به گزارش خبرگزاری ایمنا، منظومهسازی فضایی و پرتاب داخلی اکنون بهعنوان ستونِ استراتژی فضایی ایران مطرح است. پروژههایی مثل منظومه شهید سلیمانی (هدف: شبکه ماهوارهای برای خدمات IoT و مخابرات محلی) و پرتابگرهای بومی همچون Qaem-100( ماهواره بر قائم) نشان میدهند که ایران به سمت خوداتکایی در مدارهای پایین زمین حرکت میکند.
سابقه پرتابهای ایران و محرکهای استراتژیک منظومهسازی
شروع رسمی فعالیت فضایی ایران به پرتاب ماهواره امید در ۲۰۰۹ بازمیگردد؛ اما در سالهای اخیر، برنامهٔ منظومهسازی (چندین ماهواره کار گذاشته در مدار بهمنظور پوشش مداوم و سرویسدهی) به یک هدف ملی تبدیل شده است. دلایل اصلی گرایش به منظومهسازی عبارتاند از: افزایش پوشش مخابراتی و اینترنت اشیا، تولید دادهٔ سنجشازدور در داخل کشور، کاهش وابستگی به سرویسهای خارجی و تقویت صنایع دانشبنیان داخلی است.
پرتابگرهای بومی: Qaem-100 و خانواده Simorgh
یکی از عناصر کلیدی پرتاب داخلی، وجود پرتابگرهای ملی است؛ ماهواره بر قائم (Qaem-100) که بهعنوان نمونهای از حاملهای سهمرحلهای با سوخت جامد معرفی شده، ظرفیت حملی مناسب برای ماهوارههای ریز و متوسط به مدارهای LEO دارد و پرتابهای آزمایشی و عملیاتی آن در سالهای اخیر گزارش شدهاند. حضور حاملهای متنوع (از جمله Simorgh و Zuljanah در سطوح مختلف توان حمل) به ایران اجازه میدهد پرتابهای تکرارشونده و ارزانقیمتتری انجام دهد.
دستاوردهای نمونه: Soraya، Chamran-1 و Nahid-2
چند نمونه اخیر نشاندهنده پیشرفت فنی و عملی است:
- Soraya: یکی از ماهوارههای پرتابشده با حاملهای بومی که گزارششده به مدارهای بالاتر فرستاده شده و سیگنالهای کنترلی و مخابراتی آن موفقیتآمیز ثبت شده است (گزارشهای بینالمللی و داخلی).
- Chamran-1: ماهواره تحقیقاتی دیگر که برای آزمونهای مانور مداری و سنجش فناوری پرتاب شده است.
- Nahid-2: نمونهای از ماهوارههای مخابراتی که در پروژههای مشترک یا از طریق حاملهای بینالمللی نیز پرتاب شدهاند؛ این امر نشان میدهد ایران همزمان مسیرهای داخلی و همکاری با شرکای خارجی را دنبال میکند.
| نام ماهواره | نوع | تاریخ پرتاب (گزارششده) | وسیلهٔ پرتاب | مدار / ارتفاع گزارششده | عملکرد اصلی | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Soraya (ثریا) | پژوهشی / مخابراتی | 20 Jan 2024 (گزارشها) | حامل بومی Qaem-100 (گزارششده) | ~۷۵۰ کیلومتر (گزارششده) | پژوهش و مخابرات، تستهای کنترلی و مخابراتی | |
| Chamran-1 (چمران -۱) | پژوهشی / آزمایشی | گزارششده ۲۰۲۴ | حامل بومی / ملی (گزارشها) | ~۵۵۰ کیلومتر (گزارششده) | آزمونهای سنجش و مانور مداری | |
| Nahid-2 (ناهید -۲) | مخابراتی/مخابرات باند KU (گزارشها) | 25 Jul 2025 (گزارششده) | حامل روسی (Soyuz / گزارشها) | مدار LEO (گزارششده توسط منابع) | ماهواره مخابراتی؛ توسعه خدمات ارتباطی | |
| Omid (امید) | تحقیقاتی / نمایشی (اولین) | Feb 2009 | Safir-1 | ~۲۴۵ کیلومتر (گزارششده) | نخستین ماهواره ایرانی، مأموریت آزمایشی / ارتباطی |
منظومه «شهید سلیمانی»؛ هدف، مقیاس و برنامه زمانی
طبق اعلام مقامات و گزارشهای رسمی، منظومه شهید سلیمانی با هدف تأمین پوشش IoT، مخابرات روستایی و افزایش خوداتکایی طراحی شده است، برنامه اولیه شامل نزدیک به ۲۰ ماهواره مرحلهای و پرتابهای رگباری در بازه چندساله است تا پوشش سراسری و رزرو شبکه برای کاربردهای حساس داخلی فراهم شود، این نوع منظومهها (کنستلیشنهای کوچک) بهدلیل هزینه کمتر هر ماهواره و امکان جایگزینی سریع، برای کشورهای در حال توسعه مناسباند.
نقش بخش خصوصی و دانشگاهها
بخش خصوصی و استارتاپهای فضایی در ایران (شرکتهای دانشبنیان ماهوارهساز و خدمات تصویربرداری) نقش روبهرشدی دارند. دولت نیز از طریق سفارشهای حمایتی، خرید دادههای ماهوارهای و تسهیلات فنی، زیستبوم فضایی داخلی را تقویت میکند. ترکیب دانشگاه، پژوهشگاه و بخش خصوصی کلید دستیابی به چرخه کامل تولید، پرتاب و کاربرد ماهوارهها است.
زیرساختهای زمینی و پایگاههای پرتاب
برای منظومهسازی، زیرساختهای زمینی همچون ایستگاههای کنترل زمینی، آنتنهای دریافت و پایگاههای پرتاب (مثلاً پایگاههای شاهرود و سمنان نام برده شدهاند) حیاتیاند. تقویت شبکه ایستگاههای زمینی و مراکز پردازش داده، امکان مدیریت ترافیک بالای ماهوارهها و ارائهٔ سرویسهای ارزشافزوده را فراهم میکند.
فرصتها و چشمانداز اقتصادی
منظومهسازی، اگر با برنامهریزی اقتصادی و مدلهای کسبوکاری مناسب همراه شود، میتواند منبع درآمد (فروش دادههای سنجشازدور، خدمات مخابراتی، خدمات IoT) و موتور اشتغال برای صنایع دانشبنیان باشد. توسعه چارچوبهای مقرراتی و تعامل با بازارهای منطقهای و بینالمللی، کلید بهرهبرداری اقتصادی از این سرمایهگذاریها است.
منظومهسازی و پرتاب داخلی در ایران بیش از یک شعار فنی است؛ این یک مسیر استراتژیک برای رسیدن به خوداتکایی فناوری، تقویت صنایع دانشبنیان و تأمین سرویسهای ملی و منطقهای است. وجود حاملهایی همچون ماهواره بر قائم (Qaem-100) و پروژههایی مثل منظومه شهید سلیمانی نشان میدهد کشور در حال حرکت از پرتابههای ایزوله به ساختِ اکوسیستم فضایی است. با این حال، موفقیتِ کامل منوط به حل موانع فنی، حقوقی و تأمین مالی است.
نظر شما