به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، اسرائیل با وابستگی قابلتوجهی به واردات روبهروست که بهطور عمده ناشی از مجموعهای از عوامل ساختاری اقتصادی، ژئوپلیتیکی و صنعتی است که جایگاه آن را در بازار جهانی و نیازهای متنوع داخلی خود تحتتأثیر قرار میدهند. یکی از عوامل اصلی وابستگی این رژیم به واردات، فقدان منابع طبیعی داخلی محسوب میشود. برای مثال این رژیم دارای ذخایر محدود نفت خام است و بخش قابلتوجهی از انرژی مورد نیاز خود را از طریق واردات فرآوردههای نفتی و سایر سوختهای فسیلی تأمین میکند. اتکای قابل توجه اسرائیل به زنجیرههای وارداتی خارجی، به راحتی میتواند تبدیل به پاشنهآشیل اقتصادی این رژیم شود.
اگرچه در سالهای اخیر کشف میادین گازی دریایی و توسعه انرژیهای تجدیدپذیر همچون انرژی خورشیدی به کاهش بعضی از نگرانیهای رژیم کمک کرده است، اما در سال ۲۰۲۵ هنوز بخش قابلتوجهی از نیازهای انرژی مصرفی آن بهویژه در حوزه حملونقل و تولید برق با واردات نفت، زغالسنگ و گاز طبیعی رفع میشود که این موضوع نمایانگر وابستگی ساختاری انرژی اسرائیل به منابع خارجی است.
رژیم صهیونیستی از سوی دیگر بهدلیل محدودیتهای فراوان در منابع آبی و زمین قابل کشت، با چالشهای بزرگی در تولید داخلی محصولات کشاورزی روبهروست و بیشترین وابستگی را به واردات در بخش غذا و کشاورزی دارد که این مسئله میزان خودکفایی کشاورزی آن را بهشدت محدود میکند. این رژیم برای تأمین تقاضای داخلی، مقادیر زیادی از مواد غذایی اساسی همچون غلات، خوراک دام، شکر، روغنهای گیاهی، دانههای روغنی، مواد غذایی فرآوریشده و محصولات کشاورزی مصرفکنندهمحور خود را وارد میکند.
روند واردات مواد اولیه کشاورزی اسرائیل
واردات محصولات کشاورزی اسرائیل در سال ۲۰۲۳ حدود ۹.۲۹ میلیارد دلار بود که در برابر صادرات تنها ۲.۷۱ میلیارد دلاری، یک کسری تجاری قابلتوجه را در این بخش نشان میدهد. واردات محصولات کشاورزی مصرفکنندهمحور آن بهتنهایی در سال ۲۰۲۳ حدود ۴.۹۶ میلیارد دلار بوده است. در سال ۲۰۲۴ نیز واردات مرتبط با غذا حدود ۱۰.۵۹ درصد کل واردات کالاهای اسرائیل را تشکیل میداد که این شاخص بیانگر وابستگی عمیق آن به منابع خارجی برای تأمین اقلام غذایی حیاتی است. واردات فرآوردههای غذایی رژیم صهیونیستی شامل میوه، سبزی و خشکبار نیز در سال ۲۰۲۴ به حدود ۵۳۱ میلیون دلار رسید.
در اوایل سال ۲۰۲۵، ارزش واردات مواد خام کشاورزی این رژیم به حدود ۱۶۶.۳ میلیون دلار رسید که افزایشی ۴۸ درصدی نسبت به دسامبر ۲۰۲۴ را نشان میدهد. این امر نشان میدهد واردات مواد خام کشاورزی در اسرائیل طی سالهای ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ با تغییرات قابلتوجهی همراه بوده است که این تحولات تحتتأثیر عوامل مختلفی همچون شرایط ژئوپلیتیکی، سیاستهای داخلی و دگرگونی در روابط تجاری قرار دارد.
در سال ۲۰۲۴ سهم واردات مواد غذایی از کل واردات کالاهای تجاری اسرائیل حدود ۰.۷۸ درصد بود که بیانگر ثبات تقریبی این بخش است. در ابتدای سال ۲۰۲۵ ارزش واردات محصولات خام غذایی این رژیم قابلتوجه باقی ماند، برای مثال در ژانویه ۲۰۲۵ واردات چنین محصولاتی مبلغی بیش از ۳۷۸ میلیون دلار را ثبت کرد که وابستگی گسترده اسرائیل به منابع خارجی در بخش کشاورزی و غذایی را تأیید میکند.
بازار کشاورزی اسرائیل در سال ۲۰۲۵ ارزشی بالغ بر ۱۳.۰۹ میلیارد دلار دارد و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۳۰ به حدود ۱۵.۷۷ میلیارد دلار افزایش داشته باشد. گندم یکی از مهمترین اقلام وارداتی این رژیم است، چراکه تولید داخلی این محصول در سالهای پیش با کاهش روبهرو بوده است و برای سال ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۶ حدود ۹۰ هزار تن پیشبینی شده که پایینتر از میانگین پنج سال گذشته است. این امر اسرائیل را به واردات بیشتر غلات بهویژه از منطقه دریای سیاه بهعنوان مهمترین منبع واردات گندم به اسرائیل وابسته میکند.
در حوزه نهادههای دام نیز واردات بیش از ۷۰ درصد خوراک مرغ تخمگذار و حجم قابلتوجهی از دام زنده نیز بخش مهمی از نیاز کشاورزی رژیم اشغالگر را پوشش میدهد. ذرت که نقش مهمی در تأمین خوراک دام دارد بهطور کامل از خارج اسرائیل به آن وارد میشود و برآوردها نشان میدهد که در سال ۲۰۲۵ بیش از ۱.۱۸ میلیون تن ذرت وارد اسرائیل خواهد شد.
محصولات وارداتی عمده اسرائیل در سال ۲۰۲۵ شامل غلات و دانههای روغنی، گوشت و قسمتهای خوراکی حیوانات، همچنین قهوه، کاکائو، شکر، آجیل و سایر مواد اولیه صنایع غذایی میشوند. غلات و دانههای روغنی نقش پایهای در تهیه خوراک دام و طیور دارند، زیرا ظرفیت تولید داخلی خوراک دام این رژیم محدود است. واردات گوشت تازه و منجمد نیز روندهای متغیری داشته، مصرف گوشت منجمد اسرائیل در حال افزایش است و واردات گوشت تازه، بهویژه از کشورهای اروپایی در سالهای اخیر رشد داشته است. تقاضا برای مواد اولیه همچون آجیلها و روغنهای گیاهی که در تولید محصولات نانوایی و تنقلات کاربرد دارند نیز بهصورت پایدار بالاست و در تأمین این مواد، آمریکا سهم غالبی دارد.
پیشبینی میشود در سالهای ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۶ نیز واردات دانههای روغنی و حبوبات بهویژه دانه آفتابگردان ۳۳ درصد رشد خواهد داشت که این امر ناشی از افزایش تقاضا و بهرهگیری از فناوریهای پیشرفته کشاورزی همچون کاشت هدفمند و مدیریت هوشمند آفات است. بهطور همزمان واردات میوه و سبزیجات بهویژه اقلامی که امکان تولید گسترده داخلی آنها برای تأمین نیاز به بازار وجود ندارد نیز برای جبران محدودیتهای تولید داخلی و افزایش مصرفکنندگان اسرائیلی روند صعودی دارد.
تأمینکنندگان اصلی محصولات غذایی اسرائیل
تأمینکنندگان اصلی محصولات غذایی اسرائیل با ارزش حدود ۱.۱۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ سوئیس، هلند و آمریکا بودند. از منظر اتحادیه اروپا، واردات محصولات کشاورزی اسرائیل در سال ۲۰۲۴ نزدیک به ۹۷۹ میلیون یورو بوده که بیشتر شامل میوهها، خشکبار و سبزیجات است. این وابستگی به واردات را میتوان در بستر سیاستهای اقتصادی آزادسازی بازار و کاهش یارانههای کشاورزی طی سالهای اخیر توضیح داد که واردات را به یک ضرورت جدی تبدیل کرده است.
در میان کشورهای صادرکننده اصلی محصولات کشاورزی به اسرائیل، اردن بزرگترین تأمینکننده میوهها و سبزیجات تازه است و در دوره ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴ بیش از ۴۶,۵۰۰ تن انواع میوه و سبزی به اسرائیل صادر کرده که محصولات اصلی شامل گوجهفرنگی، خیار، فلفل و بادنجان میشوند.
ترکیه نیز بهرغم تنشهای سیاسی و تحریمها که صادرات این کشور را تحتتأثیر قرار داده، همچنان یکی از تامینکنندگان مهم محصولات کشاورزی این رژیم بهشمار میرود و بیش از ۴۳ هزار تن محصولاتی همچون گوجهفرنگی، گلابی، پیاز و خیار به اسرائیل صادر میکند. البته توقف واردات این محصولات کلیدی در سال ۲۰۲۴ موجب بروز اختلالاتی در اسرائیل شد که این امر ضعف زنجیره تأمین این رژیم در برابر وقایع منطقهای را نشان داد و آن را وادار به یافتن مسیرهای جایگزین واردات کرده است.
هلند بهعنوان صادرکننده اصلی سبزیجات اساسی همچون پیاز، هویج، کلم و سیبزمینی، نقش مهمی در تأمین نیاز بازار داخلی اسرائیل ایفا میکند. ایتالیا عمده صادرات خود به اسرائیل را به سیب اختصاص داده است و این محصول با واردات حدود ۳۰,۷۳۵ تن، بیشترین میزان واردات میوه از این کشور را به خود اختصاص داده است. میوههای خاصی همچون میوه کاکتوس نیز از ایتالیا وارد اسرائیل میشود.
چین بهعنوان تأمینکننده اصلی سیر (یکی از ادویههای مهم در بازار اسرائیل)، نقشی کلیدی دارد و صادرات ماهی منجمد تیلاپیا از این کشور به اسرائیل نیز قابلتوجه است. ایالات متحده آمریکا حدود ۶.۴ درصد از کل واردات کشاورزی اسرائیل را تشکیل داده و سهم غالبی در واردات آجیلهای درختی (میوههای مغزدار درختان) با حدود ۸۰ درصد بازار دارد که این امر با افزایش تقاضای مواد خوراکی سالم و تنقلات مغذی مرتبط است.
عوامل تأثیرگذار بر وابستگی اسرائیل به واردات در بخش غذا و کشاورزی
کشاورزی در اسرائیل بهواسطه محدودیتهای ساختاری متنوع با چالشهای جدی روبهروست که این امر وابستگی آن را به واردات محصولات کشاورزی بهشدت افزایش داده است. کمبود منابع طبیعی، هزینههای بالای تولید و شرایط ویژه ژئوپلیتیکی از جمله مهمترین عواملی هستند که تولیدات داخلی رژیم صهیونیستی را محدود و واردات را در بخش غذا و کشاورزی به امری ضروری برای آن تبدیل کرده است. از مهمترین موانع کشاورزی اسرائیل، محدودیت شدید زمینهای قابل کشت و کمبود منابع آب شیرین است که موجب شدهاند توسعه کشاورزی پایدار و تولید کافی محصولات اساسی همچون گندم و ذرت با محدودیت جدی روبهرو شود.
هزینههای تولید بالا در اسرائیل ناشی از کمبود نیروی کار (برای مثال کسری ۷۰ درصدی نیروی کار در بخش مرغداریهای جنوب در ۲۰۲۴)، افزایش هزینههای انرژی و آبیاری است که محدودیت توسعه کشاورزی داخلی را تشدید میکند. اگرچه نوآوریهایی همچون خودکارسازی و توسعه گلخانههایی با آبوهوای کنترلشده، تا حدودی مشکلات را کاهش داده اما هزینههای سرمایهگذاری برای کشاورزان خرد همچنان مانع اصلی محسوب میشود و وابستگی به واردات را حفظ میکند.
وابستگی به واردات نهادههای کشاورزی بهویژه خوراک دام و طیور از دیگر ویژگیهای ساختاری اسرائیل است که وضعیت تولیدات داخلی را پیچیدهتر و کشاورزی داخلی آن را در برابر نوسانات قیمت جهانی و اختلال در زنجیره تأمین آسیبپذیر کرده و نگرانیهای امنیت غذایی را افزایش داده است. هزینههای بالای تولید فشاری مضاعف بر کشاورزان وارد میکند. هزینههای انرژی بهویژه برق برای آبیاری زمینها بهرغم تلاشها برای تأمین آب از طریق آبشیرینکنها در اسرائیل بسیار بالاست.
کمبود نیروی کار نیز بهویژه در مناطق جنوبی اسرائیل بهشدت احساس میشود که حدود ۷۰ درصد مزارع طیور را تحتتأثیر قرار داده و مشکلات سودآوری کشاورزان را تشدید کرده است. با وجود اینکه استفاده از فناوریهای نوین و اتوماسیون میتواند در کاهش این چالشها مؤثر باشد، هزینههای سرمایهگذاری بالا موجب شده است روند ادغام مزارع سرعت پیدا کند و از تنوع تولید کاسته شود.
از سوی دیگر، سیاستهای تجاری اسرائیل که در راستای آزادسازی تجارت و کاهش یارانههای کشاورزی شکل گرفته، موجب افزایش وابستگی به واردات شده است. در سال ۲۰۲۱ واردات محصولات کشاورزی اسرائیل به ۸.۷۹ میلیارد دلار رسید که بخش عمده آن از کشورهای آمریکا، اروپا و مناطق حوزه دریای سیاه تأمین شده بود. هرچند که این سیاستها موجب ادغام بیشتر اسرائیل در بازارهای جهانی شد، موانع غیرتعرفهای همچون استانداردهای ایمنی غذایی و پیچیدگیهای مجوزهای وارداتی با افزایش هزینههای معاملات همراه بود.
شرایط ژئوپلیتیکی ویژه اسرائیل نیز موجب آسیبپذیری زنجیره تأمین وارداتی آن شده است. این رژیم به حملونقل دریایی برای تأمین بیشتر محصولات وارداتی وابسته است و درگیریهای منطقهای میتوانند به سرعت مسیرهای تأمین آن را دچار اختلال کنند. برای مثال، در سال ۲۰۲۴ محدودیتهای صادرات محصولات کشاورزی ترکیه موجب شد تا مسیرهای تأمین محصولاتی همچون گوجهفرنگی و روغن زیتون به سرعت تغییر پیدا کند.
درگیریها در نواحی شمالی نیز موجب کاهش تولید داخلی طیور و افزایش وابستگی به گوشتهای وارداتی شد که این موضوع بر امنیت غذایی اسرائیل تأثیر منفی گذاشت. اختلالات ناشی از حملات در دریای سرخ در اواخر ۲۰۲۳ نیز موجب کاهش نسبی واردات غذا به اسرائیل شد که این امر اهمیت امنیت و ثبات راههای حملونقل دریایی را برای تأمین غذای این رژیم برجسته میکند. تهدید مسیرهای وارداتی توسط بحرانهای ژئوپلیتیکی، اسرائیل را مجبور به تنوعبخشی به منابع و تقویت مقاومت زنجیره تأمین خود میکند. افزایش هزینههای حملونقل بینالمللی و تورم مواد اولیه صادراتی نیز موجب افزایش قیمت نهایی محصولات غذایی در بازار داخلی شده است.
بازار کشاورزی اسرائیل در سال ۲۰۲۵ بیش از ۱۳ میلیارد دلار ارزش دارد و انتظار میرود وابستگی آن به واردات در سالهای آینده همچنان مهم باقی بماند. این امر نشان میدهد که اسرائیل برای حفظ امنیت غذایی خود نیازمند اطمینان از کانالهای وارداتی متنوع، پایدار و مقاوم است که وضعیت کنونی و پیشبینیهای آینده وابستگی زیاد این رژیم به واردات محصولات غذایی و کشاورزی را تأیید میکند.
تلاش اسرائیل برای کاهش وابستگی به واردات
وزارت کشاورزی اسرائیل در تلاش است تا وابستگی به واردات را از طریق افزایش تولیدات داخلی و ارتقای صادرات کاهش دهد. تشویق تولید محصولات خاص همچون گیاهان دارویی از جمله برنامههای این وزارتخانه است. با این حال محدودیتهای منابع طبیعی نشان میدهد که وابستگی آن به واردات حداقل در کوتاهمدت همچنان ادامه خواهد داشت، اما اسرائیل در تلاش است حین وابستگی به واردات چند کالای کلیدی با توسعه کشاورزی داخلی از طریق نوآوری و سیاستگذاری در راستای خودکفایی و بهرهوری محدودیتهای خود را کاهش دهد. توافقنامههای تجارت آزاد و همکاریهای اقتصادی بهویژه با اتحادیه اروپا و آمریکا نقش کلیدی در تنوعبخشی منابع وارداتی و حفظ قیمتهای رقابتی مواد اولیه کشاورزی دارند.
فناوری نقش کلیدی در تحول واردات و تولید کشاورزی در اسرائیل دارد. استفاده از تکنولوژیهایی ازجمله هوش مصنوعی در مدیریت کشت و آبیاری دقیق که توسط شرکتهایی همچون گرینآی تکنولوژی (Greeneye Technology) و نتافیم (Netafim) توسعه پیدا کردهاند، به بهینهسازی مصرف آب و افزایش بهرهوری این رژیم در بخش کشاورزی کمک کرده است. این اقدامات موجب شده تا وابستگی اسرائیل به بعضی اقلام وارداتی کاهش پیدا کند یا مسیرهای تأمین متنوعتری برای آن ایجاد شود.
سیاستهای این رژیم نیز با تمرکز بر حمایت از مناطق محروم و تشویق کشاورزی با مصرف آب بهینه، نقش مهمی در حفظ ثبات بازار و تعدیل اثرات بحرانهای منطقهای آن داشتهاند. بهعنوان مثال درگیری نظامی میان اسرائیل و حماس در سال ۲۰۲۴ موجب کاهش تولید محلی میوه و سبزیجات شد که با افزایش ۱۳ درصدی واردات این گروه از اقلام همراه بود تا کسری عرضه جبران شود. از سوی دیگر تغییر گرایش کشاورزی اسرائیل به سمت تولید محصولات تجاری گلخانهای با ارزش افزوده بالا همچون توتفرنگی، سبزیجات معطر و گلهای زینتی که بخش عمده آن به بازارهای اتحادیه اروپا صادر میشود، زمینه رشد واردات مواد اولیه تخصصی آن را فراهم کرده است. صادرات کشاورزی اسرائیل در سالهای اخیر به حدود ۱.۳ میلیارد دلار رسیده است. اما در کنار این موفقیتها، وابستگی به واردات نهادهها و محصولات پایه همچنان به قوت خود باقی است و این مسئله نشاندهنده یک شکاف ساختاری در نظام کشاورزی اسرائیل است.
نظر شما