به گزارش خبرگزاری ایمنا، در افق تازه روابط منطقهای و تحولات زیرساختی، کریدور چابهار بهعنوان یک نماد استراتژیک از عزم جمهوری اسلامی ایران برای ارتقای ارتباطات بینالمللی و نقشآفرینی در تجارت منطقهای برجسته شده است، این بندر استراتژیک که تنها بندر اقیانوسی ایران محسوب میشود، در حال حاضر شاهد پیشرفتهای چشمگیری است که آن را به نقطه کانونی تحولات زیرساختی کشور بدل کرده است.
سرمایهگذاریهای عظیم و ارتقای ظرفیت
در ماههای اخیر، پروژههای سرمایهگذاری عظیم در بندر چابهار تحولی بیسابقه ایجاد کردهاند، بیش از ۲۴۰ هزار میلیارد ریال از منابع عمومی و خصوصی به این پروژه تزریق شده است، که این رقم معادل ۴۸۰ میلیون دلار برآورد میشود، این سرمایهگذاری گسترده ۵۰ درصد افزایش در ظرفیت ذخیرهسازی کالاهای اساسی را در پی داشته است، سعید رسولی، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی ایران، چابهار را «یک کارگاه عظیم ساختوساز» توصیف کرده و اعلام کرده که با بهرهبرداری از سیلوهای مکانیزه و انبارهای سرپوشیده جدید طی یک سال آینده، این افزایش ظرفیت محقق خواهد شد.
در بخش ریلی، رکورد ریلگذاری ۵۰ کیلومتر در یک ماه در مسیر چابهار-زاهدان نشانگر اراده قوی دولت برای تکمیل این کریدور حیاتی است. عباس خطیبی، معاون شرکت ساخت و توسعه زیرساختهای حملونقل کشور، این دستاورد را «نقطه عطفی در تاریخ راهسازی ایران» دانسته و تأکید کرده که در برخی روزها ۳۵۰۰ متر ریل در روز گذاشته شده است، این پروژه که ۶۳۴ کیلومتر طول دارد، در حال حاضر بیش از ۸۴ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و انتظار میرود تا پایان سال جاری ایرانی (اسفند ۱۴۰۴) به بهرهبرداری برسد. تکمیل این راهآهن، چابهار را به شبکه ریلی ملی کشور متصل خواهد کرد و نقش آن در کریدور بینالمللی حملونقل شمال-جنوب (INSTC) را تقویت خواهد کرد.
مشارکت هند در توسعه چابهار
هند بهعنوان شریک کلیدی در توسعه چابهار، در سال ۲۰۲۴ قراردادی ۱۰ ساله با ایران امضا کرده است. بر اساس این توافق، شرکت بندرهای جهانی هند (IPGL) متعهد به سرمایهگذاری ۳۷۰ میلیون دلاری شده و علاوهبر آن، ۲۵۰ میلیون دلار خط اعتباری در اختیار پروژه قرار داده است؛ از زمان شروع فعالیت هند در سال ۲۰۱۸، بیش از ۴۵۰ کشتی در این بندر پهلوگرفته و ۸.۷ میلیون تن کالا جابهجا شده است. رشد ۶۵۰ درصدی فعالیت کانتینری در سال مالی ۲۰۲۳-۲۰۲۴ نشان داد که چابهار از مرحله نمادین عبور کرده و به مرحله عملیاتی رسیده است، کریدور بینالمللی حملونقل شمال-جنوب (INSTC) که در سال ۲۰۰۰ توسط ایران، روسیه و هند تأسیس شد، یک شبکه ۷۲۰۰ کیلومتری چندوجهی از مسیرهای دریایی، ریلی و جادهای است. این کریدور ۴۰ درصد کاهش زمان حملونقل و ۳۰ درصد کاهش هزینه نسبت به مسیرهای سنتی را ارائه میدهد.
در سال ۲۰۲۴، حجم حملونقل در این کریدور ۱۹ درصد رشد داشته و به ۲۶.۹ میلیون تن رسیده است. بیش از ۱۲.۹ میلیون تن از این حجم از طریق راهآهن انجام شده است، چابهار برای کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی همچون ازبکستان، ترکمنستان و قزاقستان، «دروازه طلای» محسوب میشود. این کشورها که دسترسی مستقیم به دریا ندارند، میتوانند از طریق چابهار به بازارهای جهانی دست پیدا کند، ازبکستان که یکی از دو کشور دوباره محصور در خشکی جهان است، در سال ۲۰۲۰ با ایران و هند توافقنامه استفاده از بندر چابهار را امضا کرده است، همچنین ترکمنستان در ژولای ۲۰۲۳ بهطوررسمی به INSTC پیوست؛ چابهار در ۷۲ کیلومتری غرب بندر گوادر پاکستان قرار دارد و با توسعه خود، بخش عمدهای از تجارت ترانزیتی افغانستان و آسیای مرکزی را از پاکستان به سمت ایران کشانده است. این تحول، جایگاه مرکزی پاکستان در تجارت خارجی افغانستان را تحت تأثیر قرار داده است.
رشد چشمگیر ظرفیت کانتینری
بندر چابهار در سالهای اخیر رشد چشمگیری در ظرفیت کانتینری داشته است. از ۶۰۰۰ TEU در ابتدا به نزدیک ۹۰۰۰۰ TEU در سال ۲۰۲۴ رسیده و انتظار میرود تا پایان سال جاری به ۱۳۰۰۰۰ TEU برسد؛ کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (IRISL) نیز عملکرد ۱۵۳ درصدی افزایش در ظرفیت عملیاتی خود در چابهار داشته است. این شرکت که در رتبه ۱۷ کشتیرانی کانتینری جهان قرار دارد, خطوط منظم کشتیرانی به چین و هند راهاندازی کرده است، چابهار شامل دو بندر اصلی شهید بهشتی و شهید کلانتری است. بندر شهید بهشتی ۲۴۰ هکتار مساحت با ۱۶ هکتار منطقه بارگیری و ۳۰۰۰۰ متر مربع انبار دارد، در حالی که بندر شهید کلانتری ۳۵۰۰۰ متر مربع منطقه بارگیری، ۳۰۰۰۰ متر مربع انبار و ۱۴۵۰۰ متر مربع یارد کانتینری را شامل میشود.
تکمیل شبکه ریلی شرقی
تکمیل راهآهن چابهار-زاهدان، کریدور شمال-جنوب را وارد مرحلهای جدید خواهد کرد. این پروژه که بزرگترین طرح زیرساختی شرق ایران محسوب میشود, پس از تکمیل قادر خواهد بود سالانه بیش از ۲ میلیون مسافر جابهجا کند، برنامههای توسعه شامل گسترش مسیر از زاهدان به سمت شمال از طریق مشهد تا سرخس در مرز ترکمنستان است. این امر کوتاهترین دسترسی کشورهای آسیای مرکزی به یک بندر دریایی را فراهم خواهد کرد؛ توسعه چابهار از منظر سیاست داخلی نیز حائز اهمیت است، گسترش این بندر سواحل مکران را به کانون توسعه پایدار جنوب شرق کشور تبدیل خواهد کرد و سرمایهگذاری در زیرساختها، اشتغالزایی و ثبات اجتماعی را تقویت میکند، چابهار میتواند مسیری مستقل و منطقهای ایجاد کند که نه تحت سلطه غرب است و نه در برابر بحرانهای منطقهای آسیبپذیر است. این بندر فرصتی برای بازتعریف استقلال اقتصادی ایران در برابر ساختار تجارت جهانی محسوب میشود، با توجه به این پیشرفتهای چشمگیر و سرمایهگذاریهای عظیم، چابهار در آستانه تبدیل شدن به شاهراه تجارت منطقهای قرار دارد و چشمانداز آن به نقطه امیدی برای توسعه پایدار و تقویت جایگاه ایران در زنجیره تجارت آسیا و اروپا بدل شده است.
قلب تپنده ترانزیت ایران در شرف اتصال به شبکه ملی راه آهن
محمد مهدی کریمی قهی، کارشناس ترانزیت در گفتوگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: با پیشرفت ۸۴ درصدی راهآهن چابهار-زاهدان، ایران یک گام دیگر به تبدیلشدن بندر چابهار به محور تجارت منطقهای نزدیکتر شده است؛ تلاقی دو کریدور بینالمللی شمال-جنوب و چین-پاکستان در این بندر میتواند نقشه ترانزیت اوراسیا را دگرگون کند، در حالی که توسعه زیرساختهای ترانزیتی ایران با سرعت در حال پیشرفت است، بندر چابهار در مرکز توجه قرار گرفته است، بندری که بهگفته کارشناسان میتواند شاهراه راهبردی ایران در اتصال اقیانوس هند به آسیای مرکزی و اروپا باشد.
وی افزود: پیشرفت چشمگیر پروژه راهآهن چابهار-زاهدان، امیدها را برای فعالسازی حلقه مفقوده کریدور بینالمللی شمال-جنوب و ایجاد پیوندی میان چین، هند، پاکستان و روسیه افزایش داده است و بر اساس اعلام مسئولان پروژه، خط ریلی ۶۳۴ کیلومتری چابهار-زاهدان تاکنون بیش از ۸۴ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و طبق وعده وزیر راهوشهرسازی فرزانه صادق، قرار است تا پایان سال جاری یا بهار آینده به بهرهبرداری برسد و با تکمیل این مسیر، چابهار به شبکه سراسری ریلی کشور متصل شده و به یکی از گرههای کلیدی در زنجیره ترانزیت منطقهای تبدیل خواهد شد.
کارشناسان ترانزیت تصریح کرد: بنده معتقدم که موقعیت ژئواکونومیک چابهار، ایران را در نقطه تلاقی دو جریان بزرگ قرار میدهد و کریدور شمال-جنوب (INSTC) که هند را از طریق ایران به روسیه و اروپا متصل میکند و کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) که جنوب آسیا را به غرب آن پیوند میدهد؛ ، چابهار در صورت بهرهبرداری کامل میتواند نقش مکملی برای CPEC و تقویتکننده INSTC باشد؛ اما تحقق این هدف نیازمند توسعه زیرساخت، جذب سرمایهگذار و اصلاح فرایندهای نهادی است.
کریمی ادامه داد: در ماههای اخیر، بنگاههای حملونقل دریایی و ریلی ایران از جمله گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نیز برای سرمایهگذاری در چابهار اعلام آمادگی کردهاند؛ مدیرعامل این شرکت گفته است خروج برخی سرمایهگذاران خارجی، روند توسعه بندر را متوقف نکرده و ظرفیت تخلیه و بارگیری در این بندر رشد قابلتوجهی کرده است.
وی بیان کرد: طبق آمار رسمی، حجم جابهجایی کالا در چابهار در نیمه نخست سال جاری سه برابر شده و میزان کانتینرهای عبوری نیز از مرز ۶۰ هزار TEU گذشته است با این حال، کارشناسان هشدار میدهند که برای تبدیل چابهار به هاب منطقهای، توسعه پسکرانهها، تسهیل گمرکات و یکپارچهسازی سامانههای ریلی و بندری ضروری است، افزایش ظرفیت کانتینری بندر از ۱۰۰ هزار TEU به ۵۰۰ هزار TEU تنها در صورت تکمیل زیرساختهای پشتیبان ممکن خواهد بود.
کارشناسان ترانزیت بیان کرد: بهنظر میرسد دولت و بخش خصوصی درک مشترکی از اهمیت راهبردی این بندر پیدا کردهاند و همزمان با تکمیل راهآهن و توسعه فاز دوم بندر شهید بهشتی، چابهار در حال تبدیلشدن به حلقهای حیاتی در مسیر تجارت جهانی است؛ حلقهای که میتواند ایران را از یک مسیر ترانزیتی محلی به بازیگری کلیدی در زنجیره تأمین اوراسیا بدل کند.
کریمی اضافه کرد: در شرایطی که رقبا همچون امارات، آذربایجان، ترکیه و پاکستان بهسرعت در حال جذب بازارهای ترانزیت منطقه هستند، تسریع در بهرهبرداری از چابهار نهتنها یک پروژه عمرانی، بلکه ضرورتی ملی برای تقویت جایگاه اقتصادی و ژئوپلیتیکی ایران به شمار میرود.
به گزارش ایمنا، کریدور چابهار امروز نهتنها یک پروژه عمرانی، بلکه نمادی از اراده ملی جمهوری اسلامی ایران برای ایفای نقشی فعال در معادلات اقتصادی و ژئوپلیتیکی منطقه است، پیشرفت بیش از ۸۴ درصدی راهآهن چابهار-زاهدان، توسعه فاز دوم بندر شهید بهشتی و رشد چندبرابری حجم کالاهای جابهجا شده در این بندر، نشان میدهد که چابهار در مسیر تبدیل شدن به قلب تپنده ترانزیت منطقهای قرار گرفته است.
اتصال قریبالوقوع این بندر به شبکه سراسری ریلی کشور، ایران را در تلاقی دو کریدور مهم جهانی (کریدور شمال–جنوب (INSTC) و کریدور اقتصادی چین–پاکستان (CPEC)) قرار میدهد؛ موقعیتی که میتواند نقشه ترانزیت اوراسیا را بازتعریف کرده و جایگاه ایران را از یک مسیر ترانزیتی محلی به یک بازیگر کلیدی در زنجیره تأمین بینالمللی ارتقا دهد.
از سوی دیگر، پایداری سرمایهگذاری داخلی در کنار همکاریهای بینالمللی با کشورهایی چون هند، نشانهای روشن از ثبات و جذابیت اقتصادی پروژههای زیرساختی ایران است. تداوم رشد ظرفیت بندر چابهار، افزایش توان کانتینری و توسعه پسکرانهها، زمینهساز تحقق یکی از اهداف کلان کشور در افق توسعه ۱۴۰۴، یعنی تبدیل ایران به محور لجستیکی و ترانزیتی منطقه خواهد بود، کریدور چابهار بیش از آنکه یک مسیر حملونقل باشد، نماد امید، پیشرفت و خوداتکایی ملی است؛ مسیری که با همت متخصصان داخلی و حمایت دولت، میتواند دروازهای مطمئن برای اتصال ایران به اقتصاد جهانی و شکوفایی شرق کشور باشد.
نظر شما