به گزارش خبرگزاری ایمنا، هفته دفاع مقدس هر سال فرصتی برای بازخوانی روایات مردمی است که در سختترین روزهای تاریخ معاصر ایران ایستادند و روایت کردند. جنگ هشتساله نه فقط یک واقعه نظامی، بلکه تجربهای انسانی، اجتماعی و فرهنگی بود که رد آن هنوز بر زندگی ما دیده میشود.
در این میان، کتابها نقشی کلیدی در ثبت و ماندگاری این خاطرات داشتهاند؛ کتابهایی که نهتنها اسناد تاریخیاند، بلکه دروازههایی به دنیای تجربههای انسانی جنگ محسوب میشوند. در این گزارش، چند اثر شاخص و تأثیرگذار ادبیات دفاع مقدس را مرور میکنیم؛ آثاری که هر یک از زاویهای متفاوت، چهره جنگ را به تصویر کشیدهاند و توانستهاند مخاطبان زیادی را با خود همراه کنند.
«دا»؛ روایت زنانهای از دل آتش
کتاب «دا» خاطرات سیده زهرا حسینی از روزهای آغازین جنگ در خرمشهر است؛ کتابی که با قلم سیده اعظم حسینی نوشته شد و پس از انتشار، به یکی از پرفروشترین آثار ادبیات جنگ تبدیل شد. اهمیت «دا» فقط در روایت مقاومت نیست، بلکه در نگاه تازهای است که به تجربه زنان در جنگ میدهد.
زهرا حسینی در این کتاب از روزهای پرالتهاب محاصره خرمشهر، از امدادرسانی به مجروحان، از دفن شهدا با دستهای لرزان و از لحظههای وحشت و امید سخن میگوید. روایت او ساده است، اما تأثیرگذار؛ خواننده حس میکند همراه او در کوچههای ویرانشده قدم میزند و صدای گلوله و انفجار را از نزدیک میشنود.
«دا» نشان داد زنان نهتنها نظارهگر، بلکه بازیگران اصلی مقاومت بودند. انتشار این کتاب بحثهای زیادی درباره نقش زنان در جنگ به راه انداخت و توانست نسلی تازه را به تاریخ شفاهی جنگ علاقهمند کند.
«پایی که جا ماند»؛ سندی از سالهای اسارت
سید ناصر حسینیپور در «پایی که جا ماند» دفترچه خاطراتش از سالهای اسارت در اردوگاههای عراق را پیش چشم خواننده میگذارد. این اثر بهدلیل لحن صادقانه و جزئینگریهایش به یکی از مهمترین کتابهای حوزه اسارت تبدیل شد.
حسینیپور از شکنجهها، سختیها و محرومیتها مینویسد، اما آنچه کتاب را ویژه میکند، روحیه مقاومت و امیدی است که در دل تاریکترین روزها زنده نگه میدارد. او با قلمی زنده، روابط میان اسرا، شوخیهای کوچک برای فرار از تلخی روزگار، و لحظههای طاقتفرسای بازجویی را بازگو میکند.
این کتاب فراتر از خاطره، یک سند تاریخی است که بارها در محافل حقوق بشری هم مورد استناد قرار گرفته. بسیاری معتقدند «پایی که جا ماند» یکی از واقعیترین تصویرها از تجربه اسارت در جنگ است.
«نورالدین پسر ایران»؛ زندگی در قاب یک نوجوان جنگی
خاطرات سید نورالدین عافی که با قلم معصومه سپهری تدوین شده، از آن دسته آثاری است که با طنز و صمیمیت، سختترین لحظات را روایت میکند. «نورالدین پسر ایران» داستان نوجوانی است که جنگ مسیر زندگیاش را تغییر داد.
او از ترک تحصیل، حضور در جبهه، مجروحیتها و بازگشت دوباره به خط مقدم میگوید. لحنی شوخ و پرانرژی دارد که حتی در میان روایت مجروحیتها و آوار جنگ، لبخند به لب خواننده میآورد. همین ویژگی باعث شد این کتاب برای نوجوانان و جوانان هم جذاب باشد.
«نورالدین پسر ایران» تصویری زنده از نسلی است که با همه سختیها و زخمها، جنگ را با امید و ایمان زیستند. انتشار این کتاب باعث شد بسیاری از جوانان امروز با روایت همنسلان دیروز پیوند برقرار کنند.
«لشکر خوبان»؛ روایت جمعی یک گردان
کتاب «لشکر خوبان» حاصل روایت احمد دهقان از خاطرات احمد یوسفزاده است. این کتاب از زاویهای جمعی به جنگ میپردازد و سرگذشت رزمندگان یک گردان را بازگو میکند.
در «لشکر خوبان»، ما نه با یک قهرمان، بلکه با گروهی از جوانان روبهرو هستیم که هر یک قصهای دارند. روایتها سرشار از دوستی، شوخی، دلتنگی، ایمان و البته از دست دادن است. دهقان با نثری روان و پرکشش، خاطرات یوسفزاده را بازآفرینی کرده و کتابی ساخته که حالوهوای مستند دارد اما همچون یک رمان خوانده میشود.
این اثر توانست در میان کتابخوانهای حرفهای هم جایگاه ویژهای پیدا کند و بارها تجدید چاپ شود. بسیاری از مخاطبان، «لشکر خوبان» را یکی از صمیمیترین روایتهای جنگ میدانند.
«وقتی مهتاب گم شد»؛ بازگشت از دل تاریکی
خاطرات علی خوشلفظ با تدوین حمید حسام در کتاب «وقتی مهتاب گم شد» به یکی از پرخوانندهترین آثار دفاع مقدس تبدیل شد. خوشلفظ از جوانی سادهدل و صادق همدانی سخن میگوید که به جبهه میرود و در مسیر جنگ، به پختگی و بلوغ میرسد.
این کتاب با جزئیات دقیق از عملیاتها، دوستیها، دلدادگیها و لحظههای پراضطراب میگوید. روایت خوشلفظ صادقانه است و همین صداقت، کتاب را پرکشش میکند. لحظهای که از جراحتهای شدیدش مینویسد و امید به زندهماندن را از دست نمیدهد، از بخشهای ماندگار ادبیات جنگ است.
«وقتی مهتاب گم شد» بعدها الهامبخش تولید مستند و حتی طرحهای سینمایی شد و نشان داد که این خاطرات همچنان ظرفیت بازآفرینی هنری دارند.
«گلستان یازدهم»؛ قصه عاشقانهای در متن جنگ
کتاب «گلستان یازدهم» نوشته رحیم مخدومی، روایتی متفاوت از زندگی شهید محمدحسین یوسفالهی و همسرش است. این کتاب وجهی کمتر دیدهشده از جنگ را نشان میدهد: زندگی خانوادگی و عاطفی در روزگار بحران.
مخدومی با قلمی شاعرانه و درعینحال ساده، نشان میدهد چگونه عشق و ایمان میتوانست تکیهگاهی محکم در دل ناامنیها باشد. این کتاب با استقبال مخاطبان جوان و بهویژه زنان روبهرو شد، زیرا تصویری انسانیتر و نزدیکتر از جنگ ارائه میدهد.
«حوض خون» روایت زنان از پشت جبهه
کتاب «حوض خون» اثر فاطمه سلیمانی ازندریانی به خاطرات زنانی میپردازد که در پشت جبهه، لباس رزمندگان را در حوضهایی پر از خون مجروحان شستوشو میدادند. این تصویر قدرتمند و کمتر روایتشده، بُعد دیگری از مشارکت زنان در جنگ را نشان میدهد.
کتاب با زبان ساده و مستند، تجربه زنانی را بازتاب میدهد که بدون حضور مستقیم در خط مقدم، بار بزرگی از جنگ را بر دوش کشیدند. «حوض خون» نگاه تازهای به نقش زنان در دفاع مقدس گشود و در مدت کوتاهی به یکی از آثار پرمخاطب تبدیل شد.
مرور این کتابها نشان میدهد که ادبیات دفاع مقدس فقط بازگویی تاریخ نیست، بلکه تلاشی است برای زنده نگه داشتن حافظه جمعی. هر کتاب، بُعدی از جنگ را روشن میکند: از خاطرات زنان و رزمندگان نوجوان گرفته تا اسارت و زندگی پشت جبهه.
امروز که نسل جوان فاصلهای با آن روزها دارد، این آثار میتوانند پلی باشند میان گذشته و حال؛ پلی که از دل روایتها، معنا و تجربه انسانی جنگ را منتقل میکند. ادبیات دفاع مقدس همچنان زنده است، زیرا برآمده از زندگی واقعی انسانهایی است که در سختترین شرایط، ایستادگی کردند.
نظر شما