به گزارش خبرگزاری ایمنا، امنیت عاطفی در دوران سالمندی به معنای احساس تعلق، آرامش روانی و اطمینان از حمایت اطرافیان است که این نوع امنیت، برخلاف امنیت فیزیکی که به مراقبتهای جسمی مربوط میشود، بر نیازهای روانی و احساسی فرد تمرکز دارد؛ سالمندان در این مرحله از زندگی، با چالشهایی همچون کاهش استقلال، از دست دادن عزیزان و تغییرات جسمی مواجه هستند و در نتیجه، نیاز به حمایت عاطفی و ارتباط انسانی عمیقتر میشود و احساس اینکه هنوز مورد محبت، احترام و توجه قرار دارند، نقش حیاتی در حفظ عزت نفس و سلامت روان آنها ایفا میکند.
در غیاب امنیت عاطفی، سالمندان ممکن است دچار احساس بیارزشی، طردشدگی و بیهویتی شوند و این وضعیت نهتنها بر روان آنها اثر منفی میگذارد، بلکه میتواند منجر به بروز اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و اختلالات خواب شود و نبود ارتباط مؤثر با اطرافیان، بهویژه فرزندان و نزدیکان، حس تنهایی را تشدید میکند و سالمند را به سمت انزوا سوق میدهد که این انزوا، در نهایت میتواند موجب کاهش انگیزه برای مراقبت از خود، بیتفاوتی نسبت به درمانهای پزشکی و حتی افزایش خطر بیماری زودرس شود.
انزوای اجتماعی یکی از پیامدهای مستقیم نبود امنیت عاطفی است و بسیاری از سالمندان، بهویژه آنهایی که تنها زندگی میکنند یا در مراکز نگهداری هستند، بهتدریج ارتباط خود را با دنیای بیرون از دست میدهند و این انزوا نهتنها به کاهش تعاملات اجتماعی منجر میشود، بلکه احساس بیاهمیتی و فراموششدگی را در فرد تقویت میکند؛ انزوای روانی زمانی رخ میدهد که فرد حتی در حضور دیگران، احساس تعلق و ارتباط نمیکند و این وضعیت، به مرور زمان میتواند منجر به اختلالات شناختی، کاهش حافظه و افت عملکرد ذهنی شود.
خانواده، نخستین و مهمترین منبع امنیت عاطفی برای سالمندان است و ارتباط مستمر، احترام به تجربیات و نظرات آنها و مشارکت دادن آنها در تصمیمگیریهای خانوادگی، احساس ارزشمندی و تعلق را در آنها تقویت میکند، در بسیاری از جوامع مدرن، سبک زندگی پرمشغله و فاصلههای فیزیکی موجب کاهش تعاملات خانوادگی شده است و این فاصله، اگر با بیتوجهی عاطفی همراه شود، میتواند اثرات مخربی بر روان سالمند داشته باشد؛ خانوادهها باید آگاه باشند که حتی تماسهای تلفنی منظم، دیدارهای کوتاه یا ارسال پیامهای محبتآمیز میتواند تأثیر عمیقی بر روحیه سالمند بگذارد.
ضرورت حمایت عاطفی از افراد در دوران سالمندی / تمام فرزندان باید به سهم خود، احساس تکلیف و مسئولیت در برابر والدین داشته باشد
مجتبی ناجی، روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه حمایت عاطفی از افراد در دوران سالمندی از اهمیت بالایی برخوردار است که اطرافیان این افراد و خود سالمندان باید به آن توجهی ویژه داشته باشند، به خبرنگار ایمنا میگوید: تلاش برای تداوم حضور در اجتماعات، دورهمیها و وقت گذراندن با سایر افراد میتوان راهکاری مؤثر برای بهبود وضعیت روحی و روانی سالمندان باشد و حضور سالمندان در اجتماعاتی که افراد دیگری آنها را میشناسند، میتواند تسهیل کننده ارتباط آنها با دیگر افراد باشد.
وی با بیان اینکه در صورتی که سالمندان در جمعی قرار بگیرند که در میان افراد حاضر در آن جمع غریبه باشند، احساس تنهایی عاطفی میکنند و امنیت و آرامش خاطر را تجربه نخواهند کرد، میافزاید: ممکن است یکی از فرزندان افراد سالمند، اوقات فراغت بیشتری داشته باشد و وقت بیشتری برای والدین خود بگذارد، اما این موضوع دلیل بر سلب مسئولیت از دیگر فرزندان نمیشود.
روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه تمام فرزندان افراد سالمند باید به سهم خود، احساس تکلیف و مسئولیت در برابر والدین خود داشته باشد و نیاز والدین خود نسبت به حضور و حمایت عاطفی و روانی آنها را درک کند، تصریح میکند: نیاز به حمایت عاطفی و تعامل، تنها نیاز سالمندان نیست و فرزند نیز در این تعامل، منافعی دریافت میکند.
حافظه طولانیمدت سالمندان قویتر است / اوج حمایت عاطفی از سالمندان، ارتباط آنها با همسر خود است
ناجی با بیان اینکه در آموزههای دینی نیز تاکید شده است که پاداش و اجر خدمت و حمایت از سالمند، به زندگی شخصی خود افراد بازمیگردد، ادامه میدهد: حافظه طولانیمدت سالمندان قویتر از حافظه کوتاه مدت آنها است، از همین رو توصیه میشود اطرافیان آنها، از خاطرات گذشته و تاریخی سالمند برای برقراری ارتباط استفاده کنند.
وی با بیان اینکه یکی از موضوعاتی که میتواند برای سالمندان جالب باشد، مقایسه امکانات و شرایط سالمندان در دوران رشد خود با امکانات و شرایط امروز جامعه است، میگوید: سالمندان، تاریخی زنده از گذشته هستند و میتوان از آنها برای رسیدن به گذشته بهره گرفت و سالمندان نیز زمانی که احساس کنند خاطرات و تجربیات آنها برای دیگران مفید است، احساس سرزندگی، ارزشمندی و عزت نفس خواهند داشت.
روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه دامنه حمایت عاطفی از سالمندان بسیار گسترده و شامل خانواده، اطرافیان، دوستان، همکاران و خویشاوندان است، اما اوج حمایت عاطفی از سالمندان، ارتباط آنها با همسر خود است، اضافه میکند: در واقع قویترین، بهترین، عاشقانهترین و کارآمدترین حمایت عاطفی، بین همسران اتفاق میافتد و برای سالمندانی که تنها هستند، یکی از منابع حمایت عاطفی، میتواند داشتن ازدواج دوباره باشد.
تأثیر مستقیم امنیت عاطفی سالمندان بر کیفیت زندگی، احساس رضایت و سلامت جسمی آنها
سمیه طاهری، روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه امنیت عاطفی سالمندان یکی از مهمترین ابعاد سلامت روان در دوران سالمندی است که تأثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی، احساس رضایت و سلامت جسمی آنها دارد، به خبرنگار ایمنا میگوید: امنیت عاطفی به معنای احساس آرامش، تعلق و حمایت روانی است و در دوران سالمندی، افراد ممکن است با چالشهایی مانند تنهایی، از دست دادن عزیزان، کاهش استقلال یا تغییرات جسمی و روانی مواجه شوند که این عوامل میتواند احساس ناامنی عاطفی را تشدید کند و منجر به افسردگی، اضطراب یا انزوای اجتماعی شود.
وی با بیان اینکه خانواده نقش کلیدی در ایجاد امنیت عاطفی سالمندان دارد، میافزاید: ارتباط منظم، گوش دادن فعال و احترام به تجربیات و نظرات سالمندان باعث تقویت حس ارزشمندی و تعلق میشود و راهکارهایی مانند برنامهریزی دیدارهای خانوادگی، مشارکت دادن سالمندان در تصمیمگیریها و ایجاد فضای گفتوگوی صمیمی میتواند بسیار مؤثر باشد.
مشاور و روانشناس خانواده با اشاره به اینکه احترام به استقلال سالمندان و پرهیز از رفتارهای کنترلگرانه، یکی از اصول مهم در حفظ امنیت عاطفی است، تصریح میکند: سالمندان باید احساس کنند که هنوز توانایی تصمیمگیری دارند و نقش فعالی در زندگی خود ایفا میکنند و فراهم کردن فرصتهایی برای مشارکت در فعالیتهای اجتماعی، داوطلبانه یا حتی مشاوره دادن به نسلهای جوان، میتواند حس معنا و عزتنفس آنها را تقویت کند.
چگونه احساس امنیت، آرامش و تعامل سالمندان را تقویت کنیم؟
طاهری با بیان اینکه محیط فیزیکی و اجتماعی سالمندان باید به گونهای طراحی شود که احساس امنیت، آرامش و تعامل را افزایش دهد، ادامه میدهد: داشتن خانهای آرام، دسترسی به خدمات درمانی و حضور افراد حمایتگر در اطراف سالمندان، از عوامل مهم در ایجاد امنیت عاطفی هستند و راهکارهایی مانند ایجاد مراکز روزانه سالمندان، گروههای همنشینی و خدمات مشاوره روانشناسی میتواند بسیار مفید باشد.
وی با بیان اینکه فعالیتهای فرهنگی، هنری و معنوی نقش مهمی در تقویت امنیت عاطفی دارند، میگوید: سالمندان با شرکت در کلاسهای هنری، جلسات مذهبی یا گروههای کتابخوانی میتوانند احساس تعلق و هدفمندی بیشتری داشته باشند و این فعالیتها نه تنها ذهن را فعال نگه میدارد، بلکه فرصت تعامل اجتماعی و بیان احساسات را نیز فراهم میکند.
روانشناس و مشاور خانواده با اشاره به اینکه دسترسی به خدمات روانشناسی و مشاوره برای سالمندان باید تسهیل شود، اضافه میکند: بسیاری از سالمندان ممکن است احساسات خود را پنهان کنند یا از بیان مشکلات روانی خود خجالت بکشند و آموزش خانوادهها برای تشخیص علائم اضطراب یا افسردگی و فراهم کردن فضای امن برای گفتوگو، از راهکارهای مهم در این زمینه است، همچنین استفاده از روانشناسان متخصص سالمندی میتواند به بهبود وضعیت عاطفی آنها کمک کند.
تشویق سالمندان به شرکت در فعالیتهای اجتماعی، فرهنگی و تفریحی میتواند نقش مهمی در کاهش انزوا و افزایش امنیت عاطفی ایفا کند و حضور در جمع همسالان، شرکت در کلاسهای آموزشی، فعالیتهای داوطلبانه یا حتی پیادهرویهای گروهی، احساس مشارکت و زنده بودن را در آنها تقویت میکند و این تعاملات، نهتنها به بهبود خلقوخو کمک میکند، بلکه موجب تحریک ذهنی، افزایش اعتماد به نفس و تقویت مهارتهای ارتباطی میشود و جامعه باید زیرساختهایی فراهم کند که سالمندان بتوانند بدون مانع در این فعالیتها شرکت کنند.
مراکز نگهداری سالمندان، اگر بهدرستی مدیریت شود، میتواند محیطی امن و حمایتگر برای افراد مسن باشد، اما گاهی اوقات این مراکز به دلیل کمبود نیروی انسانی آموزشدیده، فضای سرد و بیروح و نبود برنامههای عاطفی و فرهنگی، به مکانهایی برای انزوا و افسردگی تبدیل میشود و طراحی فضاهای مشترک برای گفتوگو، آموزش کارکنان در زمینه روانشناسی سالمندی و ایجاد برنامههای منظم برای تعاملات اجتماعی، از جمله اقداماتی است که میتواند امنیت عاطفی را در این مراکز تقویت کند.
روانشناسان، مشاوران و مددکاران اجتماعی نقش مهمی در شناسایی و درمان مشکلات عاطفی سالمندان دارند و بسیاری از سالمندان به دلایل فرهنگی یا شخصی، از بیان احساسات خود اجتناب میکنند و در نتیجه، حضور متخصصانی که بتوانند با دقت و همدلی به این مسائل بپردازند، ضروری است؛ جلسات مشاوره فردی یا گروهی، آموزش مهارتهای ارتباطی و ارائه راهکارهای مقابله با تنهایی، میتواند به بهبود وضعیت روانی سالمندان کمک کند، همچنین استفاده از هنر درمانی، موسیقی درمانی و خاطرهگویی، ابزارهای مؤثری برای تقویت امنیت عاطفی هستند.
برای تقویت امنیت عاطفی سالمندان، باید مجموعهای از اقدامات هماهنگ در سطح خانواده، جامعه و دولت انجام شود و آموزش خانوادهها درباره نیازهای روانی سالمندان، توسعه شبکههای حمایتی محلی، ایجاد برنامههای فرهنگی و تفریحی و استفاده از فناوری برای ارتباط با عزیزان، از جمله راهکارهای مؤثر به شمار میرود، همچنین ترویج فرهنگ احترام به سالمندان، بهویژه در رسانهها و نظام آموزشی، میتواند نگرش عمومی را نسبت به این گروه سنی تغییر دهد و امنیت عاطفی سالمندان، نهتنها یک نیاز فردی، بلکه مسئولیتی اجتماعی است که بیتوجهی به آن، پیامدهای گستردهای برای سلامت عمومی جامعه خواهد داشت.
نظر شما