حجت الاسلام جواد سلیمانی امیری، پژوهشگر، استاد حوزه و دانشگاه و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی در گفتوگو با خبرنگار ایمنا در پاسخ به این سوال که آیا استناد به صلح امام حسن برای توجیه مذاکره به هر قیمتی در شرایط کنونی صحیح است یا خیر اظهار کرد: نمیتوانیم برای توجیه مذاکره به زمان امام حسن استناد کنیم؛ زمان امام حسن (ع) شرایط به گونهای بود که سپاه حضرت از درون متزلزل شده بود. یکی از فرماندهان ارتش به معاویه نامه نوشته و اعلام آمادگی کرده بود که امام حسن (ع) را تسلیم کند. در حالیکه امروز فرماندهان ما برای حفظ نظام اسلامی آماده شهادتند و این تفاوت بزرگی است.
وی افزود: از نظر توان نظامی هم سپاه امام حسن (ع) انگیزه لازم برای جنگ را نداشت. حضرت از آنان پرسید آیا برای جنگ آمادهاید یا صلح کنیم؟ آنان تمایل به صلح نشان دادند. اما در جامعه امروز ما مقاومت جدی در برابر استکبار وجود دارد و نیروهای نظامی با وحدت در برابر دشمن ایستادهاند.
این کارشناس دینی ادامه داد: مردم آن زمان نیز میگفتند از جنگ خسته شدهایم و زندگی آرام میخواهیم؛ ولی مردم امروز ما برای دفاع از تمامیت ارضی پشت نظام ایستادهاند و از مواضع قاطع در برابر اسرائیل حمایت میکنند. بنابراین شرایط جامعه امروز با آن دوران متفاوت است و امام حسن (ع) صلح را در وضعیتی پذیرفت که هم نیروهای نظامی ضعیف بودند، هم انگیزه جنگ وجود نداشت و هم مردم تمایلی به جنگ نشان نمیدادند. اما امروز هم ملت و هم نیروهای نظامی در موضع قدرتاند. لذا مقایسه شرایط امروز با دوران امام حسن (ع) اشتباه است.
سلیمانی مطرح کرد: امام حسن (ع) دیدند اگر صلح نکنند، اصل اسلام از بین میرود. پذیرش صلح به خاطر رأی اکثریت نبود؛ چراکه گروهی از شیعیان مخالف صلح بودند و اعتراض کردند. حضرت به آنان فرمود اگر جنگ میکردم، همه کشته میشدید و دیگر کسی برای حفظ اسلام باقی نمیماند. فلسفه صلح آن حضرت ایجاد بیداری در جامعه بود تا مردم ماهیت واقعی امویان را بشناسند.
وی افزود: مردم آن زمان گمان میکردند امویان صرفاً مرتکب فسق و فجور میشوند اما امنیت برقرار میکنند. در حالی که پس از مدتی دریافتند امویان دشمن بزرگی برای شیعیان هستند؛ آنها شیعیان را کشتند، حقوقشان را قطع کردند و نخبگان جامعه را سرکوب کردند. از همین رو، تنها دو سال پس از صلح، همان مردمی که خواستار صلح بودند، نزد امام حسن (ع) آمدند و اعلام آمادگی برای جنگ کردند. اما حضرت فرمودند تا معاویه زنده است، جنگ به صلاح نیست؛ زیرا او هر شورشی را تحریف کرده و بهعنوان یاغیگری معرفی میکرد. همین زمینه بعدها به قیام امام حسین (ع) منجر شد، چراکه مردم دیگر ماهیت یزید و بنیامیه را آشکارا فهمیده بودند.
عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی خاطرنشان کرد: نتیجه صلح امام حسن (ع) بیداری جامعه در برابر ماهیت امویان بود؛ اما امروز ملتها نسبت به آمریکا و اسرائیل بیدار شدهاند؛ نه تنها جامعه ما بلکه ملتهای اروپایی نیز علیه جنایات اسرائیل اعتراضهای گسترده میکنند. بنابراین امروز صلح به معنای بیداری نیست، زیرا ملتها بیدار شدهاند و ما نیز در موضع قدرت قرار داریم.
سلیمانی ادامه داد: در شرایطی که ایران توان پاسخ به حملات دشمن را دارد و در موضع قدرت است، پذیرش صلح اشتباه خواهد بود. همانگونه که در جنگ صفین نیز امام علی (ع) در حال پیروزی بود اما صلح بر ایشان تحمیل شد. امروز هم نباید اجازه داد برخی عناصر ضعیف و واداده چنین شرایطی را رقم بزنند.
وی افزود: شرایط امروز با دوران امام حسن (ع) یا دوران سخت شعب ابیطالب تفاوت دارد؛ بلکه همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند شباهت بیشتری به بدر و خیبر دارد، زمانی که مسلمانان بر قدرتهای بزرگ آن دوران پیروز شدند. بنابراین سخن از صلح در چنین موقعیتی نادرست است.
این پژوهشگر همچنین در پاسخ به پرسشی درباره شروط صلح امام حسن (ع) گفت: آن حضرت امتیازاتی از معاویه گرفتند؛ از جمله اینکه پس از خود، جانشین تعیین نکند، بر اساس کتاب خدا و سنت پیامبر (ص) عمل نماید، به خانواده شهدا فشار وارد نکند و حقوق شیعیان را قطع نکند. هرچند معاویه به هیچکدام از این شروط عمل نکرد، ولی همین امر موجب شد ماهیت واقعی او برای مردم آشکار شود.
سلیمانی تأکید کرد: معاویه پس از صلح صراحتاً اعلام کرد که نه برای عمل به کتاب خدا و سنت پیامبر (ص)، بلکه برای سلطنت به میدان آمده است و همین امر چهره حقیقی او را برای مردم روشن کرد.
وی در پایان اظهار کرد: امروز جمهوری اسلامی دارای منابع گسترده، نفوذ اجتماعی بالا، پشتوانه مردمی و توانمندیهای علمی و نظامی است. در چنین شرایطی، تسلیم شدن در برابر نظام سلطه به معنای از دست دادن استقلال و تبدیل شدن به ایالت آمریکا خواهد بود. بنابراین همانگونه که امام حسن (ع) با تدبیر خود جامعه را بیدار کرد، امروز نیز باید با تکیه بر قدرت و استقلال، مسیر مقاومت را ادامه دهیم.
نظر شما