به گزارش خبرگزاری ایمنا، مصرف منطقی دارو به معنای استفاده از داروهایی است که با نوع بیماری، وضعیت جسمی و شرایط خاص بیمار همخوانی داشته باشند و این مفهوم شامل سه اصل اساسی، انتخاب داروی مناسب، تعیین دز دقیق و مشخص کردن مدت زمان مصرف است و رعایت این اصول نهتنها اثربخشی درمان را افزایش میدهد، بلکه از بروز عوارض جانبی و مقاومت دارویی نیز جلوگیری میکند.
فرایند انتخاب دارو باید توسط پزشک متخصص و بر اساس بررسیهای بالینی انجام شود؛ پزشک با در نظر گرفتن علائم بیماری، سوابق پزشکی، حساسیتهای دارویی و شرایط فیزیولوژیک بیمار، تصمیم میگیرد که چه دارویی با چه دُزی و برای چه مدتی تجویز شود و این تصمیمگیری نیازمند دانش تخصصی، تجربه بالینی و دقت فراوان است و نباید تحت تأثیر نظرات غیرعلمی قرار گیرد.
یکی از مشکلات رایج در روند درمان، دخالت افراد غیرمتخصص در انتخاب دارو است، گاهی بیماران یا همراهان آنها بدون مشورت با پزشک، اقدام به تهیه دارو از داروخانه میکنند که این رفتار بهویژه در بیماریهای شایع مانند سرماخوردگی، منجر به مصرف داروهایی میشود که نهتنها بیاثر است، بلکه ممکن است آسیبزا نیز باشند و این مداخلات میتواند روند درمان را مختل کند و سلامت بیمار را به خطر اندازد.
آنتیبیوتیکها برای درمان عفونتهای باکتریایی طراحی شده است و در برابر ویروسها هیچ اثری ندارند، اما با این حال، بسیاری از افراد در رویارویی با بیماریهای ویروسی مانند آنفلوانزا یا سرماخوردگی، به اشتباه از این داروها استفاده میکنند و داروهایی مانند آزیترومایسین و آموکسیسیلین، اگر بدون تشخیص پزشک مصرف شوند، نهتنها کمکی به درمان نمیکنند بلکه زمینهساز مشکلات جدیتری خواهند شد.
مصرف منطقی دارو به چه معنا است؟ / نخستین خطا در راستای مصرف منطقی دارو، مداخله بیمار یا همراهان او در تشخیص پزشک است
سید محمدرضا طباطبایی، داروساز بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفتوگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه مصرف منطقی دارو در واقع به این معنی است که داروی مناسب، با توجه به شرایط بالینی بیمار، با دز یا مقدار مناسب و طول دوره مناسب تجویز شود، اظهار کرد: در واقع انتخاب دارو بر اساس شرایط بیمار، دز مناسب دارو و مدت زمان مصرف دارو یا طول دوره درمان، سه رکن اساسی در مصرف منطقی دارو به شمار میرود.
وی با بیان اینکه تشخیص معیارهای بیان شده در مصرف منطقی دارو، توسط پزشک و بر اساس شرایط بیمار انجام میشود، افزود: انتخاب داروی مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است و میتوان گفت که تجویز منطقی دارو، نیازمند مهارت و دانش پزشک است و نخستین خطایی که ممکن است در حوزه مصرف منطقی دارو رخ دهد، مداخله در تشخیص توسط افراد غیرمتخصص است.
داروساز بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه مداخله در تشخیص داروی مناسب برای بیمار ممکن است توسط همراهان بیمار یا حتی خود بیمار رخ دهد، تصریح کرد: مثال بسیار رایج این خطا، استفاده از آنتیبیوتیک در عفونتهای ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوانزا است که بسیاری از بیماران برای گرفتن آنتیبیوتیکهایی مانند آموکسیسیلین یا آزیترومایسین به داروخانهها مراجعه میکنند.
داروهای آنتیبیوتیک روی عفونتهای ویروسی تأثیری ندارد / مصرف نادرست آزیترومایسین چه عوارضی دارد؟
طباطبایی با بیان اینکه داروهای آنتیبیوتیک روی عفونتهای ویروسی تأثیری ندارد و برای عفونتهای باکتریال مورد استفاده قرار میگیرد، ادامه داد: آزیترومایسین یکی از آنتیبیوتیکهای پرمصرف است که به صورت غیرمنطقی مورد استفاده قرار میگیرد و استفاده غیرمنطقی از این دارو میتواند باعث افزایش خطر مقاومت میکروبی شود.
وی با بیان اینکه هنگامی که خطر مقاومت میکروبی افزایش پیدا میکند، بعضی مشکلات ممکن است ایجاد شود، گفت: درگیر شدن بیمار چند ماه پس از مصرف استفاده غیرمنطقی از آزیترومایسین به یک عفونت واقعی باکتریال، یکی از عوارضی است که مصرف غیرمنطقی این آنتیبیوتیک میتواند به همراه داشته باشد.
داروساز بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه در صورتی که بیمار پیش از عفونت باکتریال از آزیترومایسین استفاده کرده باشد، این دارو دیگر برای عفونت باکتریال ایجاد شده کاربردی نخواهد داشت و پاسخگوی درمان نخواهد بود، اضافه کرد: علاوه بر مشکل بیان شده، استفاده از آنتیبیوتیکها به صورت غیرمنطقی میتواند بیمار را درگیر عوارض جانبی کند.
مصرف بیرویه و نادرست آنتیبیوتیکها منجر به پدیدهای خطرناک به نام مقاومت میکروبی میشود که در این حالت، باکتریها نسبت به دارو مقاوم و درمان بیماریهای عفونی دشوارتر و گاه غیرممکن میشود و این مقاومت میتواند باعث شیوع بیماریهای مقاوم در سطح جامعه شود و نیاز به داروهای قویتر و پرهزینهتر را افزایش دهد.
بیماری که پیشتر بهطور نادرست از آنتیبیوتیک استفاده کرده، ممکن است در آینده با یک عفونت واقعی مواجه شود که دیگر به همان دارو پاسخ ندهد و این وضعیت باعث میشود پزشک مجبور به استفاده از داروهای جایگزین با عوارض بیشتر شود، همچنین مصرف غیرمنطقی دارو میتواند منجر به بروز حساسیتهای دارویی، اختلالات گوارشی و آسیب به سیستم ایمنی شود.
بیمار باید نقش فعالی در فرایند درمان ایفا کند، اما این نقش نباید به مداخله در تشخیص یا تجویز دارو تبدیل شود و مسئولیتپذیری بیمار شامل رعایت دقیق دستورات پزشک، پرهیز از خوددرمانی و اطلاعرسانی کامل درباره علائم و سوابق بیماری است و همکاری مؤثر میان بیمار و پزشک، کلید موفقیت در درمان و پیشگیری از عوارض دارویی است.
برای مقابله با مصرف نادرست دارو، باید آموزشهای عمومی گستردهای در سطح جامعه ارائه شود و مردم باید با تفاوت میان بیماریهای ویروسی و باکتریایی آشنا شوند و بدانند که دارو تنها با تشخیص پزشک باید مصرف شود؛ رسانهها، مدارس، مراکز درمانی و داروسازان نیز میتوانند نقش مؤثری در ارتقای فرهنگ دارویی ایفا و از بروز بحرانهای درمانی جلوگیری کنند.
نظر شما