کمنظیر است، میافزاید: بیش از هزار و ۳۵۰ گونه گیاهی در این پهنه طبیعی رشد میکنند و پوشش گیاهی آن شامل گونههای علفی، بوتهای و درختی ازجمله درمنه، گون، انجیری، آزاد، انواع افرا، بلوط بلند مازو، ارس، ازگیل وحشی، آلوچه جنگلی و دهها گونه شاخص دیگر است.
وی با اشاره به اینکه یک هشتم کل گونههای گیاهی کشور در این پارک زیست میکنند، ادامه میدهد: در بخش حیاتوحش نیز ۳۰۲ گونه جانوری شامل ۶۹ گونه پستاندار، ۱۵۶ گونه پرنده و گونههای متنوع خزندگان و دوزیستان شناسایی شده است.
به گفته رادمان، بیش از یکسوم پرندگان ایران و بیش از نیمی از گونههای پستانداران کشور در این منطقه زیست دارند، حضور گونههای شاخص همچون پلنگ، خرس قهوهای، قوچ و میش وحشی، کل و بز، گوزن قرمز (الک)، شوکا، آهو، گرگ، کفتار، روباه و شغال، ارزش اکولوژیک این پارک را چند برابر میکند.
وی میافزاید: همچنین پرندگان ارزشمندی همچون هما، عقاب طلایی، قرقاول، کبک، تیهو، سارگپهها، دارکوبها، جغدها و کرکسها در این منطقه پراکنش دارند، افزون بر این، وجود گونههای اندمیک و منحصربهفرد همچون زعفران آلمه جلوهای کمنظیر به تنوع زیستی پارک داده است، گونهای که تنها در محدوده خاصی از این پارک رویش دارد و یکی از نمادهای ویژه آن به شمار میرود.
به گزارش ایمنا، به نظر میرسد برای حفظ و مدیریت پایدار این ذخیرهگاه ارزشمند، افزایش نیروهای محیطبان و نظارت میدانی، مدیریت زباله و فرهنگسازی، آموزش و مشارکت جوامع محلی که همان همکاری با اهالی روستاها و عشایر برای حفاظت از جنگلها، حفظ گونهها و استفاده پایدار از منابع طبیعی است حتماً باید در دستور کار قرار گیرد، زیرا حفظ پارک ملی گلستان نه تنها به معنای نگهداری جنگلها و حیات وحش آن است، بلکه تضمینی برای پایداری اکوسیستم، منابع آب و خاک و توسعه گردشگری علمی و پایدار منطقه به شمار میرود، بنابراین حفاظت از این سرمایه طبیعی، مسئولیتی جمعی و ملی بوده و نیازمند مشارکت مستمر دولت، پژوهشگران و جوامع محلی است.
گزارش از الهام رئوفی فر، خبرنگار ایمنا در گلستان
نظر شما