به گزارش خبرگزاری ایمنا و به نقل از مؤسسه سیکلوترون دانشگاه تگزاس A&M، دانشمندان این مرکز موفق شدهاند راهی نو برای بهرهگیری از یکی از نادرترین عناصر زمین، یعنی استاتین -۲۱۱ (Astatine-211)، در درمان هدفمند سرطان پیدا کنند، این عنصر که به دلیل ناپایداری و عمر بسیار کوتاه خود تنها برای چند ساعت در طبیعت دوام دارد، اکنون در مسیر تبدیل شدن به یکی از دقیقترین سلاحهای پزشکی علیه تومورهای سرطانی قرار گرفته است. پژوهشگران با استفاده از پرتوهای سیکلوترونی و روشهای پیشرفته جداسازی شیمیایی، توانستهاند این ایزوتوپ را در مقیاس آزمایشگاهی تولید، ایزوله و حتی برای مراکز درمانی ارسال کنند. اهمیت این دستاورد از آنجاست که استاتین -۲۱۱ با نیمهعمر ۷٫۲ ساعت، در عین ناپایداری، ویژگیهای منحصربهفردی برای تخریب سلولهای سرطانی دارد و میتواند انقلابی در حوزه درمانهای هستهای ایجاد کند. این پروژه با حمایت مالی وزارت انرژی آمریکا (DOE) و از طریق برنامه ایزوتوپی ملی آن انجام شده و دانشگاه تگزاس A&M از سال ۲۰۲۳ به یکی از تنها دو تأمینکننده اصلی این عنصر در ایالات متحده تبدیل شده است.
استاتین -۲۱۱ بهدلیل نوع خاص واپاشی خود و انتشار ذرات آلفا، به «ایزوتوپ طلایی درمان سرطان» معروف شده است. این ذرات آلفا که از دو پروتون و دو نوترون تشکیل میشوند، هنگام برخورد با سلولهای سرطانی انرژی شدیدی آزاد میکنند، اما دامنه نفوذشان بسیار کوتاه است؛ بنابراین، تنها سلولهای توموری در مجاورت خود را از بین میبرند و به بافتهای سالم آسیبی نمیزنند. به گفته شری ینلو، استاد ممتاز شیمی و مدیر مؤسسه سیکلوترون دانشگاه تگزاس A&M، «درمان آلفایی هدفمند، چشماندازی نو در درمان سرطان است، زیرا میتواند تومور را با دقت اتمی هدف قرار دهد در حالی که اندامهای سالم دستنخورده باقی میمانند.» او تأکید میکند که تیمش یکی از معدود گروههای علمی در جهان است که قادر است استاتین را در مقادیر درمانی و با خلوص بالا تولید و به مراکز تحقیقاتی ارسال کند. این فناوری در حال حاضر در درمان سرطانهای خونی، تومورهای تخمدان و برخی از سرطانهای مغز مورد آزمایش بالینی قرار گرفته و حتی پژوهشهایی درباره اثرات آن بر بیماری آلزایمر نیز در دست انجام است.
یکی از دستاوردهای مهم این پروژه، توسعه سامانه خودکار جداسازی و ارسال استاتین -۲۱۱ است، این فناوری که بهصورت پتنت ثبت شده، بهوسیله ستونهای رزینی ویژه، عنصر تولیدشده را از هدف بیسموت جدا میکند و در عین حفظ خلوص، امکان بستهبندی و ارسال سریع آن را فراهم میسازد. از آنجا که ایزوتوپ تنها چند ساعت نیمهعمر دارد، سرعت در فرایند جداسازی و انتقال حیاتی است، فناوری جدید دانشگاه تگزاس زمان پردازش را بهطور چشمگیری کاهش داده و میزان افت رادیواکتیویته را در حین انتقال به حداقل رسانده است. همین پیشرفت موجب شده مراکز بزرگی همچون دانشگاه آلاباما در بیرمنگهام و مرکز سرطان MD Anderson در هوستون تاکنون بیش از دو دوجین محموله از این ایزوتوپ را از تگزاس A&M دریافت کنند؛ همکاری میان این مؤسسات نهتنها موجب بهبود ترکیبسازی داروهای پرتوی مبتنی بر استاتین شده، بلکه به درک عمیقتر از رفتار شیمیایی این عنصر نیز کمک کرده است. کارشناسان معتقدند این فناوری میتواند مسیر تولید ایزوتوپهای درمانی دیگر را نیز متحول کند و آمریکا را در جایگاهی پیشرو در بازار جهانی داروهای هستهای قرار دهد.
در ادامه این همکاریها، ینلو و فدریکا پیسانسکی، شیمیدان پرتوی پیشین مرکز MD Anderson، قرار است نتایج تحقیقات خود را در نخستین نشست جهانی جامعه استاتینکه سال ۲۰۲۵ در نیواورلئان برگزار میشود، با عنوان «Two-Step Texas» ارائه کنند. هدف از این کنفرانس، ایجاد شبکهای جهانی برای گسترش تولید و کاربرد بالینی استاتین -۲۱۱ در درمان سرطان است. افزون بر آن، نتایج تحقیقات اخیر دانشگاه تگزاس در بیستوششمین همایش بینالمللی داروشناسی پرتوی در کوئینزلند استرالیا نیز ارائه شده است، جایی که علاقه بینالمللی به این ایزوتوپ رو به افزایش است. به گفته ینلو، هماکنون پروژههای بالینی در ژاپن، چند کشور اروپایی و ایالات متحده در حال بررسی اثربخشی استاتین -۲۱۱ هستند. وی تأکید میکند که «دسترسی پایدار به این عنصر هنوز چالش اصلی است، اما پیشرفتهای اخیر تگزاس A&M در تولید و توزیع، میتواند مسیر آینده پزشکی هستهای را دگرگون کند»، این پژوهش پیشگامانه با حمایت دفتر علم وزارت انرژی آمریکا، کرسی روشن هستهای دانشگاه تگزاس و دفتر امنیت هستهای سیستم دانشگاهی تگزاس در همکاری با آزمایشگاه ملی لسآلاموس در حال اجراست و میتواند زمینهساز دورهای تازه در پزشکی هستهای دقیق و کمخطر برای بیماران مبتلا به سرطان باشد.
نظر شما