به گزارش خبرگزاری ایمنا، ایستمِد (EastMed) قرار بود گاز میدانهای «لویاتان/تمار» اسرائیل و «آفرودیت» قبرس را از مسیر قبرس–کرت–یونان روانه اروپا کند؛ مسیری طولانی، پرهزینه و سیاسی که برای تلآویو معنای فراتر از صادرات گاز داشت: تبدیل گاز به «سرمایه نفوذ» و ساخت یک ائتلاف بازدارنده در برابر ترکیه. اما تردیدهای اقتصادی، عقبنشینی آمریکا از حمایت، و رقابت گزینههای ارزانتر، این پروژه را در برزخ تصمیم سرمایهگذاری نهایی نگه داشته است.
منطق اقتصادی پروژه: هزینه بالا، تقاضای نامطمئن، رقبای ارزانتر
مقیاس و هزینه: روایتها از طول حدود ۱۹۰۰ کیلومتر، ظرفیت ۱۰ میلیارد مترمکعب در سال و هزینه چند میلیارد یورویی سخن میگوید؛ اعدادی که نسبت به مسیرهای کوتاهتر (مثلاً TANAP/TAP) و بهویژه LNG در کوتاهمدت، جذابیت مالی پروژه را کاهش میدهد.
بازدهی و ریسک بازار: فشار برای پیشبرد ایستمِد «بیش از آنکه اقتصادی باشد، سیاسی است»؛ زیرا اروپا در افق گذار انرژی، بهجای تعهد به زیرساخت خطلولهای دهساله، تمایل به LNG و اتصال شبکههای برق نشان داده است. چنین ترجیحی، ریسک تقاضا و بازیابی سرمایه را بالا میبرد.
عقبنشینی آمریکا: واشنگتن رسماً اعلام کرده از خطوط لوله شرق مدیترانه حمایت نمیکند؛ سیگنالی که تأمین مالی و شهامت سرمایهگذاران را تضعیف میکند.
جمعبندی اقتصادی: در روایتهای پژوهشی داخلی (شورای راهبردی روابط خارجی)، ایستمِد از نظر پایداری اقتصادی زیر سوال رفته؛ زیرا هزینه ساخت، عمق آبها، و منازعات ژئوپلیتیک، ریسک کل پروژه را بالا برده و نرخ بازگشت را مبهم میکند.
جاهطلبی اسرائیل: از «نقد کردن گاز» تا ساخت ائتلاف مهار ترکیه
-نقد کردن ذخایر و برندسازی بهعنوان هاب: برای تلآویو، ایستمِد فقط یک خط لوله نیست؛ ابزار تبدیل ذخایر لویاتان / تمار به نفوذ سیاسی، تثبیت نقش در امنیت انرژی اروپا و گرفتن امتیاز در پروندههای منطقهای است. رسانهها و اندیشکدههای داخلی این پروژه را ضلع انرژی ائتلاف اسرائیل–یونان–قبرس میدانند.
-مهار ژئوپلیتیک ترکیه: در گزارشی صراحتاً ایستمِد بخشی از زورآزمایی تلآویو و آنکارا توصیف میشود؛ تلآویو با تکیه بر آتن و نیکوزیا میکوشد مسیرهای غیرترکیهای به اروپا را تقویت و «هزینه فرصت» بیتوجهی اروپا به خودش را کاهش دهد.
-معماری ائتلافی: ایستمِد ابزاری برای نهادینه کردن همگرایی امنیتی اسرائیل با یونان و قبرس میدانند؛ پیوندی که پیام ژئوپلیتیکی آن به ترکیه و نیز مصر / لیبی مخابره میشود.
چرا ایستمِد پیش نمیرود؟ سه مانع کلیدی از نگاه منابع داخلی
-اقتصاد پروژه نمیخواند: هزینه سرمایهبر، مسیر طولانی در آبهای عمیق، و نااطمینانی قیمت / تقاضا در اروپا.
-سیاست واشنگتن: خروج آمریکا از حمایت سیاسی–مالی، ریسک پروژه را بهطور ساختاری بالا برد.
-میدان رقابت منطقهای: مخالفت ترکیه با مرزبندیهای دریایی و ترجیح اروپا به تنوعبخشی از مسیرهای موجود و LNG.
جایگزینها و سناریوهای محتمل
-سناریوی «بدون FID» و ادامه صادرات منطقهای: در نبود تصمیم سرمایهگذاری نهایی، اسرائیل برای نقد کردن گاز، روی LNG مصر، قراردادهای منطقهای کوتاهمدت و توسعه تدریجی زیرساختهای داخلی / اتصالی حساب میکند؛ وضعیتی که جاهطلبی «هاب شدن در مسیر خط لوله به اروپا» را معلق نگه میدارد. (استنباط بر پایه روایتهای اقتصادی شانا و تحلیلی SCFR درباره ترجیح LNG/برق)
-سناریوی «بازطراحی»: در صورت افت هزینههای ساخت یا حمایتهای تازه اروپا (برای امنیت انرژی / هیدروژن)، احتمال بازنگری فنی–مالی در مقیاس / کاربری خط (آمادگی آتی برای هیدروژن) مطرح میشود؛ اما در منابع داخلی، هنوز نشانهای از تعهد مالی قطعی دیده نمیشود.
به گزارش ایمنا، ایستمِد بیش از آنکه پروژهای «تنها اقتصادی» باشد، ابزار جاهطلبی ژئوانرژی اسرائیل برای نقد کردن ذخایر گاز، تثبیت نقش نزد اروپا، و اهرمسازی علیه ترکیه است. بااینحال، کاستی توجیه اقتصادی، ریسکهای ژئوپلیتیکی و عقبنشینی آمریکا، مسیر را مبهم کرده و پروژه را در وضعیت تعلیق راهبردی نگه داشته است. در نتیجه جاهطلبی باقی است، اما «خط لوله بهمثابه نماد نفوذ» هنوز تا واقعیت فاصله دارد.
نظر شما